İçindekiler
A. Hazine Tüzel Kişiliği Ne Demek
Genel anlamda Devlet (kamu idareleri) yürütmekle yükümlü oldukları hizmetleri sunabilmek için bazı mallara (taşınır ve taşınmaz mallara) ihtiyaç duyarlar. Bunların tamamına devlet malı denir.
Mevzuatımızda devlet mallarına ilişkin ilk yasal tanım (mülga) 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu’nun 2. maddesine yer almıştır. Bu madde, geniş anlamda (taşınmazlar dışındaki unsurlar da dahil olmak üzere) devlet malı kavramına dahil olan unsurları maddeler haline saymıştır. Buna göre; her türlü vergi, resim ve harçlar, Devlete ait nakit, her türlü hisse senedi, her türlü taşınır ve taşınmaz, gelir ve satış bedelleri Devlet malı olarak kabul edilmiştir. Benzer bir düzenleme, 1050 sayılı Kanun’u yürürlükten kaldıran 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda yer almaktadır. Bu Kanun’un 3. maddesinde kamu kaynakları; borçlanma suretiyle elde edilen imkânlar dahil kamuya ait gelirler, taşınır ve taşınmazlar, hesaplarda bulunan para, alacak ve haklar ile her türlü değerler olarak tanımlanmıştır.
Bunlardan konumuzu ilgilendirenler taşınmazlardır. Doktrin, uygulama ve içtihatta, devlete ait olan (tapu sicilinde kamu idareleri adına tescilli olan) taşınmazlar, devlet malı olarak kabul edilmektedir. Bunun yanı sıra bazı taşınmazlar da niteliği gereği devletin yönetimi (tam manasıyla söylemek gerekir ise ‘devletin hüküm ve tasarrufu’) altındadır.
İşte tapu sicilinde devlet adına tescil edilmiş olan veya niteliği gereği devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmazların tamamı devlete ait taşınmazlar olarak kabul edilmektedir. Bu anlamda Devletin (idarenin) sahip olduğu veya yönetimi altında bulunan taşınmazlar bütünü, Devletin malvarlığını ya da geniş anlamda devletin mallarını oluşturur (Atay 2012).
Bununla birlikte Devlet, tek bir tüzel kişilikten oluşmamaktadır. Mevzuatımız Devletin, birbirinden bağımsız tüzel kişilikler şeklinde örgütlenmesini öngörmüştür. Bu şekilde bir tasnif, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu Kanun, Devleti oluşturan kamu tüzel kişilerini şu şekilde sınıflandırmıştır.
Bu Kanun’a göre Devlet; “merkezi yönetim”, “sosyal güvenlik kurumları” ve “mahalli idareler” olmak üzere 3 kısma ayrılmaktadır. Merkezi yönetim ise “genel bütçeye dahil idareler”, “özel bütçeli idareler” ve “düzenleyici ve denetleyici kurumlar” olmak üzere 3 kısma ayrılır.
Bunlardan konumuzu ilgilendiren genel bütçeye dahil idarelerdir. 5018 sayılı Kanun, genel bütçeye dahil idarelerin (bunların büyük bir kısmı bakanlıklardır) ayrı ayrı tüzel kişiliği olması yerine, tek bir tüzel kişiliği olmasını uygun görmüştür. Bu tüzel kişiliğe, “dar anlamda devlet” veya “Hazine” (tapu sicili açısından Maliye Hazinesi) tüzel kişiliği denir.
Bu açıdan bakıldığında 5018 sayılı Kanun’un dar anlamda devlet tüzel kişiliği (genel bütçeli kuruluşlar) ile diğer kamu tüzel kişileri arasında fark gözettiğini söylemek mümkündür. İdare hukukunda, dar anlamda devlet kelimesi ile kastedilen de budur.
İşte Milli Emlak Genel Müdürlüğü (dar anlamda) Devlet tüzel kişiliğini temsilen; tapuda Hazine mülkiyetinde bulunan taşınmazlar ile niteliği gereği Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerin idaresi ile görevlidir.
