Meralar Kiralanabilir Mi? Mera Kiralama Nasıl Yapılır?

Devletten Mera Kiralama Mümkün mü?

Bu yazımızda devletten mera kiralamanın veya köy merası kiralamanın mümkün olup olmadığını inceleyeceğiz. Meralar konusunda hazırladığımız geniş kapsamlı bir rehber için şu yazımıza bakınız: Mera Nedir? Merayı Satın Almak Mümkün Mü? Mera Satın Alınabilir Mi? En baştan hemen belirtelim ki Mera Yönetmeliği ile ihtiyaç fazlası mera, yaylak ve otlakların kiraya verilmesi mümkündür.

Mera Kiralama Nasıl Yapılır? Mera Arazisi Nasıl Kiralanır?

4342 sayılı Mera Kanunu merayı; hayvanların otlatılması ve otundan yararlanılması için tahsis edilen veya kadimden beri bu amaçla kullanılan yer olarak tanımlamaktadır. Çayır ise taban suyunun yüksek bulunduğu veya sulanabilen yerlerde biçilmeye elverişli, yem üretilen ve genellikle kuru ot üretimi için kullanılan yerlerdir. Yaylaklar, çiftçilerin hayvanları ile birlikte yaz mevsimini geçirmeleri, hayvanlarını otlatmaları ve otundan yararlanmaları için tahsis edilen veya kadimden beri bu amaçla kullanılan yeri; kışlak ise hayvanların kış mevsiminde barındırılması ve otundan yararlanılması için tahsis edilen veya kadimden beri bu amaçla kullanılan yeri ifade eder. 

Meralar Kiralanabilir Mi? Meraların Kiralanması Nasıl Yapılır?

Mera Kanunu  ve bu Kanunun uygulama usul ve esaslarını belirleyen Mera Yönetmeliği ile ihtiyaç fazlası mera, yaylak ve otlakların her türlü kiralama işlemlerinin Mera Komisyonu tarafından yürütülmesi esastır. Tespit, tahdit ve tahsis işlemlerini tamamlamadan da talep edilen mera, yaylak ve kışlaklarda ihtiyaç fazlası yerlerin Mera Yönetmeliğinin 7 ve 13. maddesi hükümleri ve 2014/1 Sayılı Mera Yaylak ve Kışlakların Kiralanması Teknik Talimatına göre göçerlere kiralanması ve sürü sahiplerinin meralardan faydalanmalarının sağlanması mümkündür. Kiralama işlemi tarım il ve ilçe müdürlüğü tarafından yapılmaktadır.

İhtiyaç Fazlası Köy Merası Nasıl Kiralanır?

Mera Yönetmeliğinin 7. maddesine göre “çalışmalar sonucu ihtiyaç fazlası olarak belirlenen mera, yaylak, kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, öncelikle en yakın köy veya belediyeye, o köy veya belediyede oturan ve hayvancılık yapan çiftçilere veya bu amaçlı kuruluşlara, bunun mümkün olmaması halinde hayvancılık yapan veya hayvancılık işletmesi kurmak isteyenlere ıslah etmek koşulu ile yirmi beş yıla kadar ihale ile kiralanabilir. Ancak kiralama köy ve belediyelerin hayvan varlığındaki değişim dikkate alınarak her beş yılda bir, Komisyon tarafından yeniden değerlendirilir.”

Mera Arazisi Kiralama Şartları, Mera Kiralama Şartları

Mera Yönetmeliğinin 7. maddesine göre meranın kiralanabilmesi için; a) Çalışmalar sonucu ihtiyaç fazlası olarak belirlenen mera, yaylak, kışlaklar kiralanabilir. b) Bu meralar, öncelikle en yakın köy veya belediyeye, o köy veya belediyede oturan ve hayvancılık yapan çiftçilere veya bu amaçlı kuruluşlara, bunun mümkün olmaması halinde hayvancılık yapan veya hayvancılık işletmesi kurmak isteyenlere kiralanabilir. c) Bu meralar ıslah etmek koşulu kiralanabilir. ç) Meralar en fazla yirmi beş yıla kadar ihale ile kiralanabilir. d) Ancak kiralama köy ve belediyelerin hayvan varlığındaki değişim dikkate alınarak her beş yılda bir, Komisyon tarafından yeniden değerlendirilir.”

