Parselasyon Yapmaya Hangi Kamu İdaresi Yetkili? Parselasyon İşlemlerini Kim Onaylar?

Parselasyon Yapma Yetkisi:  Parselasyon Planlarını Kim Yapar?

Gerek 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 18. maddesi ve gerekse diğer özel kanun hükümleri gereğince yapılan arazi ve arsa düzenlemesi işlemleri, idari işlemlerdir. Danıştay’a göre, parselasyon işlemi, sübjektif (bireysel) idari bir işlemdir. Bu nedenle idari işlemin taşıması gereken bütün unsurlar (yetki, şekil, sebep, konu ve amaç) parselasyon işlemleri için de geçerlidir. Bu unsurlardan bir tanesi ise yetkidir.

Yetki, bir idari işlemin hangi kamu idaresi tarafından yapılması gerektiğini ifade eder. Dolayısıyla yetki konusu, parselasyon işleminin yetkili kamu idaresi ve bu kamu idaresinin yetkili organı tarafından yapılıp yapılmadığının incelenmesini içerir. Bu ilkeyi arazi ve arsa düzenlemesi açısından uygularsak, yetki, parselasyon işleminin yetkili kamu idaresi ve bu idarenin yetkili organı tarafından yapılıp yapılmadığını ifade eder. Yetki unsurunun; yer yönünden yetki, kişi yönünden yetki, konu yönünden yetki ve zaman yönünden yetki olmak üzere dört önemli yönü bulunmaktadır. Şimdi sırayla bunları parselasyon açısından irdeleyelim.

Belediye ve Mücavir Alan Sınırları İçinde/Dışında Parselasyon Yapma Yetkisi

Parselasyon açısından yer yönünden genel yetki kuralı, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 18. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddenin 1. fıkrasına göre imar hududu içinde bulunan binalı veya binasız arsa ve arazileri birleştirmeye, bunları yeniden imar planına uygun ada veya parsellere ayırmaya, müstakil, hisseli veya kat mülkiyeti esaslarına göre hak sahiplerine dağıtmaya ve re’sen tescil işlemlerini yaptırmaya belediyeler yetkilidir. Sözü edilen yerler belediye ve mücavir alan dışında ise yukarıda belirtilen yetkiler valilikçe kullanılır. Buna göre arazi ve arsa düzenlemesi yapma yetkisi, belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde belediyelere; bu sınırlar dışında valiliklere (5302 sayılı Kanun’dan sonra il özel idarelerine) aittir.

Büyükşehir Belediyesi Olan Yerlerde Parselasyon Yapma Yetkisi

Büyükşehir belediyelerinde parselasyon yetkisi, büyükşehir belediyesi denetiminde ilgili ilçe belediyesince kullanılır. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde “büyükşehir içindeki belediyelerin nazım plâna uygun olarak hazırlayacakları uygulama imar plânlarını, bu plânlarda yapılacak değişiklikleri, parselasyon plânları” ibaresi yer almaktadır. Bu nedenle büyükşehir belediyelerinde parselasyon yetkisi, ilçe belediyeleri tarafından kullanılmaktadır.

Büyükşehir Belediyelerinin Parselasyon Yapmaya Yetkili Olduğu Durumlar

Kanunlarla büyükşehir belediyesine verilen görevlerin gerektirdiği parselasyon işlemleri büyükşehir belediyeleri tarafından yerine getirilir. Ayrıca bazı özel kanunlarda (örneğin 6306 sayılı Kanun) büyükşehir belediyelerine görevler yüklenmiştir. İşte bu görev ve hizmetlerin gerektirdiği proje, yapım, bakım ve onarım işleriyle ilgili imar planlarını ve imar uygulamalarını (buna parselasyon da dâhildir) yapma yetkisi büyükşehir belediyelerine verilmiştir.

Nazım imar plânının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde ilçe belediyelerince parselasyon plânlarının yapılmaması durumunda, bu yetki büyükşehir belediyesine geçmektedir.

İlçe Belediyelerinin Yaptığı Parselasyon İşlemlerinin Büyükşehir Belediyesinin Onayına Tabi Olması

Büyükşehir içindeki ilçe belediyeleri tarafından yapılan arazi ve arsa düzenlemesi işlemleri (parselasyon planları), büyükşehir belediyesinin onayına ve denetimine tabidir. 5216 sayılı Kanun’un 7/b maddesine göre büyükşehir içindeki belediyelerin nazım plâna uygun olarak hazırlayacakları uygulama imar plânlarını, bu plânlarda yapılacak değişiklikleri, parselasyon plânlarını ve imar ıslah plânlarını aynen veya değiştirerek onaylamak ve uygulanmasını denetlemek büyükşehir belediyesinin yetkisindedir.

Belediyelerde Parselasyon İşlemlerini Kim Onaylar?

Belediyelerde, arazi ve araz düzenlemesi yetkisi belediye encümenine aittir. 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 19. maddesinin 1. fıkrasında, imar planlarına göre yapılan parselasyon planlarının belediye ve mücavir alan içinde belediye encümeni tarafından onaylanacağı açıkça belirtilmiştir. Bu nedenle, encümen dışındaki diğer organların (örneğin belediye meclisinin ya belediye başkanının) düzenleme yapma yetkisi bulunmamaktadır.