B. Milli Emlak Genel Müdürlüğünün Görevleri
1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 101. maddesine göre Milli Emlak Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır:
a) Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar ve Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin yönetimine ilişkin hizmetleri, gerektiğinde diğer kamu idareleri ile işbirliği yaparak yürütmek,
b) Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazların satışı, kiralanması, trampası ve üzerinde sınırlı aynî hak tesisi, Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiralanması ve bu yerler için gerekli görülen hallerde kullanma izni verilmesi işlemlerini yapmak,
c) Devlete intikali gereken taşınır ve taşınmazlarla hakların Hazineye mal edilmesi işlemlerini yürütmek, taşınmazların tescilini, taşınır malların tasfiyesini sağlamak,
ç) Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar ve Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerden kamu hizmeti için kullanılması gerekli olanları; kamu idarelerine tahsis etmek ve tahsis amacının ortadan kalkması veya amaç dışı kullanılması halinde tahsisi kaldırmak; tahsisi kaldırılan taşınmazlar üzerinde Hazine dışındaki kamu idarelerine ait yapı ve tesisleri tasfiye etmek, tasfiyeye ilişkin esas ve usulleri belirlemek,
d) Devlete ait konutları yönetmek ve kamu idarelerine ait konutların yönetimi konusundaki politikaların belirlenmesi amacıyla çalışmalar yapmak, her yıl yurt içi ve yurtdışındaki kamu konutlarının kira ve yakıt bedelleri ile işletme, bakım ve onarım esaslarını tespit etmek,
e) Hazineye ait taşınmazların envanter kayıtlarını tutmak ve diğer kamu idarelerinin taşınmazlarının envanter kayıtlarının tutulmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek,
f) Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin kamulaştırdığı yerlerin Hazine adına tescilini sağlamak,
g) Kanunlar ve antlaşmalar gereğince muayyen zümrelere izafetle el konulması gereken para, mal ve hakların işlemlerini yapmak ve tasfiyelerini sonuçlandırmak,
ğ) Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin hizmet dışı kalan taşınırlarının satışını yapmak,
h) Kamu idarelerine ait taşınmazların yönetim esaslarını belirlemek,
ı) Kamu idarelerinin taşınmaz edinme ve yönetimine ilişkin olarak hazırlayacakları mevzuat taslakları hakkında görüş bildirmek,
i) Kamu mallarına ilişkin politikaları tespit etmeye yönelik çalışmalar yapmak,
j) Görev alanına giren konularda ilgili mevzuatla Bakanlığa verilen görevleri yürütmek,
k) Görev alanına giren konulardaki alacakların süresinde ve mevzuata uygun olarak takip edilerek tahsil aşamasına getirilmesi için gerekli tedbirleri almak,
l) Teşkilat ve görev alanına giren konularda denetmenleri aracılığıyla teftiş, denetim, inceleme ve
soruşturma yapmak ve bu işlerin yürütülmesi amacıyla uygun görülen büyük il merkezlerinde bölge düzeyinde
denetim yapmak üzere denetim grupları kurmak,
m) Cumhurbaşkanınca uygulama usul ve esasları belirlenen projeler kapsamında; Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar ve Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerleri geliştirmek, değerlendirmek, kişilerin mülkiyetinde bulunan taşınmazları satın almak, trampa etmek, kamulaştırma ve toplulaştırma yapmak.
n) Bakan tarafından verilen diğer görevleri yapmak.
C. Milli Emlak Genel Müdürlüğünün Merkez Teşkilat Yapısı
2018 yılına kadar Maliye Bakanlığı bünyesinde hizmet veren Milli Emlak Genel Müdürlüğü, 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığına bağlanmıştır.
Milli Emlak Genel Müdürlüğünün, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı içerisindeki konumu ve Genel Müdürlüğün teşkilat yapısı aşağıdaki diyagramda verilmiştir.
D. Milli Emlak Genel Müdürlüğünün Taşra Teşkilat Yapısı
Maliye Bakanlığı Millî Emlâk Genel Müdürlüğü Taşra Birimleri Kuruluş ve Görev Yönetmeliği çerçevesinde; millî emlâk taşra birimleri, millî emlâk mevzuatının uygulanması bakımından il ve ilçe merkezlerindeki iş hacmi de dikkate alındığında; Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne bağlı milli emlak daire başkanlıkları ve bunlara bağlı emlak müdürlükleri ile milli emlak müdürlükleri, ilçelerde ise milli emlak servisleri tarafından yürütülmektedir.
a) Milli Emlak Genel Müdürlüğü İl Teşkilatı
Milli Emlak Genel Müdürlüğünün il teşkilat yapısı, ilde milli emlak dairesi başkanlığı kurulup kurulmamasına göre değişmektedir.
(1) Milli Emlak Dairesi Başkanlığı Kurulmayan İllerde Teşkilat Yapısı
Milli emlak dairesi başkanlığı kurulmayan illerde, il teşkilatı, Çevre ve Şehircilik İl Müdürü ve buna bağlı Millî Emlâk Müdürlüğünden oluşmaktadır. Milli Emlak Dairesi Başkanlığı kurulmayan il merkezlerinde doğrudan İl Müdürlüğüne bağlı milli emlak müdürlüğü kurulur.