Mera Kiralamasında Öncelik Sırası

Mera Yönetmeliğinin 7. maddesine göre, ihtiyaç fazlası meralar, aşağıdaki sıralamaya göre kiraya verilir: —Öncelikle en yakın köy veya belediyeye, —O köy veya belediyede oturan ve hayvancılık yapan çiftçilere veya bu amaçlı kuruluşlara, —Bunun mümkün olmaması halinde hayvancılık yapan veya hayvancılık işletmesi kurmak isteyenlere.

Mera Kiralama Süresi

Meralar yirmi beş yıla kadar ihale ile kiralanabilir. Ancak kiralama köy ve belediyelerin hayvan varlığındaki değişim dikkate alınarak her beş yılda bir, Komisyon tarafından yeniden değerlendirilir.

Mera Alanı Kiralama Ücretleri

Mera kiralama bedeli mera komisyonları tarafından belirlenir. Kira artışları, 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 344 üncü maddesinde yer alan hükümler çerçevesinde belirlenir.

Kiralama ücreti her yıl kiralama dönemi başlamadan önce peşin olarak, ıslah faaliyetlerinde bulunanlardan ise masraflar çıktıktan sonra kalan tutar, tahsil edilerek mera gelirleri olarak genel bütçeye gelir kaydedilir. Yaptıkları masrafların miktarı aynı yılın kiralama ücretini geçtiği takdirde, kiralama ücretinin yapılan masrafları karşılama süresine kadar kira ücreti tahsil edilmez.

Kiralanan Merada Yapılabilecek Tesisler

Mera Yönetmeliğinin 7. maddesine göre “Bu alana, hayvancılık faaliyetlerinde kullanılmak üzere ahır, ağıl, kaba ve kesif yem depo ve siloları, yem hazırlama üniteleri, sağım ünitesi, silaj ve gübre çukurları, alet ve ekipman deposu, su deposu ile bakıcı evi gibi birincil üretimde ihtiyaç duyulan ve projede yer alan zorunlu tesisler kurulabilir. Kiralanacak alanda entegre ve endüstriyel tesisler kurulamaz.”

Kiralanan mera, yaylak ve kışlaklar üzerine kurulacak tesis ve yapıların yerleri bu alanın kullanım bütünlüğü, bitki örtüsü, topografyası, konumu, taban suyu seviyesi, ulaşım durumu, alanın büyüklüğü gibi unsurlar dikkate alınarak belirlenir.

Kiracı sözleşmenin imzalandığı tarihten itibaren bu alanda kurmak istediği tesisler için konu uzmanına hazırlattığı projeyi Komisyona sunar.

Komisyonca projenin uygun bulunması halinde kira sözleşme süresi sonunda bu alanın tekrar mera vasfına getirilmesi amacıyla, Komisyonca belirlenecek teminata esas olmak üzere kiracı mera geri dönüşüm projesini Komisyona sunar.

Kiracı tarafından teminatın yatırılması veya banka teminat mektubu verilmesi ile bu tesislerin kurulması ve kullanılmasına ilişkin sözleşme hazırlanır ve imzalanır.

Islah Edilerek Mera, Yaylak, Kışlak Olarak Kullanılabilecek Yerler

Kayıtlarda mera, yaylak ve kışlak ile umuma ait çayır ve otlak olarak görülen, ancak ıslah etmek koşulu ile mera, yaylak, kışlak ile umuma ait çayır ve otlak olarak kullanılacak yerler de mera olarak kiraya verilebilir.

Islah edilerek kullanılabilecek meralar; — Öncelikle o köy veya belediyede oturanlar ile bunların kurdukları kooperatif, birlik veya tüzel kişiliklere, —Bunun mümkün olmaması halinde büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık yapan veya yapmak isteyen gerçek ve tüzel kişilere, kiraya verilebilir.

Meralar yirmi beş yıla kadar ihale ile kiralanabilir. Ancak kiralama köy ve belediyelerin hayvan varlığındaki değişim dikkate alınarak her beş yılda bir, Komisyon tarafından yeniden değerlendirilir.

Mera Kiralama Başvurusu ve Mera Kiralama Dilekçesi

Göçerler ve sürü sahiplerinin kiralayacakları mera, yaylak ve otlakıyeler için aşağıda istenen belgeler ile birlikte ihale tarihine kadar il Mera Komisyonuna (İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne) dilekçe ile müracaat etmeleri gerekmektedir.

