İfraz-Tevhit Masrafları, İfraz ve Tevhit Harcı Nedir, Ayırma ve Birleştirme Harci Nedir? Nasıl Hesaplanır

1) İfraz ve Tevhit Harcı Nedir

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 80. maddesine göre belediye encümeni tarafından verilecek ayırma ve birleştirme (ifraz ve tevhit) kararları “ifraz ve tevhit” harcına tabidir. Bu işlem için alınan harca ifraz/tevhit harcı denir.  Bu kapsamda alınan ayırma ve birleştirme harcının hesaplanmasında ve tahsilinde yapılacak hatalar işlemi hukuken sakat hale getirir.

Bir konuyu peşinen açıklamakta fayda görüyoruz: Burada bahsettiğimiz harç, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu kapsamında tahsil edilen ayırma ve birleştirme harcıdır. Bu harcı, ayırma ve birleştirme işlemlerinin tapu sicilinde tescili esnasında 492 sayılı Harçlar Kanunu gereğince alınan harç ile karıştırmamak gerekir.

Belediye Gelirleri Kanunu sadece belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde uygulanmaktadır. Bu nedenle, il encümeni tarafından onaylanan ayırma ve birleştirme işlemlerinden harç alınması mümkün değildir.

2) İfraz-Tevhit Harcının Kapsamı

Ayırma ve birleştirme harcı 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu kapsamında alınmaktadır. Belediye Gelirleri Kanunu sadece belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde uygulanmaktadır. Bu nedenle, belediye ve mücavir alan sınırları dışında il encümeni tarafından onaylanan ayırma ve birleştirme işlemlerinden ayırma ve birleştirme harcı adı altında herhangi bir harç alınması mümkün değildir.

Yola ve yeşil alana terk amacıyla taşınmaz malikinin /maliklerinin istemi üzerine yapılan ifraz/tevhit işlemlerinin de harca tabi olduğunu düşünüyorum. Çünkü burada sadece bedelsiz yola terk işlemi değil aynı zamanda malikin imar parseline kavuşmasını sağlayan bir ifraz/tevhit işlemi de vardır.

Bununla birlikte, imar yolunun veya parkın/yeşil alanın sonradan genişletilmesi nedeniyle kamulaştırma amaçlı olarak yapılacak ifrazlarda harç alınmaması gerektiği kanaatindeyim. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 29. maddesinde, “10 uncu madde uyarınca mahkeme heyetinin harcırahları, 15 inci madde uyarınca mahkemece oluşturulan bilirkişilerin ve keşifte dinlenilen muhtarın mahkemece takdir edilecek ücretleri ile, tapu harçları ve bu Kanunun gerektirdiği diğer giderler kamulaştırmayı yapan idarece ödenir.” hükmüne yer verilmiştir. Bu hükme paralel olarak, kamulaştırma işleminin ifraz gerektirmesi durumunda ifraz dosyasının encümen tarafından onayı nedeniyle alınır.

3) İfraz-Tevhit Harcı İstisnaları

2464 sayılı Kanuna göre;

• 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun Hükümleri uyarınca yapılan yapı ve tesisler,
• Sera ve benzeri örtü altı tarım faaliyetinde kullanılmak üzere inşa edilen tesisler,
• Ahır, samanlık, kümes ve hayvan barınakları ile yemlik gibi yapı ve tesisler,

Ayırma ve birleştirme harcından müstesnadır. 

Belediye Gelirleri Kanununun yanı sıra çeşitli kanunlarla imar mevzuatında yer alan harçlardan muafiyet hükmü getirildiği görülmektedir. Örneğin 4706 sayılı Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 7. maddesinin 1. fıkrasına göre Hazineye ait taşınmazların (tarım alanları hariç) ifraz, tevhit, tescil ve tespit işlemleri imar mevzuatındaki kısıtlamalara tabi olmaksızın ve herhangi bir ücret, bedel ve gider karşılığı talep edilmeksizin ilgili kuruluşlarca talebi izleyen iki ay içinde yerine getirilir. Bu hükme göre Hazine, ayırma ve birleştirme harcından muaftır.