3194 sayılı İmar Kanununun 19.maddesinde, imar planlarına göre parselasyon planlarının yapılıp, belediye ve mücavir alan içinde belediye encümeni, dışında ise il idare kurulunun onayından sonra yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır. Arazi ve Arsa Düzenlemeleri Hakkında Yönetmeliğin 25. maddesine göre parselasyon planları, parselasyon planına ait belgelerle beraber; büyükşehirlerde, Büyükşehir Belediyesi Kanunu kapsamında parselasyon planlarının büyükşehir belediyesince yapılması halinde büyükşehir belediyesi encümeni kararı ile; parselasyon planlarının ilçe belediyesince yapılması halinde, ilçe belediye encümeni kararı ve büyükşehir belediyesi encümeni kararı ile; diğer belediyelerde, belediye ve mücavir alan içinde belediye encümeni kararı; dışında ise il idare kurulu kararı veya parselasyon planlarını onaylamaya yetkili idarenin onayından sonra yürürlüğe girer.

Bu düzenlemelerin ışığı altında parselasyon planlarının hazırlanması ve parselasyon işlemlerinin yapılmasında yetkili organın belediye ve mücavir alanı içinde belediye encümenleri olduğu anlaşılmaktadır. Buna paralel olarak, belediye encümeni tarafından onaylanarak yürürlüğe giren bir parselasyon işlemi, belediye meclisince veya başka herhangi bir organ tarafından alınacak bir kararla ortadan kaldırılamaz  ( Danıştay 6. Dairesi, 22.12.1998, E: 1998/549, K: 1998/569. Aktaran: Köktürk, Erdal ve Köktürk, Erol (2007) “Arsa Düzenlemelerinin Hukuksal Dayanağı”, s: 11).

Elbette ki parselasyona ilişkin hazırlık işlemleri belediyelerin imar müdürlükleri tarafından yapılmaktadır; ancak bu işlemler encümen kararı ve onayı olmadan geçerlik kazanmazlar. Bu konudaki yetki encümendedir. Zaten parselasyon işlemleri, belediye encümeni tarafından onaylanıncaya kadar idari dava konusu edilemezler.

Belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında; il belediyelerinde ve nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği üç üye, malî hizmetler birim amiri ve belediye başkanının birim amirleri arasından bir yıl için seçeceği iki üye olmak üzere yedi kişiden; diğer belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği iki üye, malî hizmetler birim amiri ve belediye başkanının birim amirleri arasından bir yıl için seçeceği bir üye olmak üzere beş kişiden oluşur.

Encümen üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve katılanların salt çoğunluğuyla karar verir. Oyların eşitliği durumunda başkanın bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Çekimser oy kullanılamaz. Alınan kararlar başkan ve toplantıya katılan üyeler tarafından imzalanır. Karara muhalif kalanlar gerekçelerini de açıklar.

İl Özel İdarelerinde Parselasyon İşlemlerini Kim Onaylar?

3194 sayılı İmar Kanunu’nda belediye sınırları dışında yapılacak parselasyon işlemlerinin il idare kurulu tarafından onaylanacağı belirtilmiş ise de yukarıda da açıklandığı üzere 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunundan sonra belediye ve mücavir alan sınırları dışında parselasyon yapma yetkisi il özel idarelerine aittir. İl özel idareleri, bu yetkilerini il encümenleri vasıtası ile yürütürler. Buna göre İl Özel İdaresi Kanununun yürürlüğe girdiği 2005 yılından itibaren parselasyon planlarının ve buna ilişkin cetvellerin il encümeni tarafından onaylanması gerekmektedir. Bu husus, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından yayınlanan 29.02.2008 tarihli ve 2008/02 sayılı Genelgede de belirtilmiştir.

İl encümeni valinin başkanlığında, genel sekreter ile il genel meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından seçeceği üç üye ve valinin her yıl birim amirleri arasından seçeceği iki üyeden oluşur. Encümen üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve katılanların salt çoğunluğuyla karar verir. Oyların eşitliği durumunda başkanın bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Çekimser oy kullanılamaz. Alınan kararlar başkan ve toplantıya katılan üyeler tarafından imzalanır. Karara muhalif kalanlar gerekçelerini de açıklar.

Ancak, il encümeni kararları valinin denetimine tabidir. İl Özel İdaresi Kanununun 27. maddesine göre vali kanun, tüzük, yönetmelik ve il genel meclisi kararlarına aykırı gördüğü encümen kararının bir sonraki toplantıda tekrar görüşülmesini isteyebilir. Encümen, kararında ısrar ederse karar kesinleşir. Bu takdirde, vali, kesinleşen encümen kararının uygulanmasını durdurur ve idari yargı mercilerine yürütmeyi durdurma talebi ile birlikte on gün içinde başvurur. İtiraz Danıştay tarafından en geç altmış gün içinde karara bağlanır.

Düzenleme Alanında Parseli Bulunan Encümen Üyeleri Parselasyon Oylamasına Katılabilir mi?