Dilekçe ekinde ibraz edilmesi gereken belgeler: a) Aile Nüfus Kayıt Örneği (Kendisi ve yanında getireceği aile fertleri için) b) Yerleşim Yeri Belgesi veya ikametgah Belgesi (Onaylı) c) Müracaatçının ve yanında çalışacakların Nüfus Cüzdanı Fotokopisi d) Cumhuriyet Savcılığından alınmış Adli Sicil Belgesi (kendisi ve çalışanları için) e) Geçici Teminat Makbuzu (Muhammen bedelin % 3’ünden az olmamak üzere Defterdarlık Muhasebe Müdürlüğü Veznesine Yatırılacak) f) Hayvan Cins ve Miktarı için Onaylı Hayvan Varlığı Belgesi ile İşletme Tescil Belgesi. g) 2 adet vesikalık fotoğraf (Kendisi ve yanında çalışanlar için)

Meraların İmarı

Mera Kanunu kabul edilinceye kadar, münhasıran mera, yaylak ve kışlakları düzenleyen bir kanun mevcut değildi. Mera, yaylak ve kışlaklarla ilgili olarak çeşitli kanunlarda bir takım hükümler bulunmaktaydı. Bu durum da doğal olarak uygulamada bazı sorunlar yaratıyordu. Meralarla ilgili olarak karşılaşılan sorunların giderilmesinde bilimsel çalışmalar ve Yargıtay içtihatları önemli rol oynamış ve uygulamaya da ışık tutmuştur. Özellikle Yargıtay meralar konusunda çok büyük bir hassasiyet göstermiştir.

1998 yılında kabul edilen Mera Kanunu, mera, yaylak ve kışlakları özel bir koruma altına almış ve bunların Mera Kanunu’nun amacı dışında kullanılamayacağını hükme bağlamıştır. Ayrıca İmar Kanunu’nun 11. maddesinin 4. fıkrası “Hazırlanan imar planı sınırları içindeki kadastral yollar, meydanlar ile meralar, imar planının onayı ile bu vasıflarını kendiliğinden kaybederek, onaylanmış imar planı kararı ile getirilen kullanma amacına konu ve tabi olurlar.” şeklinde iken, bu fıkra, 4342 sayılı Mera Kanununun 35. maddesi ile değiştirilerek “mera” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.

Ayrıca Mera Kanunu ile, valilik ve belediyelerin meraları resen imar planı kapsamına alma yetkileri kaldırılmış, Mera Kanununun 14. maddesiyle de meraların imar planı kapsamına alınmadan önce, tahsis amacının (vasfının) değiştirilerek Hazine adına tescillerinin yapılması öngörülmüştür.

Meraların imar planları kapsamına alınması konusunda Mera Kanunu bir dönüm noktasıdır. Bu nedenle meraların imar planı kapsamına alınması konusunu, Mera Kanunu’ndan önce ve sonra olmak üzere iki kısımda değerlendirmek gerekir.

Mera Kanunu’nun Yürürlüğe Girmesinden Önce Nazım İmar Planı Kapsamına Alınan Meralar

İmar Kanunu’nun 11. maddesinin Mera Kanunu ile değişmeden önceki şeklinde; “hazırlanan imar planı sınırları içindeki …. meralar, imar planının onayı ile bu vasıflarını kendiliklerinden kaybederek, onaylanmış imar planı kararı ile getirilen kullanım amacına konu ve tabi olurlar” hükmü yer almaktaydı. Bu dönemde, meraların imar planı kapsamına alınması için herhangi bir kurumun iznine gerek bulunmadığı, imar planı kapsamında kalan meraların bu vasıflarının kendiliğinden kalktığı konusunda herhangi bir duraksama bulunmamaktaydı.

Mera Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden önce nazım imar planı kapsamına alınan bir meranın uygulama imar planı Mera Kanunu’nun yürürlüğünden sonra yapılsa bile tahsis amacı değişikliğine gerek yoktur.

Danıştay 6. Dairesi, 28.01.2008, E:2006/5630, K:2008/423: 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 11. maddesinin, 4342 sayılı Yasa ile değişiklik yapılmadan önceki şekline göre, nazım imar planı ile getirilen kullanım kararı ile mera vasfını kendiliğinden yitirdiği hakkında. 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 11. maddesinin 28.02.1998 günü yürürlüğe giren Mera Kanunu‘nun 35.maddesi ile değiştirildiği, parselasyona konu alana ilişkin 1/5000 ölçekli nazım imar planının 4342 sayılı Yasanın yürürlüğünden önce 15.06.1993 günlü, 8 sayılı belediye meclis kararı ile kabul edilerek yürürlüğe girdiği, 3194 sayılı Yasanın 11.maddesinin 4342 sayılı Yasa ile değişiklik yapılmadan önceki şekline göre, nazım imar planı ile getirilen kullanım kararı ile meranın vasfını kendiliğinden yitirdiği.

