Mirasçılıktan Çıkarma Nedir? Mirastan Iskat Nedir?

Mirasçılıktan çıkarma (ıskat); mahfuz hissenin temelini teşkil eden aile dayanışmasının zedelendiği hallerde, mahfuz hisseli mirasçıyı mirasdan uzaklaştırma olanağını, mirasbırakana tanıyan ölüme bağlı bir tasarruftur.

Türk Medeni Kanununun 510. maddesine göre, mirasçı, murise veya murisin yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemiş ise ya da mirasbırakana veya ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemiş ise muris yapacağı ölüme bağlı tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkartabilir.

Mirasçılıktan Çıkarma Sebepleri Nelerdir? Hangi Durumlarda Mirastan Mahrum Bırakılır?

Mirastan çıkarma, cezai (olağan) ve aciz sebebiyle (koruyucu) olmak üzere iki türlüdür. Borç ödemeden aciz sebebiyle mirasçılıktan çıkarma bir sonraki bölümde açıklanacaktır.

Mirasçı, mirasbırakana ve yakınlarından birine karşı Türk Medeni Kanununun 510. maddesinde gösterilen ağır bir suç işler veya murisine veya ailesine karşı kanunen yerine getirmekle yükümlü olduğu aile görevlerini ifada büyük bir kusur işlerse cezai (olağan) çıkarma nedenleri doğmuş olur.

Mirasçılıktan Çıkarma Sebepleri;

a) Ağır Bir Suç İşlenmesi

b) Aile Hukukundan Doğan Yükümlülüklerin Yerine Getirilmemesi

c) Borç Ödemeden Aciz Sebebiyle Mirasçılıktan Çıkarma

a) Ağır Bir Suç İşlenmesi

Şartlardan biri mirasçının mirasbırakana ve onun yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesidir. Mirasçının, miras bırakana veya miras bırakanın ailesine karşı ağır bir suç işlemesi, mirasçılıktan çıkarma sebeplerinden biridir. Ağır bir suç, genellikle hapis cezası gerektiren, ciddi boyutta bir zarar ya da hak ihlaline yol açan suçlar olarak kabul edilir. Suçun miras bırakan veya yakınlarına karşı işlenmiş olması gerekir.

Bu suçun tamamlanması şart olmadığı gibi bu konuda bir mahkumiyet kararı bulunması da koşul değildir. Aftan ve zamanaşımından yararlanılmasının da önemi yoktur. Ağır suçdan amaç; mirasbırakanın şahsiyet haklarına, beden tamlığına, mamelekine yönelik, onunla aile bağlarının koptuğunu gösteren hukuka aykırı bir fiildir. Buradaki ağır terimi, hukuk hakimine yönelik olup, hakim, suçun ağır olup olmadığına ceza hukuku kurallarıyla bağlı olmaksızın karar verir. Başka bir deyişle, kanun koyucu, burada fiilin niteliğine değil de sonucuna önem verdiği için, hakim, suçun ağır olup olmadığına, fiilin aile bağını koparacak nitelikte olup olmadığı ve fiilen de koparmış olup olmadığını araştırarak sonucuna göre karar verecektir.

b) Aile Hukukundan Doğan Yükümlülüklerin Yerine Getirilmemesi

Diğer şart ise mirasçının murise ve ailesine karşı kanunen mükellef olduğu aile hukuku vazifelerini büyük bir kusurlu davranışla yerine getirmemesidir.

Mirasçının, miras bırakana karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde ihmal etmesi de çıkarma sebebidir. Bu yükümlülükler, kanunun ve ahlaki değerlerin gerektirdiği şekilde, miras bırakanın bakımını üstlenmek, ona destek olmak veya karşılıklı sadakat ve saygı çerçevesinde ilişkileri sürdürmek gibi sorumlulukları içerir.

Örneğin; ana, baba ve çocukların karşılıklı sevgi ve saygı şefkat bağları, yoksulluğa ve zarurete düşmede yardım yükümlülüğü, nafaka borcu, aile birlik ve huzuru bozan davranışlarda bulunmama ilkelerine aykırı hareketler, miras bırakanın yaşlı veya hasta olduğu bir dönemde gerekli desteği ve bakımı sağlamamak, miras bırakanı zor durumda bırakacak şekilde kötü muamelede bulunmak veya ilgisizlik göstermek.