Belediyelerde, arazi ve araz düzenlemesi yetkisi belediye encümenine aittir. 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 19. maddesinin 1. fıkrasında, imar planlarına göre yapılan parselasyon planlarının belediye ve mücavir alan içinde belediye encümeni tarafından onaylanacağı açıkça belirtilmiştir. Encümen üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve katılanların salt çoğunluğuyla karar verir. Oyların eşitliği durumunda başkanın bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Çekimser oy kullanılamaz. Alınan kararlar başkan ve toplantıya katılan üyeler tarafından imzalanır. Karara muhalif kalanlar gerekçelerini de açıklar.

Encümen başkan ve üyeleri, münhasıran kendileri, ikinci derece dâhil kan ve kayın hısımları ve evlatlıkları ile ilgili işlerin görüşüldüğü encümen toplantılarına katılamazlar. 1580 sayılı (mülga) Belediye Kanununun yürürlükte olduğu dönemde belediye başkanı ve encümen üyeleri kendilerini ilgilendiren konulardaki encümen toplantılarına katılamamaktaydı. Bu kapsamda olmak üzere belediye başkanına ve encümen üyelerine ait taşınmazların bulunduğu parselasyon işlemlerinin onayına ilişkin encümen toplantılarına bu kişiler katılamamaktaydı.

Danıştay da kendi taşınmazları da uygulamaya dâhil olan belediye başkanı ve encümen üyelerinin parselasyon işleminin onayına ilişkin encümen toplantılarına katılmalarını hukuka aykırı bulmaktaydı. Örneğin Danıştay 6. Dairesinin 14.05.1990 tarihli ve E:1989/2251, K:1990/870 sayılı kararında düzenleme sahasında belediye başkanının taşınmazı da bulunduğu anlaşıldığından, onun katılmasıyla parselasyon planının onaylanmasında usul hükümlerine uyarlık bulunmadığı vurgulanmıştır.

Danıştay 6. Dairesi, 14.05.1990, E:1989/2251, K:1990/870: Özel suretle ilgili oldukları sorunların görüşmelerinde encümen görüşmelerine katılmaması gerekli başkanın katılımı sonucunda verilen belediye encümeni kararının mevzuata aykırı olduğu. 1580 sayılı Belediye Kanununun 77.maddesinde belediye encümeninin belediye başkanı ile seçilmiş encümen üyelerinden ve 88.maddede yazılı daire başkanlarından oluşacağı belirtilmiş, aynı yasanın 80.maddesinde ise, encümen üyelerinin özel suretle ilgili oldukları sorunların görüşmelerinde bulunamayacakları kuralı yer almıştır. Aynı yönde Danıştay 6. Dairesinin 16.04.1990 tarihli ve E:1989/919, K:1990/710 sayılı kararına bakılabilir.

Ancak, 5393 sayılı Belediye Kanunu bu konuda daha farklı bir düzenleme getirmiştir. Kanunun 35. maddesinde “Encümen başkan ve üyeleri, münhasıran kendileri, ikinci derece dâhil kan ve kayın hısımları ve evlatlıkları ile ilgili işlerin görüşüldüğü encümen toplantılarına katılamazlar.” hükmü yer almaktadır.

Maddenin 1580 sayılı Kanundan farklı yönü, madde metnine “münhasıran” kelimesinin dâhil edilmesidir. Kelime olarak “özellikle” anlamına gelen bu kelime, sanki sadece encümen başkan ve üyelerini ilgilendiren toplantılara katılmayı yasaklamaktadır. Bu kapsamda, parselasyon gibi encümen başkan ve üyeleri dışındaki kişileri de ilgilendiren toplantılara encümen başkanı ve üyelerinin katılabilecekleri gibi bir anlam ortaya çıkmaktadır. Ancak, bu durumun da hukuki açıdan olmasa bile etik açıdan sıkıntılar oluşturacağı açıktır. Bu konu, Danıştay kararları ile netleşecektir.

Diğer İdarelerde Parselasyon İşlemlerini Kim Onaylar?

Diğer idarelerde parselasyon işlemlerinin hangi organ tarafından onaylanacağına dair belirgin bir kural bulunmamaktadır. Her idare kendi kuruluş kanununda ya da parselasyon yetkisi veren özel kanunda hüküm varsa buna göre işlemleri hazırlamak ve onaylamak yetkisine haizdir.

Özel Kanunlar Kapsamında Kalan Alanlarda Parselasyon Planlarını Kim Yapar?

Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Parselasyon Yetkisi

4691 sayılı Kanun’un 4. maddesine göre, teknoloji geliştirme bölgelerindeki planlama sürecinde parselasyon planları ve değişiklikleri, bölgenin yönetici şirketince hazırlanır ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından onaylanarak yürürlüğe girer.

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliğinin 4. maddesi “planlama sürecinde varsa çevre düzeni planları da dikkate alınarak imar planları ve değişiklikleri, parselasyon planı ve değişikliklerinin Kanun ve bu Yönetmelik hükümlerine göre yapılması ve Bakanlık onayına sunulması,” yönetici şirketin görevleri arasında sayılmıştır.

Parselasyonla ilgili diğer detaylar ise Yönetmeliğin 22. maddesinde sayılmıştır. Buna göre parselasyon planları ve değişiklikleri, kesinleşmiş uygulama imar planına göre yönetici şirketçe hazırlanır veya hazırlatılır, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından onaylanarak yürürlüğe girer.