Keza 5335 sayılı Kanun’un 32. maddesine göre T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü, taşınmazların alımı, kamulaştırma, parselasyon, tevhid, ifraz, irtifak hakkı tesisi ve terkini işlemleri; katma değer vergisi hariç her türlü vergi, resim, harç, döner sermaye ve hizmet ücretlerinden muaftır.

3402 sayılı Kadastro Kanunu’nun 44. maddesine göre kooperatif, şirket veya tüzelkişiliğe sahip olmayan şahıs topluluklarının birden çok yapı ve tesis yaparak sahip oldukları taşınmaz malların, kendi imar veya vaziyet planları dikkate alınarak ve gerektiğinde birleştirerek veya parçalara ayırarak, Kat Mülkiyeti Kanunu hükümlerine göre bağımsız bölümler şeklinde tespitleri yapılır. Bu maddenin uygulanmasında, tüzelkişiler, şahıs toplulukları ile gerçek kişiler arasında yapılacak ifraz, tescil, cins değişikliği, el değiştirme, hisse değişikliği gibi hukuki işlemlerden kadastro harcı hariç, hiç bir vergi, resim ve harç alınmaz.

775 sayılı Gecekondu Kanununun 33. maddesine göre; bu Kanun hükümlerine dayanılarak yapılan ifraz, tevhit işlemleri her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Bu nedenle, 775 sayılı Kanun kapsamına yapılan ayırma ve birleştirme işlemlerinden de ayırma ve birleştirme harcı alınmaması gerekmektedir.

6292 sayılı Orman Köylülerinin Kalkınmalarının Desteklenmesi ve Hazine Adına Orman Sınırları Dışına Çıkarılan Yerlerin Değerlendirilmesi İle Hazineye Ait Tarım Arazilerinin Satışı Hakkında Kanun’un 10. maddesinin 6. fıkrasına göre bu Kanun hükümlerinin uygulanmasında yapılacak satış, tescil, devir, kayıt, terkin, düzeltme, ifraz, tevhit, cins değişikliği ve ipotek işlemleri ile bunlara bağlı ve tamamlayıcı nitelikteki işlemler veraset ve intikal vergisinden, 492 sayılı Kanun ile 26/5/1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu kapsamında alınan harçlardan, bu işlemler nedeniyle düzenlenecek kağıtlar damga vergisinden ve genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince alınan ücretlerden muaftır.

4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanun’un 6. maddesine göre bu Kanuna göre kurulmuş bulunan kooperatifler ve birliklerin faaliyetlerinde; sermaye ve yedek akçeleri ile taşınmaz malları ve bunların gelirleri, ihtiyaçları için satın aldıkları ve alacaklarını tahsil gayesiyle mülk edindikleri taşınmaz malları ve bunların bir önceki sahiplerine geri verilmesi işlemi ile gayrimenkullerine ilişkin her nev’i cins, kayıt, tashih, ifraz, taksim, birleştirme ve ruhsatlandırma işlemleri, depo, hizmet ve üretim tesisi inşaatları her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır.

6461 sayılı Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun 7. maddesine göre Hazinenin özel mülkiyetinde bulunan ve TCDD’ye tahsis edilen veya kullanımına bırakılan ya da TCDD tarafından fiilen kullanılan taşınmazlardan Maliye Bakanlığınca uygun görülen ve devrinde hukuki ve fiili engel bulunmayanlar, üzerindeki yapı ve tesisler ile birlikte, TCDD’nin görev ve faaliyetlerinde kullanılmak üzere Maliye Bakanlığınca emlak vergisine esas metrekare birim değeri üzerinden ödenmemiş sermayesine mahsuben TCDD’ye devredilir. Bu madde kapsamındaki tescil, ifraz ve tevhit işlemleri ile ilgili düzenlenecek her türlü kâğıtlar damga vergisinden ve yapılacak işlemler harçlardan müstesnadır.

4) İfraz-Tevhit Harcı Tarifesi, İfraz-Tevhit Harcı Hesaplama

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 84. maddesine göre ifraz ve tevhit harcı metrekare başına en az 0,05; en çok 0,15 TL olarak tahsil edilir. Kanun, alınacak harcın net miktarını göstermemiş, sadece alt ve üst sınırı belirtmekle yetinmiştir.