Bakanlık aynı il merkezinde birden fazla veya ilçelerde de millî emlâk müdürlüğü kurmaya yetkilidir. Milli Emlak Müdürlüğü, milli emlak müdürü tarafından yönetilir.
Milli emlak müdürlüğü bünyesinde yeteri kadar milli emlak servisi ile gerekli görülen yerlerde taşınmaz geliştirme, tespit, imar, teknik hizmetler ve kayyımlık hizmetleri ve benzer hizmetler için yeterli sayıda büro bulunur.
(2) Millî Emlâk Dairesi Başkanlığı Kurulan İllerde İl Teşkilatı
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü Taşra Birimleri Kuruluş ve Görev Yönergesine göre milli emlak taşra birimleri, milli emlak mevzuatının uygulanması bakımından il ve ilçe merkezlerinde iş hacmi de dikkate alınarak aşağıda belirtilen şekilde örgütlenir.
Bakanlıkça gerekli görülen il merkezlerinde doğrudan İl Müdürlüğüne bağlı bir veya birden çok sayıda Başkanlık kurulur.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü Taşra Birimleri Kuruluş ve Görev Yönergesine göre Millî Emlak Dairesi Başkanlığı kurulan iller, şunlardır.
| İl Adı | Daire Başkanlığı Adı |
| Adana | Milli Emlak Dairesi Başkanlığı |
| Ankara | Başkent Milli Emlak Dairesi Başkanlığı |
| Hitit Milli Emlak Dairesi Başkanlığı | |
| Antalya | Milli Emlak Dairesi Başkanlığı |
| Bursa | Milli Emlak Dairesi Başkanlığı |
| İstanbul | Avrupa Yakası Milli Emlak Dairesi Başkanlığı |
| Anadolu Yakası Milli Emlak Dairesi Başkanlığı | |
| İzmir | Milli Emlak Dairesi Başkanlığı |
| Kocaeli | Milli Emlak Dairesi Başkanlığı |
| Konya | Milli Emlak Dairesi Başkanlığı |
| Mersin | Milli Emlak Dairesi Başkanlığı |
| Samsun | Milli Emlak Dairesi Başkanlığı |
Başkanlık, Genel Müdürlüğün ildeki görevlerini yerine getirir. Milli Emlak Dairesi Başkanlığı, Başkan tarafından yönetilir.
Milli Emlak Dairesi Başkanlığı kurulan illerde, milli emlak işlemlerini daire başkanına bağlı emlak müdürlükleri yürütür. Emlak Müdürlüğü, emlak müdürü tarafından yönetilir. Başkanlık kurulan illerde, emlak müdürlükleri, milli emlak müdürlükleri ve milli emlak servisleri başkanlığa bağlı olarak çalışır.
Başkanlık bünyesinde; yeterli sayıda emlak müdürlüğü, teftiş, denetim, inceleme ve soruşturma yapmaya yetkili milli emlak uzmanı ve milli emlak uzman yardımcılarından oluşan denetim bürosu ile gerekli görülen yerlerde taşınmaz geliştirme, tespit, imar, teknik hizmetler ve kayyımlık hizmetleri ve benzer hizmetler için yeterli sayıda büro bulunur.
Başkanlık kurulan illerde, emlak müdürlükleri, milli emlak müdürlükleri ve milli emlak servisleri başkanlığa bağlı olarak çalışır.
Milli Emlak Dairesi Başkanlığı kurulan illerde Başkan, ilgili mevzuat ve talimatlarla doğrudan kendisine verilen görevler ile aşağıda belirtilen işleri yapmakla görevlidir. Başkan, İl Müdürünün vermiş olduğu görevleri il müdür yardımcısı olarak yerine getirir.