Harita ve sair evrakların ilgili bölümlerinin adı geçen Bakanlık tarafından onaylanmasını takiben, işlem dosyası gerekli onay ve tescil işlemlerinin yapılması için yönetici şirkete gönderilir.

Yönetici şirket, işlem dosyası ile birlikte ilgili kadastro müdürlüğüne başvurarak, parselasyon dosyasının teknik kontrolünün yapılmasını sağlar. Teknik kontrolden sonra dosya tescil için tapu müdürlüğüne gönderilir.

İmar uygulaması işleminin tescilini takiben alınacak güncel ve takyidatlı yeni tapu kayıtları ile teknik bilgi ve belgelerin onaylı birer örneği, yönetici şirket tarafından Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına gönderir.

Organize Sanayi Bölgelerinde Parselasyon Yetkisi

4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanununun 4. maddesinin 4. fıkrasına göre organize sanayi bölgesi sınırları içerisinde yapılacak imar ve parselasyon planları ve değişiklikleri, OSB tarafından yönetmeliğe uygun olarak hazırlanır ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının onayına sunularak, il idare kurulu kararı ile yürürlüğe girer.

Her ne kadar İl Özel İdaresi Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 2005 yılından itibaren belediye sınırları dışında planlama yetkileri valiliklerden il özel idarelerine geçmiş ise de 4562 sayılı Kanun’da açıkça il idare kurulu ifadesi yer aldığı için organize sanayi bölgeleri içerisindeki imar planlarının ve uygulamalarının (örneğin parselasyon işlemlerinin) il idare kurulu tarafından onaylanması gerekmektedir.

4562 sayılı Kanun’un 4. maddesinde yer alan hükümle ilgili detaylar ise Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği ile açıklanmıştır. Buna göre parselasyon planı ve arazi-arsa düzenleme işlerine ait diğer belgeler, OSB tüzel kişiliği tarafından hazırlanarak Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının onayına sunulmalıdır.

Parselasyon dosyası bu Bakanlıkça onaylandıktan sonra onay için il idare kuruluna gönderilir. Parselasyon işlemi, il idare kurulu kararı ile yürürlüğe girer. Kesinleşen parselasyon planının birer kopyası Valilik tarafından bilgi için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına, OSB’ye ve tescili için de tapu ve kadastro müdürlüklerine gönderilir.

Parselasyon planları ve ekleri kadastro müdürlüğünce kontrol edildikten sonra tescil edilmek üzere tapu müdürlüğüne gönderilir.

Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgelerinde Parselasyon Yetkisi

Organize sanayi bölgelerinden tarıma dayalı ihtisas organize sanayi bölgelerinde (TDİOSB) parselasyon planı yapımı ve onayı Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliğinde izah edilmiştir.

Buna göre onaylı TDİOSB imar planı sınırı esas alınarak gerekli hallerde uygulama bütünlüğünü sağlayacak şekilde etaplar halinde de düzenleme sınırı belirlenebilir. Seçilen alan içerisinde özel mülkiyete konu alanlar bulunması halinde, söz konusu yerler rızaen satın alınarak veya kamulaştırılarak TDİOSB adına iktisap edilmeden imar uygulaması aşamasına geçilemez.

Düzenleme sahasına ait uygulama haritaları yapılırken veya revize edilirken, güncel tapu kayıtları, teknik rapor, kadastral durum haritası, düzenleme saha krokisi, koordinat ve alan hesabı cetvelleri, aplikasyon özet çizelgesi, röleve ölçü krokileri, ada anahtarı, tescil bildirimi ve gerekli görülen diğer bilgi ve belgeler, 15/7/2005 tarihli ve 25876 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği ve 6/8/1973 tarihli ve 14617 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tescile Konu Harita ve Planlar Yönetmeliğine uygun olarak düzenlenir.

Parselasyon planı, TDİOSB tarafından hazırlanır. Daha sonra düzenleme işlerine ait belgelerle beraber Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının görüşünün alınmasını müteakiben onay için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına gönderilir. Bu Bakanlığın onayı alındıktan sonra, İl İdare Kurulu kararı ile yürürlüğe girer.

Kesinleşen parselasyon planı tescil işlemi için bilgi ve belgelerle beraber mahalli tapu ve kadastro müdürlüklerine gönderilir. Parselasyon planları ve ekleri kadastro müdürlüğünce kontrol edildikten sonra tescil edilmek üzere tapu müdürlüğüne gönderilir.

Endüstri Bölgelerinde Parselasyon Yetkisi

4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanununun 4/A maddesine göre, endüstri bölgeleri sınırları içerisinde yapılacak ve hazırlama usul ve esasları Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belirlenecek 1/5.000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1.000 ölçekli uygulama imar planı ve parselasyon planları ve değişiklikleri ihale yoluyla hazırlattırılır ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından onaylanarak yürürlüğe girer.

Endüstri Bölgeleri Yönetmeliğin 26. ve devamı maddeleri de bu bölgelerde parselasyon planının onayı ve yürürlüğe girmesini düzenlemektedir. Buna göre parselasyon planları ve ekleri 31/1/1988 tarihli ve 19711 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Büyük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeliği ve 6/8/1973 tarihli ve 14617 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tescile Konu Haritalar ve Planlar Yönetmeliğine uygun olarak hazırlanarak Bakanlık onayıyla yürürlüğe girer.

