İçindekiler
Vakıf Nedir?
Vakıf, sosyal yardım amacıyla bir malın, bir hayır işine tahsisidir. İslam Hukukunda kökenlerini bulan vakıflar Allah’ın mülkü sayıldığı için ona kimse dokunamaz, vakıf edilen arazi haciz edilemez, rehin ve ipotek edilemez. Vakıflar konusunda genel bir yazı için şu linki ziyaret edebilirsiniz: İslam Hukukunda Vakıflar ve Osmanlı Toprak Hukukunda Vakıf Arazi
Vakıf Malların Mülkiyeti
Pozitif İslam ve Osmanlı hukuku vakfedilen malın kuru mülkiyeti Allah’a ait olmak üzere vakıf tüzel kişiliğinin mülkiyetine geçtiğini kabul etmiştir. Bu malların mülkiyetinin tekrar özel mülkiyete dönmesi söz konusu değildir. Bundan dolayı vakfeden kişinin belirlediği şartların dışında vakıfta değişiklik yapması (Tuş, M. (1999) “Osmanlılarda Özel Toprak Mülkiyeti”, s: 187) ya da vakıftan rücu etmesi (vakfedilen malı tekrar özel mülk haline getirmek) mümkün değildir.
Fakat Arazi Kanunnamesi’nin 4. maddesine göre miri arazinin gelirinin, tasarruf hakkının ya da her ikisinin birden vakfedilmesiyle oluşan gayri sahih vakıflar, vakfedilen arazinin yalnızca gelirine, tasarruf hakkına ya da her ikisine birden malik olurlar.
Vakfa Ait Taşınmaz Satılabilir mi?
5737 sayılı Vakıflar Kanunu‘nun 12. maddesi vakıf malların satılabileceğini düzenlemektedir. Bu maddede vakıf malların satılıp satılmaması, vakfın niteliğine göre belirlenmiştir.
Maddeye göre ” Genel Müdürlüğe ve mazbut vakıflara ait akar mallar ile hakların daha yararlı olanları ile değiştirilmesine, paraya çevrilmesine veya değerlendirilmesine Meclis yetkilidir. Mülhak, cemaat, esnaf vakıfları ile yeni vakıflara, başlangıçta özgülenen mal ve haklar, vakıf yönetiminin başvurusu üzerine, haklı kılan sebepler varsa, Denetim Makamının görüşü alınarak mahkeme kararı ile sonradan iktisap ettikleri mal ve hakları ise bağımsız ekspertiz kuruluşlarınca düzenlenecek rapora dayalı olarak vakıf yetkili organının kararı ile daha yararlı olanları ile değiştirilebilir veya paraya çevrilebilir.”
Vakıflar Genel Müdürlüğüne ve Mazbut Vakıflara Ait Satılabilir mi?
5737 sayılı Kanun‘un 12. maddesine göre “Genel Müdürlüğe ve mazbut vakıflara ait akar mallar ile hakların daha yararlı olanları ile değiştirilmesine, paraya çevrilmesine veya değerlendirilmesine Meclis yetkilidir.”
Bu hüküm belirli şartlar altında vakıf malların satılmasına izin vermektedir. Bunlardan ilki, söz konusu malın, “akar mal” olmasıdır. Akar; vakıf amaç ve faaliyetlerinin yerine getirilmesi için gelir getirici şekilde değerlendirilmesi zorunlu olan taşınır ve taşınmazlar demektir. Yani Genel Müdürlüğe ve mazbut vakıflara ait gelir getirici malların satışı mümkündür.
Buna karşılık bu vakıfların doğrudan doğruya hayrattan olan gayrimenkulleri satılamaz. 5737 sayılı Kanun sadece akar malların satışına cevaz vermiştir.
Buna karşılık, daha önceki kanun olan 2762 sayılı Vakıflar Kanunu da vakıfların doğrudan doğruya hayrattan olan gayrimenkullerinin istisnai hallerde satılabileceği öngörmekte idi. 2762 sayılı Vakıflar Kanunu‘nun 8. maddesinde “Vakıfların doğrudan doğruya hayrattan olan gayrimenkulleri rehnedilemezler. Bunlardan mülkiyet ve irtifak hakkı için iktisap müruru zaman işlemez ve bu kanunun gösterdiği haller dışında satılamazlar.” hükmü yer almakta idi. Bu maddeye göre, bu vakıfların doğrudan doğruya hayrattan olan gayrimenkulleri, kanunda belirtilen istisnai durumlarda ve kanunun izin verdiği hallerde satılabilecektir.
Bu istisnai durum ise 2762 sayılı Vakıflar Kanunu‘nun 12. maddesinde açıklanmıştır. Bu maddeye göre, tahsis edildikleri maksada göre kullanılmaları kanuna veya amme intizamına uygun olmıyan veyahut işe yaramaz bir hale gelen hayrat vakıflar, idare meclisinin teklifi ve Bakanlar Heyetinin kararı ile mümkün mertebe gayece aynı olan diğer hayrata tahsis edilebileceği gibi bu kabil hayrat ayın veya para ile değiştirilerek elde edilecek ayın veya para dahi aynı suretle diğer hayrata tahsis olunabilir.
2762 sayılı Vakıflar Kanunu döneminde vakıf mallarının satışıyla ilgili olarak 2950 sayılı Vakıf Malların Taksitle Satılması ve Kiraya Verilmesi Hakkında Kanun yürürlüğe konulmuştur.
Mülhak, Cemaat, Esnaf Vakıfları İle Yeni Vakıflara Ait Satılabilir mi?
5737 sayılı Vakıflar Yasasının, ‘Vakıfların mal edinmesi, akar cinsinden olan malların değiştirilmesi’ başlıklı 12. maddesinde ise; ‘Vakıflar; mal edinebilirler, malları üzerinde her türlü tasarrufta bulunabilirler. Mülhak, cemaat, esnaf vakıfları ile yeni vakıflara, başlangıçta özgülenen mal ve haklar, vakıf yönetiminin başvurusu üzerine, haklı kılan sebepler varsa, denetim makamının görüşü alınarak mahkeme kararı ile sonradan iktisap ettikleri mal ve hakları ise bağımsız ekspertiz kuruluşlarınca düzenlenecek rapora dayalı olarak vakıf yetkili organının kararı ile daha yararlı olanları ile değiştirilebilir veya paraya çevrilebilir’ hükümleri düzenlenmiştir.