Başkanlığın sorumluluğuna verilen;
a) Emlak müdürlükleri ile bürolarda yapılan milli emlak işlemlerini mevzuat hükümlerine uygun surette ve zamanında yaptırmak,
b) İldeki milli emlak birimleri arasında koordinasyonu sağlamak ve aralarında uyumlu bir çalışma temin etmek,
c) Emlak müdürlüklerinde yürütülen işlemleri sürekli ve düzenli olarak izlemek, değerlendirmek ve denetlemek,
ç) Mevzuatın, uygulamada ortaya çıkan eksiklik ve aksaklıklarını giderici tedbirler almak, uygulama birliğini sağlamak,
d) Milli emlak dairesi işlemleri ile ilgili olarak idari yargı mercilerinde ortaya çıkan ihtilaflarda, Hazineyi temsilen davayı açmakla yetkili ve görevli olanlara talepte bulunmak,
e) İzinli ve raporlu olan görevlilerin yerine vekil tayin etmek,
f) Emrine verilen teftiş, denetim, inceleme ve soruşturma yapmaya yetkili milli emlak uzmanı ve milli emlak uzman yardımcılarını görevlendirmek ve bunlar tarafından düzenlenen raporları gereği yapılmak üzere milli emlak birimlerine göndermek,
g) Milli emlak müdürlükleri ve milli emlak servislerinden gelen sorulara yetki alanı dâhilinde cevap vermek,
ğ) Teftişlerde, teftiş raporlarını ilgililerle birlikte cevaplandırmak ve İl Müdürü adına verilecek cevap ve emirleri hazırlamak üzere teftiş raporlarını İl Müdürlüğüne göndermek,
h) Başkanlık yöneticisi olarak personel yönetimi ile ilgili gerekli işlemleri yapmak, yaptırmak ve gerekli tedbirleri almak,
ı) Başkanlık ile vatandaş ilişkilerinin iyileştirilmesini ve geliştirilmesini sağlamak,
i) Başkanlığa verilen görevlerin yerine getirilmesi için gerektiğinde diğer kuruluşlarla koordinasyon ve işbirliği yapmak,
j) Milli emlak servislerinde yürütülen işlemler sonucu yapılan istatistikî çalışmaları takip etmek ve sonuçlarının Bakanlığa ulaşmasını sağlamak,
k) İl Müdürü tarafından devredilen yetkileri kullanmak,
l) Bakanlıkça verilen diğer görevleri yapmak.
yetki ve görevleri Başkanın sorumluluğundadır.
Başkan;
a) Yapmakla yükümlü olduğu işlerin, zamanında, düzenli ve mevzuatın öngördüğü şekilde yapılmamasından,
b) Devrettiği yetkilerin kötüye kullanılmasından,
c)Kanunların ve diğer ilgili mevzuatın uygulanması ile ilgili olarak verdiği emirlerden doğan Hazine zararlarından,
sorumludur.
b) Milli Emlak Genel Müdürlüğü İlçe Teşkilatı
(1) Normal İlçelerde
Milli emlak müdürlüğü bulunmayan ilçelerde milli emlak işlemleri, doğrudan kaymakama bağlı milli emlak şefliğince yürütülür. Bu ilçelerdeki organizasyon şeması aşağıda gösterilmiştir.
Bu ilçelerde Milli Emlak Şeflikleri, görevlendirilen yetkili personel tarafından yönetilir. Bazı ilçelerde, şeflikte milli emlak müdür yardımcısı görevlendirilmektedir.
Müdürlük kurulmayan bu ilçelerde teşkilat şeması şu şekildedir.
(2) Milli Emlak Müdürlüğü Kurulan İlçelerde
Milli emlak işlemleri yoğun olan bazı ilçelerde Milli Emlak Müdürlüğü kurulmuştur.
Millî Emlak Müdürlüğü Kurulan İlçeler
| İl Adı | İlçe Adı | İl Adı | İlçe Adı |
| Adana | Ceyhan | Manisa | Akhisar |
| Kozan | Salihli | ||
| Ankara | Polatlı | Mersin | Erdemli |
| Antalya | Alanya | Tarsus | |
| Kemer | Muğla | Bodrum | |
| Manavgat | Fethiye | ||
| Serik | Marmaris | ||
| Aydın | Didim | Milas | |
| Balıkesir | Ayvalık | Sakarya | Karasu |
| Bandırma | Samsun | Bafra | |
| Bursa | Gemlik | Terme | |
| Mudanya | Tekirdağ | Çorlu | |
| Hatay | İskenderun | Zonguldak | Ereğli |
| Dörtyol | İzmir | Çeşme |
Milli emlak müdürlüğü kurulan ilçelerde milli emlak işlemleri, doğrudan kaymakama bağlı milli emlak müdürlüğünce yürütülür. Bu ilçelerdeki organizasyon şeması aşağıda gösterilmiştir.
c) Emlak Müdürü ve Milli Emlak Müdürünün Görev, Yetki ve Sorumluluğu
Emlak müdürü ve milli emlak müdürü aşağıda yazılı işlemleri yapmakla görevlidir.