Daha sonra, parselasyon planları ve diğer teknik belgeler mahalli kadastro müdürlüklerince kontrol edildikten sonra, mahalli tapu sicil müdürlüklerince tescil edilir. Tescili tamamlanan parselasyon planlarının onaylı birer nüshası Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına gönderilir.

Gecekondu Alanlarında Parselasyon Yetkisi

775 sayılı Gecekondu Kanunun ilk şekline göre gecekondu alanlarında planlamaya ilişkin yetkiler Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından kullanılmaktaydı. Ancak daha sonra gecekondu alanlarında planlama ile ilgili yetkiler 3414 sayılı Kanunun 2. maddesi ile belediyelere devredilmiştir. Söz konusu madde; “775 sayılı Gecekondu Kanununun belediye sınırları ile mücavir alanlardaki tatbikatı için Bayındırlık ve İskân Bakanlığına verilen hak, yetki ve görevler ilgili belediyelere devredilmiştir. Belediyeler bu hak, yetki ve görevleri yetkili organları eliyle kullanırlar. Büyük şehirlerde bu Kanunun tatbikatı büyükşehir belediyelerinin koordinatörlüğünde ilçe belediyelerince yapılır.” hükmünü ihtiva etmektedir.

Ancak 3414 sayılı Kanunun geçici 1. maddesi ile, daha önceden Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından başlanılan işlerin yine aynı Bakanlık tarafından tamamlanacağı öngörülmüştür. Madde hükmüne göre; 11.06.1985 tarihinden önce 775 sayılı Kanun hükümlerine göre Bayındırlık ve İskân Bakanlığının yetkisine dayanılarak başlatılmış olan iş ve işlemlere adı geçen Bakanlıkça devam edilecektir. Ayrıca Kanunda öngörülen iş ve işlemlerle yeniden başlatılacak işlemlerin 09.09.2009 tarihine kadar sonuçlandırılması gerekmektedir.

Fakat daha sonra 5609 sayılı Kanunla 3414 sayılı Kanunun geçici 1. maddesi yürürlükten kaldırılmıştır. Bu nedenle “11.06.1985 tarihinden önce 775 sayılı Kanun hükümlerine göre Bayındırlık ve İskân Bakanlığının yetkisine dayanılarak başlatılmış olan iş ve işlemler” yönünden adı geçen Bakanlığın yetkisi kalmamıştır.

Zaten 5609 sayılı Kanunla, 775 sayılı Kanunda geçen “Bayındırlık ve İskân Bakanlığı” ibareleri “Toplu Konut İdaresi Başkanlığı” olarak değiştirilerek gecekondu alanlarında planlama yetkileri adı geçen Başkanlığa devredilmiştir.

5609 sayılı Kanunun 3. maddesi ile de 3414 sayılı Kanunun geçici 4. maddesi değiştirilerek, 09.09.2000 tarihinden önce 775 sayılı Kanun ile 3414 sayılı Kanun hükümlerine göre başlatılmış olan iş ve işlemleri tamamlamaya Toplu Konut İdaresi Başkanlığı yetkili kılınmıştır. Bu kapsamda 09.09.2000 tarihinden önce 775 sayılı Kanun ile 3414 sayılı Kanun hükümlerine göre başlatılmış işler açısından TOKİ Başkanlığının yetkisi bulunduğuna kuşku yoktur.

Ancak 3414 sayılı Kanunun, 5609 sayılı Kanunla değişik geçici 4. maddesinde “9/9/2000 tarihinden sonra başlatılacak olan iş ve işlemleri yapmaya Toplu Konut İdaresi Başkanlığı yetkilidir.” hükmü yer almaktadır. Bu durum ise kafa karışıklığına neden olmaktadır. Bu yetki 3414 sayılı Kanunla belediyeler devredilmiş olmasına rağmen, aynı Kanun’un geçici maddeleri ile de daha önceden başlanılan işlemleri tamamlamaya önce Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, sonrasında ise TOKİ Başkanlığı yetkili kılınmıştır. Fakat 3414 sayılı Kanunun, 5609 sayılı Kanunla değişik geçici 4. maddesinde yer alan “9/9/2000 tarihinden sonra başlatılacak olan iş ve işlemleri yapmaya Toplu Konut İdaresi Başkanlığı yetkilidir.” hükmü, bu tarihten sonra da 775 sayılı Kanun kapsamında TOKİ Başkanlığının işlem tesis etmeye yetkili olduğu izlenimi doğurmaktadır. Bu durumun ise 3414 sayılı Kanunla getirilen düzenlemeye aykırı olduğu gayet açıktır.

