Kırsal Mahalle Faydaları Nelerdir? Kırsal Mahallelerde Uygulanacak Muafiyet ve İndirimler Neler?

15.04.2021 tarihli ve 31455 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliği, kırsal mahallelerde bazı indirimler ve muafiyetler uygulanmasını öngörmektedir. 

Kırsal Mahalle Nedir? İndirim Uygulanacak Kırsal Mahalleler Hangisi?

Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliği, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun ek 3. maddesine dayanılarak çıkarılmıştır. (Bu maddenin metni yazının sonunda yer almaktadır)

Yönetmeliğe göre,  3194 sayılı İmar Kanununun 8. maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendi ile 27. maddesi uyarınca belirlenen kırsal yerleşik alan ve civarı sınırlarına ilişkin hükümler bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır. Dolayısıyla indirim uygulanacak kırsal mahalleler, büyükşehirlerde 6360 sayılı Kanun sonrasında büyükşehir sınırının il mülki sınır olması (yani ilin tamamının büyükşehir sınırında kalması) nedeniyle mahalle sayılan köylerdir.

Yönetmeliğin 4. maddesinde geçen “Kırsal mahalle, büyükşehir belediyeleri sınırları içinde olup 1984 yılı ve sonrasında köy veya belde belediyesi iken mahalleye dönüşen mahallelerde tespit edilir.” hükmü de bu düşünceyi doğrular.

Kırsal Mahalle Faydaları Nelerdir?

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun ek 3. maddesine ve Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliğine göre kapsam dahilinde kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde emlak vergisi, imar harçları ve içme ve kullanma suları için alınacak ücret indirimli olacaktır.

Yönetmeliğe göre, kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak tespit edilen yerler için bir süre kısıtlaması öngörülemez. Yani kırsal mahalle ve kırsal yerleşik alan süreli olarak belirlenemeyeceği için indirimler için de bir süre öngörülmesi mümkün değildir.

Yönetmeliğin 8. maddesine göre, kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alanın ilanı sonrasında bunlarla ilgili uygulamalar, ilgili büyükşehir belediye meclisi kararının verildiği yılı takip eden takvim yılının başından itibaren başlar.

Kırsal mahalle faydaları şunlardır:

1. Emlak vergisi muafiyeti
2. Ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan bina, arsa ve araziler için indirimli emlak vergisi
3. Bina inşaat harcı ile imarla ilgili harçlardan muafiyet
4. 2464 sayılı Kanun uyarınca alınması gereken vergi ve harçlarda %50 indirim
5. Harcamalara katılma paylarında %50 indirim
6. İçme ve kullanma suyunda indirimli tarife

Kırsal Mahallelerde Emlak Vergisi

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun ek 3. maddesine ve Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliğine göre kapsam dahilinde kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde;

a) Gelir vergisinden muaf esnaf ile basit usulde gelir vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılan bina, arsa ve araziler ile mesken amaçlı kullanılan binalar ve zirai istihsalde kullanılan bina, arsa ve araziler emlak vergisinden muaftır.

b) Ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan bina, arsa ve araziler için emlak vergisi %50 indirimli uygulanır.

Kırsal Mahallelerde İmar Harçları ve Diğer Harçlar

Yönetmeliğe göre; kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde

a) 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca alınması gereken bina inşaat harcı ile imarla ilgili harçlardan muaftır.

b) 2464 sayılı Kanun uyarınca alınması gereken vergi, harç (bina inşaat harcı ile imarla ilgili harçlar hariç) ve harcamalara katılma payları %50 indirimli uygulanır.

Kırsal Mahallelerde İçme ve Kullanma Suyu Ücretleri

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun ek 3. maddesine ve Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliğine göre kapsam dahilinde kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde, içme ve kullanma suları için alınacak ücret; işyerleri için belirlenmiş olan en düşük tarifenin %50’sini, konutlar için belirlenmiş olan en düşük tarifenin %25’ini geçmeyecek şekilde belirlenir.

Kırsal Mahalle Tespitinde Dikkate Alınacak Hususlar

Kırsal mahalle tespit edilirken birinci fıkradaki şartın yanı sıra söz konusu alanlara tanınacak muafiyet ve indirimler göz önünde bulundurularak belediye sınırları içinde benzer durumda olan yerler bakımından adalet, eşitlik ve genellik prensipleri de dikkate alınır.

Bir mahallenin kırsal mahalle olarak tespit edilebilmesi için;

a) Kırsal yerleşim özelliğinin devam edip etmemesi,

b) Şehir merkezine olan uzaklık ve ulaştırma durumu,

c) Belediyelerin yol, su, atık su, katı atık, toplu taşıma gibi hizmetlerinden en az birine erişebilme imkânına tam kapasitede ulaşabilip ulaşamaması,

ç) Mevcut yapılaşma durumunun kırsal niteliğinin devam edip etmemesi,

d) İmar mevzuatı uyarınca yerleşik ve gelişme alanları içinde olup olmaması,

e) Sosyo-ekonomik olarak; kırsal nüfus oranının yüksek olması, yüzölçümünün önemli bir kısmını tarım, orman, mera, yaylak ve kışlak arazilerinin oluşturması, tarımsal üretimin, hayvancılık ve orman faaliyetlerinin başlıca geçim kaynağı olarak tespit edilmiş olup olmaması,

hususlarından bir veya daha fazlası ile benzeri hususlar dikkate alınır.

Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Nasıl Tespit Edilir?

İlçe Belediye Meclisince Karar Alınması

Yönetmeliğin 6. maddesine göre, kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan belirlemesi için önce ilgili ilçe belediye meclisince karar alınır. Teklifi içeren bu karar, gerekçeleri ile beraber büyükşehir belediye başkanlığına gönderilir.

Büyükşehir Belediye Meclisince Karar Alınması

İlçe belediye meclisinin kararının ve teklifinin büyükşehir belediye başkanlığı kayıtlarına intikal ettiği tarihten itibaren büyükşehir belediye meclisinin yapacağı ilk toplantıda karar ve teklif gündeme getirilir ve büyükşehir belediye meclisi, en geç doksan gün içinde kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan tespitine ilişkin kararını verir.

Büyükşehir belediye meclisi belirtilen süre içinde karar almak zorundadır. Büyükşehir belediye meclisi, ilçe belediyesinden gelen teklifi aynen veya değiştirerek kabul eder ya da reddeder.

Büyükşehir belediye meclisi, ilçe belediyesinden gelen kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan teklifini değerlendirirken;

a) Kırsal mahalle ile ilgili teklifi, mahallenin bitişiğindeki diğer mahalleler ile ekonomik ve sosyal bütünlüğün gerektirmesi halinde komşu mahallelerde kırsal yerleşik alan belirlemek suretiyle genişletme veya daraltma,

b) Bir mahalle içindeki kırsal yerleşik alanla ilgili teklifi, mahalle sınırlarına kadar genişletme,

yönünde karar alabilir.

Büyükşehir belediye meclisi, ilçe belediyesinden gelen kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan teklifini ilçe belediyesi sınırlarını kapsayacak veya aşacak şekilde değiştiremez.

Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan belirlenmesine ilişkin alınan büyükşehir belediye meclisi kararlarına belirlenen alanın koordinatları eklenir.

Kararların İlanı

Yönetmeliğin 7. maddesine göre, ilçe belediyesi meclisi ile büyükşehir belediyesi meclisinin kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alanla ilgili kararları diğer meclis kararları gibi uygun yöntemlerle duyurulur.

Kırsal Mahalle Özelliği Kaldırılabilir mi?

İlçe belediyelerince kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak tespit edilen yerlerin bu özelliklerinin kaybedildiğinin tespiti halinde aynı usulle kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan niteliği kaldırılabilir.

Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alanlar ile ilgili uygulamalar, 6 ncı maddedeki usule göre yapılacak çıkarılma işlemine ilişkin ilgili büyükşehir belediye meclisi kararının verildiği yılın sonuna kadar devam eder.

5216 sayılı Kanun’un Ek 3. Maddesi

Ek Madde 3 –Köy veya belde belediyesi iken mahalleye dönüşen ve büyükşehir belediyesi sınırları içinde bulunup sosyo-ekonomik durumu, şehir merkezine uzaklığı, belediye hizmetlerine erişebilirliği, mevcut yapılaşma durumu ve benzeri hususlar dikkate alınarak ilgili ilçe belediye meclisinin kararı ve teklifi üzerine büyükşehir belediye meclisinin en geç doksan gün içinde alacağı karar ile kırsal yerleşim özelliği taşıdığı tespit edilen mahalleler, kırsal mahalle kabul edilir. Bu belirlemenin mahalle düzeyinde yapılması esastır. Ancak; tamamı kırsal mahalle olarak tespit edilmeyen diğer mahallelerde de on bin metrekareden az olmamak kaydıyla kırsal yerleşik alan belirlenebilir. Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan vasfı bu fıkrada belirtilen usulle kaldırılabilir.

Büyükşehir belediyesi, birinci fıkra uyarınca ilçe belediyesinden gelen teklifi aynen veya değiştirerek kabul edebilir ya da reddedebilir.

Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde; gelir vergisinden muaf esnaf ile basit usulde gelir vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılan bina, arsa ve araziler ile mesken amaçlı kullanılan binalar ve zirai istihsalde kullanılan bina, arsa ve araziler 29/7/1970 tarihli ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa göre alınması gereken emlak vergisinden muaftır. Bu yerlerde, ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan bina, arsa ve araziler için emlak vergisi %50 indirimli uygulanır. Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde, 26/5/1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca alınması gereken bina inşaat harcı ile imarla ilgili harçlar alınmaz; anılan Kanuna göre alınması gereken diğer vergi, harç ve harcamalara katılma payları %50 indirimli uygulanır. Bu yerlerde içme ve kullanma suları için alınacak ücret en düşük tarifenin işyerleri için %50’sini, konutlar için %25’ini geçmeyecek şekilde belirlenir. 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için bu fıkrada belirtilen muafiyet ve indirimler uygulanmaz.

3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 12 nci maddesinin yedinci fıkrası ile 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun ek 17 nci maddesi hükümlerinden yararlanan yerler; kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenmesi halinde bu madde hükümlerine aykırı olmayan hak, sorumluluk ve imtiyazlardan faydalanmaya devam ederler.

Bu madde uyarınca kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerler hakkında 12/11/2012 tarihli ve 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun geçici 1 inci maddesinin onbeşinci ve yirmidokuzuncu fıkraları uygulanmaz.