a) İlgili mevzuat ve talimatlarla kendilerine verilen görevleri yapmak,
b) Görev alanına giren konulardaki alacakların süresinde mevzuata uygun olarak takip edilerek tahsil aşamasına getirilmesi için gerekli tedbirleri almak,
c) Büro ve servislerde yapılan milli emlak işlemlerinin kanun ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine uygun bir şekilde ve zamanında yapılmasını sağlamak,
d) Uygulamada karşılaşılan eksiklik ve aksaklıkları giderici tedbirleri almak, uygulama birliğini sağlamak,
e) Müdürlüklerde yürütülen iş ve işlemleri sürekli ve düzenli olarak izlemek, değerlendirmek ve denetlemek,
f) Personel yönetimi ile ilgili gerekli işlemleri yapmak ve gereken tedbirleri almak.
Emlak müdürü ve milli emlak müdürü sahip olduğu yetkileri doğrudan doğruya kendine verilmiş yetkiler hariç) mevzuatta aksine bir hüküm bulunmadığı takdirde, sevk ve idare amiri sıfatıyla maiyetindeki kimselere yazılı olarak derece derece devredilebilir. Ancak, yetki devri sorumluluğu ortadan kaldırmaz.
Emlak müdürü ve milli emlak müdürü;
a) Yapmakla yükümlü olduğu işlerin, zamanında, düzenli ve mevzuatın öngördüğü şekilde yapılmamasından,
b) Devrettiği ve kendisine devredilen yetkilerin kötüye kullanılmasından,
c)Kanunların ve diğer ilgili mevzuatın uygulanması ile ilgili olarak verdiği emirlerden doğan Hazine zararlarından,
sorumludur.
Milli emlak müdürlüğü bulunmayan ilçelerde milli emlak servis yöneticisi, yukarıda belirtilen görev ve sorumluluklarla yükümlüdür.
d) Emlak Müdür Yardımcıları ve Milli Emlak Müdür Yardımcılarının Görev ve Sorumluluğu
Emlak müdür yardımcıları ve milli emlak müdür yardımcıları, kendilerine bağlı servislerin iş ve işlemlerinin mevzuata uygun olarak ve zamanında yapılması ile görevlidir.
Sahip oldukları ve emlak müdürü veya milli emlak müdürü tarafından devredilen yetkileri kötüye kullanmaktan, devrettiği yetkilerin kötüye kullanılmasından, ve görevlerinin mevzuata uygun ve zamanında yapılmamasından dolayı ilgililerle birlikte emlak müdürüne ve milli emlak müdürüne karşı sorumludurlar.
Tahakkuk ve tahsilata ilişkin iş ve işlemlerin zamanında ve doğru olarak yerine getirilmemesinden doğan Hazine zararlarından, o iş ve işlemi yapan milli emlak uzmanı, milli emlak uzman yardımcısı, servis şefi ve diğer memurlar ile birlikte sorumludur.
e) Milli Emlak Uzmanları, Milli Emlak Uzman Yardımcıları ve Diğer Memurların Görev ve Sorumluluğu
Milli emlak uzmanları, milli emlak uzman yardımcıları ve diğer memurlar, yönetmelik, yönerge ve diğer mevzuatta belirtilen iş ve işlemlerden kendilerine verilenleri yapmakla görevlidirler.
Milli emlak uzmanları, milli emlak uzman yardımcıları ve diğer memurlar, amirleri tarafından verilen işleri belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yerine getirmekle yükümlü olup, kendilerine verilen görevleri mevzuata uygun olarak ve zamanında yerine getirmemekten dolayı amirlerine karşı sorumludurlar.
Milli emlak uzmanları, milli emlak uzman yardımcıları ve diğer memurlar milli emlak işlemlerinin zamanında ve doğru olarak yerine getirilmemesinden doğan Hazine zararlarından sorumludurlar.
f) Milli Emlak Şefleri ve Servis Yöneticilerinin Görev ve Sorumluluğu
Milli emlak şefleri veya servis yöneticileri kendilerine verilen iş ve işlemlerin mevzuata uygun olarak ve zamanında yapılması ile görevlidirler.
Kendilerine verilen görevlerin mevzuata uygun olarak ve zamanında yerine getirilmemesinden, ilgili memurla birlikte müdür yardımcısı ve müdüre ya da milli emlak dairesi başkanına karşı sorumludurlar.
Milli emlak iş ve işlemlerinin zamanında ve doğru olarak yerine getirilmemesinden doğan Hazine zararlarından, o iş ve işlemle görevli memurla birlikte sorumludur.