Üstelik 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde “Kanunlarla büyükşehir belediyesine verilmiş görev ve hizmetlerin gerektirdiği proje, yapım, bakım ve onarım işleriyle ilgili her ölçekteki imar plânlarını, parselasyon plânlarını ve her türlü imar uygulamasını yapmak ve ruhsatlandırmak, 20.7.1966 tarihli ve 775 sayılı Gecekondu Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanmak” büyükşehir belediyesinin yetkileri arasında sayılmıştır. Buna göre 775 sayılı Kanun kapsamında kalan alanlarda büyükşehir belediyeleri de işlem tesis edebilecektir. 5216 sayılı Kanun’un 7. maddesinin son fıkrası “Büyükşehir belediyeleri birinci fıkranın (c) bendinde belirtilen yetkilerini, imar plânlarına uygun olarak kullanmak ve ilgili belediyeye bildirmek zorundadır. Büyükşehir belediyeleri bu görevlerden uygun gördüklerini belediye meclisi kararı ile ilçe ve ilk kademe belediyelerine devredebilir, birlikte yapabilirler.” hükmünü taşımaktadır. Bu hükümlere göre, 775 sayılı Kanun ile belediyelere verilen yetkilerin kullanılması büyükşehir belediyelerinin görevleri arasındadır, ancak meclis kararı ile ilçe veya ilk kademe belediyelerine devredilmesi mümkündür.

Bunun yanı sıra, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yetkileri TOKİ Başkanlığına devredilmiş olsa da bu Bakanlık, 3194 sayılı Kanunun 9. maddesi ve 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2. maddesi kapsamında gecekondu alanlarında planlama yetkisine sahiptir. 644 sayılı KHK’nın 2. maddesinin 1. fıkrasının (ğ) bendine göre bu Bakanlık 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan uygulamalara ilişkin her tür ve ölçekte etüt, harita, plan ve parselasyon planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak, yetkisine sahiptir.

Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişme Bölgeleri ile Turizm Alan ve Merkezlerinde Parselasyon Yetkisi

Turizmi Teşvik Kanununun 7. maddesinde kültür ve turizm koruma ve gelişme bölgelerinde her ölçekte plan yapma yetkisinin Kültür ve Turizm Bakanlığında olduğu hüküm altına alınmıştır. Buna göre, bu bölgelerde nazım imar planı gibi üst ölçekli planlar da dâhil olmak üzere tüm planlar, bu Bakanlık tarafından yapılacaktır.

Bu alanlarda parselasyon dâhil imar uygulamalarının hangi kurum tarafından yapılacağı konusunda gerek 2634 sayılı Kanun’da ve gerekse Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde ve Turizm Merkezlerinde İmar Planlarının Hazırlanması ve Onaylanmasına İlişkin Yönetmelik’te hüküm bulunmamaktadır. Ancak bir alanda plan yapmaya yetkili idarenin, planı uygulamaya da yetkili olması gayet doğaldır. Üstelik Kamu Taşınmazlarının Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesinde “Kamu taşınmazlarından Bakanlık tasarrufuna alınması kararlaştırılanların Kanunun 8’inci maddesinde belirtilen usul ve süreler içinde Bakanlığa tahsisleri sağlanır. Bu amaçla planlama, kamulaştırma, parselasyon, tapuya tescil, devir, tahsis ve benzeri işlemler Bakanlıkça ilgili mevzuata uygun olarak takip edilir ve sonuçlandırılır.” hükmü yer almaktadır. Uygulama da bu yöndedir.

Kentsel Dönüşüm Alanlarında Parselasyon Yetkisi

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 73. maddesine göre kentsel dönüşüm alanı ilan edilen yerlerde parselasyon yetkileri aşağıdaki gibidir:

• Büyükşehir olmayan belediyelerde, belediye (encümen),
• Büyükşehirlerde, büyükşehir belediyesi (büyükşehir belediye encümeni); büyükşehir belediyesi tarafından uygun görülmesi durumunda ilçe belediyesi,
• Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından değerlendirilmek istenen taşınmazların, aynı zamanda 5393 sayılı Kanun’un 73. maddesi kapsamında ilan edilmiş kentsel dönüşüm ve gelişim alanı olması durumunda, TOKİ Başkanlığı,

Kuzey Ankara Kentsel Dönüşüm Projesi Kanunu Kapsamında Parselasyon Yetkisi

5104 sayılı Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Kanununun 4. maddesine göre; proje alan sınırları içinde kalan bölgede ilgili mevzuatına göre ilçe belediyeleri ve diğer kamu kuruluşlarına ait olan, her ölçek ve nitelikteki imar planları, parselasyon planlarına dair yetkiler Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından kullanılır.

Özel Çevre Koruma Bölgelerinde Parselasyon Yetkisi

Özel çevre koruma bölgelerinde planlama ve yapılaşma esasları 383 sayılı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmiştir. 383 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Özel Çevre Koruma Başkanlığına verdiği yetkiye dayanılarak özel çevre koruma bölgelerine ait planlar Kurum Başkanlığınca yapılır, yaptırılır veya onaylanır.

Ancak 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 1. maddesiyle, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı kapatılmıştır. Aynı maddeye göre 383 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede belirtilen iş ve işlemler, Bakan tarafından uygun görülen Çevre ve Şehircilik Bakanlığının birimlerince yürütülür. Buna göre özel çevre koruma alanlarında planlama ve plan uygulamasıyla (örneğin parselasyonla) ilgili yetkiler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından kullanılacaktır.

Toplu Konut Alanlarında Parselasyon Yetkisi

2985 sayılı Toplu Konut Kanununun 4. maddesine göre bu madde kapsamda onaylanan imar planlarının uygulaması TOKİ Başkanlığı tarafından yapılacaktır. Bu kapsamda parselasyon işlemleri de adı geçen Başkanlık tarafından yapılmaktadır.