Borç Ödemeden Aciz Sebebiyle Mirasçılıktan Çıkarma

Aciz sebebiyle (koruyucu) çıkarma ise; murisin, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan alt soyun çocuklarını koruma amacıyla, alt soyun saklı payının yarısının mirasçının çocuklarına özgülenmesine yöneliktir.

Türk Medeni Kanununun 513. maddesine göre mirasbırakan, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyunu, saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak, bu yarıyı mirasçılıktan çıkarılanın doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır.

Miras açıldığı zaman borç ödemeden aciz belgesinin hükmü kalmamışsa veya belgenin kapsadığı borç tutarı mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa, mirasçılıktan çıkarılanın istemi üzerine çıkarma iptal olunur.

Mirasçılıktan Çıkarma Şartları Nelerdir?

Mirasçılıktan çıkarma, Türk Medeni Kanunu’na göre miras bırakanın belirli şartlar altında mirasçısını mirastan mahrum bırakmasına imkan tanıyan bir işlemdir. Miras bırakanın, yasal mirasçılarından birini mirasçılıktan çıkarması için kanunun öngördüğü belli başlı sebeplerin varlığı gerekmektedir. Türk Medeni Kanunu’nun 510. maddesi, mirasçılıktan çıkarma şartlarını belirlemektedir.

Mirasçılıktan çıkarmanın temelde iki şartı bulunmaktadır. Bunlar;

a) Vasiyetname veya Miras Sözleşmesi ile Yapılması

b) Çıkarma Sebebinin Belirtilmesi

a) Vasiyetname veya Miras Sözleşmesi ile Yapılması

Mirasçılıktan çıkarma, miras bırakanın bir vasiyetname ya da miras sözleşmesi ile yapılmalıdır. Bu işlem, miras bırakanın çıkarma iradesini yazılı olarak ifade etmesiyle geçerli olur. Sözlü ya da şifahen çıkarma yapılamaz.

b) Çıkarma Sebebinin Belirtilmesi

Miras bırakan, mirasçıyı hangi sebeple mirastan çıkardığını açıkça belirtmek zorundadır. İskat sebebi açık olmalı, belirli bir eyleme, işleme ve davranışa dayanmalıdır. Sadece mirasdan iskat ettim, miras dışı bıraktım, bana ilgi göstermedi v.b. gibi gerekçesiz sözler yeterli sayılmamalıdır. İskat sebebi kabul edilen olayların delillerinin gösterilmesi de mirasçının iskata itirazı halinde diğer tarafa kolaylık sağlayacağından, tasarrufda yer almalıdır

Vasiyetnamede veya miras sözleşmesinde çıkarma sebebi belirtilmemişse, çıkarma işlemi geçersiz sayılabilir. Yani sebep kanuni bir dayanağa oturmalı ve hukuken kabul edilebilir olmalıdır.

Bir Kişi Mirastan Nasıl Çıkarılır? Mirastan Çıkarma Nasıl Yapılır

Türk Medeni Kanununun 510. maddesine göre mirasbırakan, ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir. O halde ilk açıklanması gereken ölüme bağlı tasarrufun ne olduğudur.

Muris ölüme bağlı tasarruf şekillerinden birine (vasiyetname ya da miras sözleşmesi) uyarak, kendi iradesiyle tasarruf özgürlüğü içerisinde, terekesinin tamamı veya belli bir oranı için bir ya da birden fazla kişiyi mirasçısı olarak belirlemek hakkına sahiptir. Bu hukuki işleme “mirasçı atama (nasbı)”, böyle bir işlemle mirasçılık sıfatını kazanan kişiye de “atanmış (mansup) mirasçı” denir.

Yani ölüme bağlı tasarruflar; vasiyetname ya da miras sözleşmesi olmak üzere iki türlüdür. Ölüme bağlı tasarrufla; a- Mirasçılardan biri veya bir kaçı mirasçılıktan çıkarılabilir. b- Koşullar ve yüklemeler (mükellefiyetler), c- Mirasçı atanabilir, d-Mirasçılardan birine veya üçüncü bir kişiye belirli mal vasiyeti yapılabilir, e- Vakıf kurulması öngörülebilir.

a) Miras Sözleşmesi ile Mirastan Iskat

Miras sözleşmesi, vasiyetnamenin aksine sadece miras bırakanın değil, aynı zamanda mirasçı veya üçüncü bir kişinin de katılımını gerektiren bir sözleşmedir. Bu sözleşme ile mirasçılıktan çıkarma, çıkarılan kişinin de iradesini gerektireceği için uygulamada pek karşılaşılmamaktadır.

b) Vasiyetname İle Mirastan Çıkarma Nasıl Yapılır?