Mera Kanunu’nun Yürürlüğe Girmesinden Sonra İzin Alma Zorunluluğu

Mera Kanunu’nun 14. maddesine göre, meraların imar planı kapsamına alınabilmesi için tahsis amacının değiştirilmesi (meralık vasfının kaldırılması) gerekmektedir. Bu kapsamda; mera, yaylak ve kışlaklar ile umuma ait çayır ve otlak alanları, harman yeri, panayır, sıvat ve eyrek yerleri gibi kamu orta malı taşınmazların imar planı sınırı içerisinde kalması durumunda, imar uygulamasını yapacak kurumca, bu yerlerin öncelikle Mera Kanunu kapsamında vasıflarının değiştirilerek Hazine adına tescilleri yapılmalıdır.

Ek Bilgi: Mera Yönetmeliğine göre tahsis amacının değiştirilmesi, meralar imar planı kapsamına alınmadan önce olabileceği gibi, imar planı kapsamına alındıktan sonra da olabilmektedir.

1) Talep

Tahsis amacı değişikliğinin ilk aşaması, taleptir. İmar planı kapsamına alınması planlanan meraların tahsis amacının değiştirilmesi için, planlamayı yapacak idare tarafından mera komisyonundan talepte bulunulması gerekir. Talep, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı il müdürlüğüne yapılır.

İmar planları ilk defa hazırlanacaksa; söz konusu yer için işaretli kadastro tekniğine uygun harita, belediye meclis kararları, ilave imar planı ise mevcut planla bağlantısını gösterir pafta ile mera komisyonunca istenecek diğer bilgi ve belgelerle başvuru yapılır.

Uygulama imar planı kapsamında bulunan meraların tahsis amacı değişikliği talebinde ise; uygulama imar planları, belediye meclis kararları, askı ilan tutanakları, itiraz olmadığına dair tutanak, ilave imar planı söz konusu ise mevcut planla bağlantısını gösterir pafta ile mera komisyonunca gerekli görülen diğer bilgi ve belgeler istenir.

2) İnceleme

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı il müdürlüğüne yapılan başvurular mera komisyonuna geldikten sonra gerekli incelemenin yapılabilmesi için teknik ekiplere gönderilir. Teknik ekipler, mera komisyonunun görüşüne esas olmak üzere inceleme raporu hazırlamakla görevlidir.

Teknik ekipçe hazırlanacak inceleme raporu; bölgedeki hayvan sayısı, hayvanın cinsi,kaba yem kaynakları, kaba yem üretimi, kaba yem açığı, üretilen kaba yemin ihtiyacı karşılama oranı ile tahsis amacının değiştirilmesi halinde kaba yem ihtiyacının nereden karşılanacağı, meranın vasfı, topografyası, toprak yapısı, vejetasyonun yapısı, otlatma kapasitesi, yatırım için talep edilen alanın dışında başka uygun alan olup olmadığı, yatırımın hangi parasal kaynaktan yapılacağı, köyün toplam merası, teknik ekibin kesin görüşü, çiftçi hane sayısı, çiftçi görüşü gibi bilgileri içerir.

Teknik ekip komisyona sunmak üzere, gerekli gördüğü hallerde ilgili kurum veya kuruluştan ek bilgi ve belge isteyebilir, inceleme raporuna bulunmasını istediği ek bilgi ve belgeleri ekler.

Raporun sonuç bölümünde yapılacak yatırımın mera bütünlüğünü bozup bozmadığı, köyün kaba yem açığının mevcut olup olmadığı ve miktarı, açık var ise nasıl karşılanacağı, alternatif alanın olup olmadığı ile birlikte teknik ekibin kesin görüşü yer alır.

Teknik ekip inceleme raporunu, istenen bilgi ve belgelere göre hazırlar, talep ile ilgili kesin görüşünü de belirterek raporu imzalar ve mera komisyonuna teslim eder. Tahsis amacı değişikliği talep edilen alan için teknik ekip tarafından hazırlanan rapor olumlu ise yirmi yıllık ot geliri de bir raporla tespit edilerek komisyona teslim edilir.