Üstelik TKGM’nin 2008/20 sayılı Genelgesine göre, Kanun hükmü kapsamındaki alanlarda Toplu Konut İdaresi Başkanlığının her tür ve ölçekteki planlar ile imar planlarını yapmaya, yaptırmaya ve tadil etmeye yetkili olduğu; bu planların ilgili belediye veya valilik tarafından üç ay içerisinde onaylanacağı; belediyeler veya valilik tarafından üç ay içerisinde onaylanmayan planların ise Başkanlık tarafından re’sen onaylanacağı belirtildiğinden, gerek Belediye veya Valiliklerce onaylanan gerekse (üç ay içinde ilgili Belediye veya Valiliklerce onaylanmaması durumunda) Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından re’sen onaylanan imar planlarına göre hazırlanacak parselasyon planlarının Belediye veya Valilik (İl Özel İdaresi) kararı aranmak suretiyle kontrollük işlemleri ilgili Kadastro Müdürlüğü tarafından yapıldıktan sonra Tapu Müdürlüklerinde tescilleri re’sen yapılacaktır.

Bununla birlikte Danıştay 6. Dairesi bir kararında TOKİ Başkanlığının plan uygulama (parselasyon veya ifraz/tevhit) yapma yetkisinin olmadığına karar vermiştir.

Belirtmek gerekir ki 2985 sayılı Kanun’a tabi alanlarda 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2. maddesine göre Çevre ve Şehircilik Bakanlığının da planlama ve imar uygulama yetkisi bulunmaktadır.

1164 Sayılı Kanun Kapsamında Kalan Alanlarda Parselasyon Yetkisi

1164 sayılı Kanun’un 2. maddesine göre Toplu Konut İdaresi Başkanlığı; Kanun’un 2. maddesinde sayılan amaçlarla edineceği ve kullanacağı taşınmazlarla ilgili parselasyon planları yapmaya veya yaptırmaya yetkilidir.

Ancak, Başkanlığın 1164 sayılı Kanun kapsamında parselasyon planı onaylama yetkisi bulunmamaktadır. 1164 sayılı Kanun’un 2. maddesine göre bu planlar, İmar Kanunu hükümleri çerçevesinde onaylanarak kesinleşir. Bu da bu planların ve parselasyon işlemlerinin genel yetki kurallarına göre belediyeler (belediye encümeni) ya da il özel idareleri (il encümeni) tarafından onaylanarak yürürlüğe gireceği ve bundan sonra tapuya tescil edileceği anlamını taşımaktadır.

2981 sayılı Kanun Kapsamında Kalan Yerlerde Parselasyon Yetkisi

2981 sayılı Kanun ve Uygulama Yönetmeliğine göre ıslah imar planları, belediyelere intikal ettikleri tarihten itibaren en geç bir ay içinde belediye meclislerince, 5216 sayılı Kanun kapsamında kalan belediyelerde büyükşehir belediyesinin görüşü alınarak ilçe ve ilk kademe belediye meclislerince onaylanır. Belediye sınırları dışında ise, il özel idaresine intikal ettikten sonra en geç bir ay içinde il genel meclisi tarafından kabul edilerek valilikçe onaylanır.

Tabii Afetlerle İlgili Kanunlar Kapsamındaki Yerlerde Parselasyon Yetkisi

Çeşitli dönemlerde çıkarılan kanunlarla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, tabii afetlerle ilgili imar ve parselasyon planlarını yapmakla görevlendirilmiştir. Bunları şu şekilde sayabiliriz: 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun, 4123 sayılı Tabii Afet Nedeniyle Meydana Gelen Hasar ve Tahribata İlişkin Hizmetlerin Yürütülmesine Dair Kanun, 5327 sayılı Denizli-Buldan ve Çevresinde, Hakkâri’de, Bingöl-Karlıova ve Çevresi ile Erzurum-Çat’da Meydana Gelen Deprem Afetlerine ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun.

Boğaziçi Alanında Parselasyon Yetkisi

2960 sayılı Boğaziçi Kanunu Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu, Boğaziçi İmar İdare Heyeti ve Boğaziçi İmar Müdürlüğünden oluşan bu örgüt Boğaziçi alanında yerleşme ve yapılaşmanın planlanması, koordinasyonu, imar uygulamasının yapılması ve denetimi ile görevlendirilmişti.

Ancak bu birimler, 3194 sayılı İmar Kanununun 46. maddesi ile kaldırılarak bu kuruluşların görev ve sorumluluklarının İstanbul Büyükşehir ve ilgili İlçe belediye başkanlıklarınca yürütüleceği hüküm altına alınmıştır. Bu hükme göre 22.07.1983 onay tarihli plana göre Boğaziçi alanında gösterilen “Boğaziçi sahil şeridi” ve “öngörünüm” bölgelerindeki uygulamalar İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığınca, “geri görünüm” ve “etkilenme” bölgelerindeki uygulamalar ilgili İlçe belediye başkanlıklarınca yapılacaktır.