Vasiyetname ile mirastan çıkarma işlemi, Türk Medeni Kanunu’na göre belirli şartlar çerçevesinde yapılabilir. Miras bırakan, belirli sebeplerle yasal mirasçısını vasiyetname yoluyla mirasçılıktan çıkarabilir. Bu sürecin geçerli olabilmesi için belirli yasal gerekliliklerin ve usulün takip edilmesi gerekmektedir.

Miras bırakan, vasiyetnamesinde hangi mirasçıyı, hangi sebeplerle mirastan çıkardığını açıkça belirtmelidir. Vasiyetname, miras bırakanın iradesini yazılı olarak ortaya koyduğu bir hukuki belgedir ve yasal olarak belirlenen şartlara uygun şekilde düzenlenmelidir.

Vasiyetnamede, mirasçılıktan çıkarılan kişinin neden çıkarıldığı açıkça belirtilmelidir. Miras bırakan bir kişi, çocuğunun kendisine karşı ağır bir suç işlediğini düşünüyorsa, bunu vasiyetnamede açıkça belirterek o çocuğunu mirastan çıkarabilir. Vasiyetnamede, çıkarma sebebinin kanunda belirtilen suçlardan birine dayanması gerekir ve bu sebep vasiyetnameye yazılmalıdır. Eğer bu çocuk itiraz ederse, mahkemede bu suçun işlenip işlenmediği incelenecektir.

Vasiyetnamede çıkarma sebebi açıkça ifade edilmezse, çıkarma işlemi hukuken geçersiz sayılabilir. Yani çıkarma işleminin geçerli olabilmesi için gerekçenin kanuna uygun ve ispatlanabilir olması gerekir.

Vasiyetname türleri şunlardır:

a) Resmi Vasiyetname: Noter veya yetkili memur huzurunda düzenlenir. İki tanık huzurunda yapılmalıdır.

b) El Yazısı ile Düzenlenen Vasiyetname: Miras bırakan tarafından el yazısıyla yazılıp imzalanır ve tarih atılır.

c) Sözlü Vasiyetname: Olağanüstü durumlarda iki tanık huzurunda yapılır, ancak bu tür vasiyetname geçici niteliktedir.

c) Mirasçılıktan Çıkarma Şekil Şart

Mirasçılıktan çıkarma, miras bırakan ancak buna ilişkin tasarrufunda çıkarma sebebini belirtmiş ise geçerlidir. Belirtilen sebebin varlığını ispat, çıkarmadan yararlanan mirasçıya veya vasiyet alacaklısına düşer. Miras bırakan bu tasarrufu çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma yüzünden yapmışsa çıkarma geçersiz olur

Ölüme bağlı tasarrufta mirasçılıktan çıkarma sebebi gösterilmişse çıkarma geçerlidir. Mirastan çıkarma sebebinin varlığını ispat etmek; çıkarmadan yararlanan mirasçıya ait bulunmaktadır (TMK m. 512).Tarafların iddialarını ispat yönünden de herhangi bir delil sınırlaması öngörülmemiştir.

d) Mirasçılıktan Çıkarma Örneği

Mirasçılıktan çıkarma, miras bırakanın belirli sebeplerle yasal mirasçısını miras hakkından mahrum bırakma işlemidir. Aşağıda, mirasçılıktan çıkarma işlemi için bir örnek senaryo verilmiştir:

Ahmet Bey, 70 yaşında ve üç çocuğu olan bir iş adamıdır. Çocuklarından biri, oğlu Mehmet, Ahmet Bey’in en büyük çocuğudur. Ancak, Mehmet uzun yıllardır babasına karşı sorumluluklarını ihmal etmiş ve babasıyla ciddi bir ailevi çatışma yaşamıştır. Ahmet Bey, Mehmet’in bu ihmalkar tutumu ve kötü davranışları nedeniyle onu mirasından çıkarmaya karar verir.