Belediye Gelirleri Kanununun 96. maddesi ile, Kanunda en az ve en çok miktarları gösterilen vergi ve harçların tarifelerini belediye grupları itibariyle tayin ve tespit yetkisi Bakanlar Kuruluna verilmiştir. Maddede 24.5.2013 tarihli ve 6487 sayılı Kanun’un 16. maddesiyle yapılan değişiklikle bu yetki Cumhurbaşkanına verilmiştir. Alınacak harcın net tutarı, Bakanlar Kurulunun 13.04.2005 tarihli ve 2005/8730 sayılı kararı (Resmi Gazete T/S: 07.05.2005/25808) ile belediye grupları bazında belirlenmiştir.

Belediyeler, İçişleri Bakanlığı tarafından 16 Eylül 2011 tarihli ve 28056 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2011/01 no.lu Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği ile Türkiye İstatistik Kurumunun 2010 Yılı Nüfus Tespitleri kesinleşmiş nüfusları ile sosyal ve ekonomik gelişme durumlarına göre aşağıdaki beş gruba ayrılmıştır. Buna göre;

a) Nüfusu 100.001 ve yukarı olan belediyeler 1. grup,

b) Nüfusu 50.001 – 100.000 arasında olan belediyeler ile nüfusu 50.001 den aşağı da olsa il merkezi belediyeleri 2. grup,

c) Nüfusu 20.001 – 50.000 arasında olan belediyeler 3. grup,

ç) Nüfusu 5.001 – 20.000 arasında olan belediyeler 4. grup,

d) Nüfusu 5.000’den aşağı olan belediyeler 5. grup.

Hangi belediyenin hangi grupta yer aldığı Tebliğ ekindeki Cetvelde gösterilmiştir.

Bakanlar Kurulunun 13.04.2005 tarihli ve 2005/8730 sayılı kararına göre belediye grupları bazında alınması gereken ifraz ve tevhit harçları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo – Belediye Grupları Bazında Ayırma ve Birleştirme Harçları

Ayırma ve birleştirme harcının bu Karara göre alınması gerekmektedir.

5) Harç Miktarında Değişiklik Yapılamaması

Ayrıma ve birleştirme harcı tarifesinde belediye meclisi kararıyla değişiklik yapılamaz. Çünkü ayırma ve birleştirme harcı, 2464 sayılı Kanun’un belediye meclisine harç ve ücretlerde değişiklik yetkisi veren 96. maddesinin 2. fıkrasının kapsamında kalmamaktadır. Fıkra hükmü şu şekildedir: “Ancak, bu Kanunun 15 inci maddesinde, 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (III) numaralı bendinde, 56 ncı maddesinde, 60 ıncı maddesinde ve 84 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde yer alan maktu vergi ve harç tarifeleri, Kanunda belirtilen en alt ve en üst sınırları aşmamak şartıyla mahallin çeşitli semtleri arasındaki sosyal ve ekonomik farklılıklar göz önünde tutularak ilgili belediye meclislerinin önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca tespit edilir. Tespit edilen bu tutarlar, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılır. Bu şekilde hesaplanan miktar ve tutarların, virgülden sonraki iki hanesi dikkate alınarak uygulanır. Şu kadar ki, bu miktar ve tutarlar ilgili tarifeler için belirlenen en çok tutarı aşamaz. Bu uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”

Görüldüğü üzere maddede imar ile ilgili harçlardan sadece işyeri açma izni harcı (84 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi) bu kapsamda sayılmıştır. Ayırma ve birleştirme işlemleri ise bu maddede sayılmadığı için ayrıma ve birleştirme harcı tarifesinde belediye meclisi kararıyla değişiklik yapılamaz. Aksi bir durum mevzuata aykırılık teşkil edecektir.

6) Harca Tabi İşlemlerden Ayrıca Ücret Alınamaması

2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Çeşitli Harçlarla İlgili Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 18. maddesine göre belediyeler bu Yönetmelikte sayılan harç konusu hizmetlerinden dolayı mükelleflerden, her ne ad altında olursa olsun başkaca bir karşılık isteyemezler.

[1] Resmi Gazete T/S: 07.05.2005/25808