Özelleştirme Programındaki Kuruluşlara Ait Taşınmalarda Parselasyon Yetkisi

3194 sayılı İmar Kanunu’nun 9. maddesinin ikinci fıkrasına göre; belediye sınırları ve mücavir alanlar içerisinde bulunan ve özelleştirme programına alınmış kuruluşlara ait arsa ve arazilerin, ilgili kuruluşlardan (belediye) gerekli görüş, alınarak çevre imar bütünlüğünü bozmayacak imar tadilatları ve mevzi imar planları ve buna uygun imar durumları Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca hazırlanarak Özelleştirme Yüksek Kurulunca onaylanmak suretiyle yürürlüğe girer.

Ayrıca İmar Kanununun Ek 3. maddesine göre; özelleştirme programındaki kuruluşlara ait veya bu kuruluşlar lehine irtifak ve/veya kullanım hakkı alınmış arsa ve araziler ile özel kanunları uyarınca özelleştirilmek üzere özelleştirme programına alınan arsa ve arazilerin imar uygulamasına ilişkin parselasyon planları, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından yapılır veya yaptırılır.

Bu parselasyon planları, Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca onaylanır ve İmar Kanunu’nun 19. maddesinde belirtilen ilan ve askıya dair hükümlerden muaf olarak kesinleşir ve yürürlüğe girer.

İmar Kanununun 9. maddesine göre, 4046 sayılı Kanun kapsamında gelir ortaklığı modeli ve işin gereğine uygun sair hukuki tasarruflar yöntemine göre özelleştirme işlemleri yapılan hizmet özelleştirilmesi niteliğindeki yatırımların yapılacağı yerlerde hazırlanan veya hazırlattırılan planları, Özelleştirme İdaresince değerlendirilmek ve sözleşmeye uygunluğu konusundaki görüşü de alınmak kaydı ile imar mevzuatındaki kısıtlamalara tabi olmaksızın resen onaylamaya Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkili olup, her türlü ruhsatı ilgili belediye en geç iki ay içinde verir.

Türk Boğazlar Bölgesinde Parselasyon Yetkisi

10.08.1993 tarihli ve 491 sayılı Denizcilik Müsteşarlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye 14.06.2000 tarihli ve 602 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile eklenen ek 5. madde hükmünde göre, Türk boğazlar bölgesinde, can ve mal kaybı ile deniz ve çevre kirliliği yaratacak, kültür ve tabiat varlıklarına zarar verebilecek doğal afetlere ve deniz kazalarına karşı önlem alınması, boğazlarda güvenli geçişin sağlanması için tesisler kurmak amacıyla, Bakanlar Kurulunca belirlenen yerlerdeki mevcut Hazine arazileri Maliye Bakanlığınca Müsteşarlığın kullanımına tahsis edilir.

Tahsisle ilgili imar planları ve her türlü projeler Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca tasdik edilir ve inşaat ruhsatları bu Bakanlık tarafından verilir. Bu tesis ve inşaatların projelendirilmesi ve yapımında 3194 sayılı İmar Kanunu, 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu, 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu ve 4533 sayılı Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı Kanunu hükümleri uygulanmaz.

6292 Sayılı Kanununa Göre Belirlenen Proje Alanlarında Parselasyon Yetkisi

6292 sayılı Kanun’un 8. maddesine bu Kanun’a göre proje alanı olarak belirlenen bölgelerdeki her ölçekteki imar planları ve değişiklikleri ile bu planlara dayalı olarak yapılacak imar uygulamaları, parselasyon planları, ifraz ve tevhit işlemleri proje alanı sahibi idare tarafından yapılır ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca onaylanır.

Patlayıcı Madde Üretmek/İşlemek Üzere Kurulacak Tesislerde Parselasyon Yetkisi

Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzüğün 5. maddesine göre patlayıcı madde üretmek ve işlemek üzere açılacak işyerlerinin mevzi imar planları, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından hazırlanacaktır.

Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun Kapsamında Kalan Alanlarda Parselasyon Yetkisi

6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında taşınmaz malikleri tarafından hazırlanan imar planları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanmaktadır. Buna karşılık ifraz, tevhit ve parselasyon gibi işlemler için mutlaka Bakanlığa başvurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bunların Bakanlık eliyle yapılması mümkün olduğu gibi belediyeler vasıtasıyla yapılması da mümkündür.

Maliklerin dönüşümü yapmadığı durumlarda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı afet riskli alanlarda planlama ve parselasyon yetkilerini haiz olduğu gibi bu yetkilerini TOKİ Başkanlığına, büyükşehirlerde büyükşehir belediyelerine, diğer şehirlerde belediyelere devredebilir.

Ayrıca, 6745 sayılı Kanun’un 58. maddesiyle 5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanuna eklenen geçici 6. madde hükmüne göre bu alanlarda; imar planı, imar uygulaması, alt ve üst yapı projeleri, ruhsat ve yapım da dâhil olmak üzere bütün iş ve işlemler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından resen yapılır, yaptırılır ve onaylanır.

Balıkçı Barınaklarında Parselasyon Yetkisi

Balıkçı Barınakları Yönetmeliğinin 7. maddesine göre balıkçı barınakları kurulması amacı ile Kıyı Kanunu ve İmar Kanunu uyarınca hazırlanan imar planları; valiliğin teklife ilişkin gerekçeli görüşü, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, DPT Müsteşarlığı, Ulaştırma Bakanlığı, ilgili kurum ve kuruluşların olumlu görüşleri alınarak Bayındırlık ve Iskan Bakanlığı tarafından onaylanır.