Ahmet Bey’in oğlu Mehmet, babasının birikimlerini kötü niyetle kullanarak ona maddi zarar vermiştir. Ayrıca Mehmet, Ahmet Bey’e defalarca tehditkâr davranışlarda bulunmuş, fiziksel saldırıda dahi bulunmuştur. Ahmet Bey, bu olaylar nedeniyle oğluyla tüm bağlarını koparmış ve kendisine karşı işlenen bu ağır suçları gerekçe göstererek onu mirasından çıkarmaya karar vermiştir.

Ahmet Bey, bu durumu yasal olarak düzenlemek için bir resmi vasiyetname hazırlar. Vasiyetnameyi noter huzurunda, iki tanık önünde imzalar. Vasiyetnamede, şu ifadeler yer alır:

“Oğlum Mehmet’i, bana karşı ağır suçlar işlediği ve ailevi yükümlülüklerini yerine getirmediği için mirasımın dışında bırakıyorum. Mehmet, bana defalarca kötü muamelede bulunmuş, maddi anlamda zarar vermiş ve beni tehdit etmiştir. Bu sebeplerden ötürü, miras hakkından mahrum bırakılmasını vasiyet ediyorum.”

Ahmet Bey, vasiyetnamesinde açıkça belirtmiş olduğu bu sebepler doğrultusunda oğlunu mirastan çıkarır. Mehmet, babasının ölümünden sonra mirasçı olma hakkını kaybeder. Ancak, eğer Mehmet’in çocukları varsa, bu çocuklar Mehmet’in yerine geçerek miras hakkını elde edebilirler (yani Mehmet’in altsoyu mirastan mahrum edilmez).

Mirasçılıktan Çıkarmanın Sonuçları

Türk Medeni Kanununun 511. maddesine göre mirasçılıktan çıkartılan (ıskat edilen) kimse mirastan pay alamayacağı gibi; tenkis davası da açamaz. Mirasçılıktan çıkarılan kişi, mirastan pay alamaz ve zorunlu mirasçılık hakkı ortadan kalkar.

Mirasbırakan başka türlü tasarrufta bulunmuş olmadıkça, mirasçılıktan çıkarılan kimsenin miras payı, o kimse mirasbırakandan önce ölmüş gibi, mirasçılıktan çıkarılanın varsa altsoyuna, yoksa mirasbırakanın yasal mirasçılarına kalır.

Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin altsoyu, o kimse mirasbırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir. Çıkarılan kişinin yasal miras hakkı, sanki o kişi miras bırakandan önce ölmüş gibi değerlendirilir. Bu durumda, çıkarılan kişinin altsoyu (çocukları) mirasçılık hakkına sahip olabilir.

Mirasçılıktan Çıkarma Davasını Kimler Açabilir?

Vasiyetname ile yapılan mirastan çıkarma işlemi, çıkarılan mirasçı tarafından dava konusu yapılabilir. Mirasçı, çıkarılma gerekçesinin geçerli olmadığını iddia ederek vasiyetnamenin iptali için dava açabilir. Bu durumda mahkeme, miras bırakanın belirttiği çıkarma sebeplerinin doğru olup olmadığını inceler. Sebeplerin kanuna uygun veya gerçek olmaması durumunda çıkarma işlemi geçersiz sayılabilir.

Çıkarılan mirasçı, vasiyetnameye ya da miras sözleşmesine itiraz ederek çıkarma işlemine karşı dava açabilir. Bu durumda, miras bırakanın belirtilen çıkarma sebebinin gerçekliği ve geçerliliği yargı organlarınca incelenir. Sebep yeterli görülmezse çıkarma işlemi iptal edilebilir.

Mirastan Çıkarma Yargıtay Kararları

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi E: 2007/5238 K: 2007/7109 T. 30.4.2007

Mirasçılıktan çıkarma (ıskat) sebebinin varlığı, davalı (ıskattan yararlanan) tarafından kanıtlanamamıştır. Mahkemece; mirasçılıktan çıkarmaya yönelik ölüme bağlı tasarrufun; davacı mirasçıların saklı payları dışında (tasarruf nisabı oranında) yerine getirileceği düşünülmeden yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır. Devamını Oku

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi E. 2010/553 K. 2010/2901 T. 18.2.2010

