İçindekiler
Bu makalede Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ile Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu hakkında bilgi verilecek “koruma yüksek kurulu kararına karşı dava”, “koruma kurulu kararının iptali davası” “koruma bölge kurulu kararlarına itiraz” itiraz konuları işlenecektir. Sit alanları ile ilgili geniş kapsamlı bir yazı için şu linke tıklayınız: Sit Alanı Nedir? Sit Alanları Kaça Ayrılır? Sit Alanlarında İnşaat ve Ziraat Yapılabilir mi?
Korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili tanımları belirlemek, yapılacak işlem ve faaliyetleri düzenlemek, bu konuda gerekli ilke ve uygulama kararlarını alacak teşkilatın kuruluş ve görevlerini tespit etmek amacıyla yürürlüğe konulan 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 3.maddesinde koruma yüksek kurulu ve koruma bölge kurulundan bahsedilmiştir.
Toplumsal ve evrensel nitelikteki tarihi, kültürel ve bilimsel değerleri oluşturan ve yansıtan korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının tespit ve tescil edilmelerinde temel amaç, bu varlıkların gelecekte oluşabilecek değişikliklerin etkisinde kalarak kaybolmasına engel olmak, bir kültür mirası olarak özgünlüğü korunarak gelecek kuşaklara aktarılmalarını sağlamaktır.
Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma Bölge Kurulu
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 51. maddesine göre yurtiçinde bulunan ve bu Kanun kapsamına giren korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili hizmetlerin bilimsel esaslara göre yürütülmesini sağlamak üzere, Bakanlığa bağlı “Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu” ile Bakanlıkça belirlenecek bölgelerde “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulları” kurulur.
Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma Bölge Kurulu Kararlarına Uyma Zorunluluğu
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 5226 sayılı Kanun’un 13. maddesiyle yeniden düzenlenen 61. maddesinde, kamu kurum ve kuruluşları ve belediyeler ile gerçek ve tüzel kişilerin, Koruma Yüksek Kurulu ve koruma bölge kurullarının kararlarına uymak zorunda oldukları hükmü yer almıştır. Yani Kanunun “Kararlara uyma zorunluluğu” başlıklı 61. maddesine göre de kamu kurum ve kuruluşları ve belediyeler ile gerçek ve tüzel kişiler, Koruma Yüksek Kurulu ve koruma bölge kurullarının kararlarına uymak zorundadır.
Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun Görevleri
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 51. maddesine göre Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun görev ve yetkileri şunlardır;
a) Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve restorasyonuyla ilgili işlerde uygulanacak ilkeleri belirlemek,
b) Koruma kurulları arasında gerekli koordinasyonu sağlamak,
c) Uygulamada doğan genel sorunları değerlendirerek görüş vermek suretiyle, Bakanlığa yardımcı olmak.
d) Bakanlıklarca Koruma Yüksek Kurulunda görüşülmesi talebiyle gönderilen ve gündeme alınan konularda karar vermek.
Mahalli idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşları Koruma Yüksek Kurulunda görüşülmesini istedikleri hususları bağlı, ilgili veya ilişkili oldukları bakanlıklar aracılığıyla bildirir. Koruma Yüksek Kurulunca karar verilen konular ilgili koruma bölge kurulunca tekrar görüşülmez.
a) Koruma Yüksek Kurulu İlke Kararların Dava
Korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının tespit ve tescil edilmelerinde temel amaç bu varlıkların çeşitli nedenlerle gelecekte kaybolmalarını önlemek ve mevcut görünümleri ile gelecek kuşaklara aktarılmalarını sağlamaktır.
2863 sayılı Yasa ile öngörülen bu amacın gerçekleştirilmesi doğrultusunda Koruma Yüksek Kurulu tarafından Yasa ile genel çerçevesi belirlenen ve bu varlıkların korunması, geliştirilmesine yönelik gerekli uygulama esaslarını kapsayan ilke kararlarının alınması mevzuat gereğidir.