Teknik ekipler, üye tam sayısının salt çoğunluğundan az olmamak kaydıyla yapılan işin niteliğine göre mesaisine ihtiyaç duyulan üyelerle toplanır.

Yapılacak çalışmanın niteliğine göre teknik ekip başkanı tarafından çalışmaya katılacak kuruluş temsilcileri belirlenir. Toplantıya katılması mutlak gereken, ancak katılmayan üyenin yerine kurumunca teklif edilen yedek üye katılır.

Teknik ekipler, kararlarını toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğu ile alır. Teknik ekipler açık oylama usulü ile karar alırlar. Her üye bir oy hakkına sahip olup, oyların eşitliği durumunda başkanın tarafı üstün sayılır. Teknik ekiplere, il veya ilçe müdürlüğünde görev yapan ve mera konusunda Bakanlıkça yetiştirilmiş ziraat mühendisleri başkanlık eder.

3) Mera Komisyonu ve ÇŞB İl Müdürlüğünün Uygun Görüşü

Teknik ekipler tarafından hazırlanan inceleme raporları mera komisyonu tarafından değerlendirilir. Komisyon, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır, toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğu ile karar alır. Komisyon, açık oylama usulü ile karar alır. Her üye bir oy hakkına sahip olup, oyların eşitliği durumunda başkanın tarafı üstün sayılır.

Komisyon, tahsis amacı değişikliğini değerlendirerek yukarıdaki esaslara göre karar alır ve bu karar, karar defterine geçirilerek üyelerce imzalanır.

Eğer imar planı kapsamında bulunan meraların tahsis amacının değiştirilmesi isteniyorsa, komisyonun olumlu kararından sonra dosya ÇŞB İl Müdürlüğüne gönderilir. ÇŞB İl Müdürlüğün da olumlu görüş vermesi halinde meranın tahsis amacı değiştirilmiş olur.

Eğer mera ilk defa imar planı kapsamına alınacaksa mera komisyonu tarafından tahsis amacı uygun görüldüğü takdirde, yirmi yıllık ot geliri yatırıldıktan sonra ilgili idareye yeni imar planı hazırlanması için iki yıl süre verilir. Verilen süre sonunda imar planları hazırlanarak gönderilmezse, tahsis amacı değişikliği işlemi iptal edilir.

İmar planları tahsis amacı değişikliğine uygun olarak kesinleşmiş ise, ÇŞB İl Müdürlüğünün uygun görüşünden sonra tescil işlemi gerçekleştirilir.

4) Tescil

Tahsis amacı değiştirilen (vasfı kaldırılan) mera, yaylak ve kışlakların Maliye Hazinesi adına tescil edilmesi gerekir. Bu meraların, belediye ya da bir başka kamu idaresi adına tescili mümkün değildir. Tahsis amacı değiştirilen mera, vakıf merası ise tescil, vakıf ya da Vakıflar Genel Müdürlüğü adına yapılır.

TKGM’nin 2004/16 sayılı Genelgesine göre tescilin yapılması için valiliğin tahsis amacı değişikliği ve tescile ilişkin yazısı yeterlidir. Mera komisyonu kararının ve ÇŞB İl Müdürlüğünün uygun görüş yazısının tapu sicil müdürlüğüne gönderilmesine gerek yoktur.

Valiliğin tahsis amacı değişikliğine ilişkin yazısı tapu sicil müdürlüğüne iletildiğinde kadastro müdürlüğü tarafından tescil bildirimi düzenlenir. Sonrasında kamu orta malı sicilinde gerekli düzeltmeler yapılmak sureti ile tapu sicilinde tescil gerçekleştirilir.

Tahsis amacı değişikliği, kamu orta malı taşınmazın bir kısmına yönelik ise, yani ayırma işlemini de gerektiriyorsa, ayırma haritası mera komisyonlarınca yapılır veya yaptırılır.

Kadastro müdürlüklerince de bu haritanın yürürlükteki teknik esaslara göre kontrolünü müteakip (uygunluğu halinde) tescil bildirimi düzenlenerek tescil işlemi için tapu sicil müdürlüğüne gönderilir. Tapu sicil müdürlüğünce, vasıf değişikliğine konu kısmın tescil bildirimindeki niteliği ve yüzölçümüyle tapu kütüğüne tescili yapılır ve özel sicilindeki kaydında da gerekli düzeltmeler yapılır.