Mirasçılıktan çıkarma, miras bırakan ancak buna ilişkin tasarrufunda çıkarma sebebini belirtmiş ise geçerlidir. Belirtilen sebebin varlığını ispat, çıkarmadan yararlanan mirasçıya veya vasiyet alacaklısına düşer. Miras bırakan bu tasarrufu çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma yüzünden yapmışsa çıkarma geçersiz olur Devamını Oku

Yargıtay 1. Hukuk Dairesi E. 2008/6198 K. 2008/7959 T. 25.6.2008

Davalılara hasımlı açılacak davada davacının mirasçı olarak gösterildiği mirasçılık belgesinin, vasiyet yolu ile mirasçılıktan çıkartıldığı da öne sürülmek suretiyle iptali ve yeni mirasçılık durumunu belirleyen kararın alınması için önel verilmesi ve sonucuna göre karar verilmesi gerekir Devamını Oku

Yargıtay 14. Hukuk Dairesi  E: 2015/1687 K: 2015/6049

Çıkarma sebebi gösterilmemişse veya davalılarca ispatlanamamışsa, çıkarılan mirasçı saklı payının tenkisini isteyebilir. Bu durumda dahi, çıkarılan mirasçı saklı payı aşan miktarı isteyemez ve çıkarma işlemi saklı pay dışında yerine getirilir. Çıkarma sebebi hakkında açık yanılma yapılmışsa, çıkarma tamamen iptal edilir ve hiç çıkarma yapılmamış gibi değerlendirilir. Devamını Oku

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi  E: 2015/11678 K: 2015/19101

Mirastan çıkarmada ağır suçdan amaç; mirasbırakanın şahsiyet haklarına, beden tamlığına, mamelekine yönelik, onunla aile bağlarının koptuğunu gösteren hukuka aykırı bir fiildir. Buradaki ağır terimi, hukuk hakimine yönelik olup, hakim, suçun ağır olup olmadığına ceza hukuku kurallarıyla bağlı olmaksızın karar verir. Başka bir deyişle, kanun koyucu, burada fiilin niteliğine değil de sonucuna önem verdiği için, hakim, suçun ağır olup olmadığına, fiilin aile bağını koparacak nitelikte olup olmadığı ve fiilen de koparmış olup olmadığını araştırarak sonucuna göre karar verecektir. Devamını Oku

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi E: 2015/5055 K: 2015/17073 T: 3.11.2015

Taraflar arasındaki vasiyetnamenin iptali ve tenkis davasında murisin işlem ( vasiyetname düzenleme ) tarihi itibariyle hukuki işlem ( fiil ) ehliyetine sahip olduğu tespit edilir ise davacının ehliyetsizlik iddiası kanıtlanamamış olacağından bu defa davacının tenkis talebi ile ilgili inceleme-değerlendirme yapılarak sonucuna göre karar verilmesi ve davacının vasiyetname iptali ve tenkis talepleri yönünden ayrı ayrı hüküm kurulması gerekecektir. Devamını Oku

Yargıtay 14. Hukuk Dairesi E: 2015/5400 K: 2015/3549

Toplanan deliller ve tüm dosya kapsamından, mirasçılıktan çıkarma (ıskat) sebeplerinin varlığı, davalılar (ıskattan yararlananlar) tarafından kanıtlanamamıştır. Bu durumda mahkemece, TMK’nın 512/3. maddesi uyarınca mirasçılıktan çıkarmaya yönelik ölüme bağlı tasarrufun, davacı mirasçının saklı payları dışında (mirasbırakanın tasarruf nisabı oranında) yerine getirileceği, başka bir ifade ile davacının saklı payını isteyebileceği düşünülmeden vasiyetnamenin tümden iptaline karar verilmesi doğru görülmemiş, bu sebeple kararın bozulması gerekmiştir. Devamını Oku

Yargıtay 14. Hukuk Dairesi E: 2015/1687 K: 2015/6049

Çıkarma sebebi gösterilmemişse veya davalılarca ispatlanamamışsa, çıkarılan mirasçı saklı payının tenkisini isteyebilir. Bu durumda dahi, çıkarılan mirasçı saklı payı aşan miktarı isteyemez ve çıkarma işlemi saklı pay dışında yerine getirilir. Çıkarma sebebi hakkında açık yanılma yapılmışsa, çıkarma tamamen iptal edilir ve hiç çıkarma yapılmamış gibi değerlendirilir. Devamını Oku