Zaten 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 51. maddesine göre “korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve restorasyonuyla ilgili işlerde uygulanacak ilkeleri belirlemek” Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun görev ve yetkileri arasındadır.
Danıştay Kanunu’nun 24. maddesine göre Bakanlıklar ile kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere karşı Danıştay’da dava açılır. Bu nedenle Koruma Yüksek Kurulu tarafından alınan ilke kararlarına karşı Danıştay’da dava açılır. Örnek karar olarak Danıştay Altıncı Dairesinin 08.05.1998 tarihli ve E: 1997/4028, K: 1998/2403 sayılı kararına bakılabilir.
b) Koruma Yüksek Kurulu Kararların Dava
Koruma yüksek kurulunun, ilke kararları dışında kalan kararları, düzenleyici işlem niteliğinde olmadığı için bunlara karşı idare mahkemesinde dava açılır.
Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu
2863 sayılı Kanun’un 57. maddesine göre Koruma Bölge Kurulları Koruma Yüksek Kurulu’nun ilke kararları çerçevesinde olmak kaydıyla aşağıdaki işleri yapmakta görevli ve yetkilidir:
a) Bakanlıkça tespit edilen veya ettirilen korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının tescilini yapmak,
b) Korunması gerekli kültür varlıklarının gruplandırılmasını yapmak,
c) Sit alanlarının tescilinden itibaren üç ay içinde geçiş dönemi yapı şartlarını belirlemek,
d) Koruma amaçlı imar planları ile bunların her türlü değişikliklerini inceleyip karar almak,
e) Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının koruma alanlarının tespitini yapmak,
f) Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarından özelliklerini kaybetmiş olanlarının tescil kaydını kaldırmak,
g) Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma alanları ile sit alanlarına ilişkin uygulamaya yönelik kararlar almak.
Koruma Bölge Kurulu Kararlarına İtiraz
2863 sayılı Kanunun 61. maddesinin 2. fıkrasında “Koruma bölge kurullarınca alınan kararlara kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerce yapılan itirazlar, Bakanlıkça değerlendirilerek gerekli görüldüğü takdirde Koruma Yüksek Kurulu gündemine alınır.” 3. fıkrasında da “Bu itirazlar, Koruma Yüksek Kurulunca incelenir ve en geç üç ay içinde karara bağlanır. Koruma Yüksek Kurulunda görüşülen itiraz konuları ayrıca koruma bölge kurulu gündemine alınmaz. Koruma Yüksek Kuruluna yapılacak itirazlarla ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça hazırlanan yönetmelikle belirlenir.” hükmüne yer verilmiştir.
a) Koruma Bölge Kurulu Kararlarına Kimler İtiraz Edebilir?
Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ve Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları Yönetmeliğinin “Koruma Yüksek Kuruluna yapılacak itirazlar” başlıklı 18. maddesinin 2. fıkrasında da “Taşınmaz üzerindeki ayni hakkını veya kiracılık hakkını belgelemeyen gerçek ve tüzel kişilerin itirazları, Koruma Yüksek Kurulu gündemine alınmaz.” hükmü yer almaktaydı.
Danıştay 14. Dairesi, Koruma Bölge Kurulu kararına dava açma ehliyetini tartıştığı 24/03/2016 tarihli ve E: 2014/5355, K: 2016/2193 sayılı kararında söz konusu düzenlemenin idareye başvuru hakkı ve hak arama hürriyetine aykırı olduğuna karar vermiştir.
Söz konusu düzenleme 6/01/2021 tarihli ve 31356 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ve Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile yürürlükten kaldırılmıştır.
b) Koruma Bölge Kurulu Kararlarına İtiraz Süresi
Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ve Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları Yönetmeliğinin 18. maddesine göre, koruma bölge kurullarınca alınan kararlara, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerce Koruma bölge kurulu kararının tebliğ veya ilanından itibaren altmış gün içinde Koruma Yüksek Kuruluna itiraz edilebilir. Bu itirazlar Bakanlıkça değerlendirilerek gerekli görüldüğü takdirde Koruma Yüksek Kurulu gündemine alınır.
