Sinan Kurt- ÇŞB Uzmanı, Milli Emlak Genel Müdürlüğü, Denetim Dairesi
Boru Hatları İle Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ) tarafından boru hattı kurulması gibi amaçlarla bazen gerek Hazine gerekse şahıs parselleri üzerinde, kamulaştırmasız el atma ya da kamulaştırma yoluyla irtifak kurarak nakil hattı kurulmaktadır.
Kamulaştırma yoluyla kurulan irtifak haklarında bazen bu hakkın tapuda Hazine lehine tescil edildiği görülmüştür. Oysa bu durum son derece yanlıştır. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 8. , 10. , 12. maddelerinde yapılan kamulaştırma işleminin idare adına tapuda tescil edileceği belirtilmiştir. İdare ise yine mezkur Kanunun 2. maddesinde “Yararına kamulaştırma hak ve yetkisi tanınan kamu tüzelkişileri, kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve özel hukuk tüzelkişileri” olarak tanımlanmıştır.
BOTAŞ, 7/7871 Sayılı Kararnameye istinaden 15 Ağustos 1974 tarihinde kurulmuş, Bakanlar Kurulunun 8 Şubat 1995 tarih ve 96/6526 sayılı kararıyla, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye tabi karlılık ve verimlilik ilkeleri doğrultusunda faaliyetlerini sürdüren bir Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) olarak yapılandırılmıştır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 12. maddesinde; “Genel bütçe, Devlet tüzel kişiliğine dahil olan ve bu Kanuna ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerinin bütçesidir.” denilmiştir. Aynı Kanunun 45. maddesinde ise “Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin edindiği taşınmazlar Hazine adına, diğer kamu idarelerine ait taşınmazlar ise tüzel kişilikleri adına tapu sicilinde tescil olunur. Hazine adına tescil edilen taşınmazlar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yönetilir. Bu tescil işlemleri, adına tescil yapılan idarenin taşınmazın bulunduğu yerdeki ilgili birimine bildirilir.” ifadesi yer almaktadır.
Buradan anlaşılacağı üzere, BOTAŞ kendi tüzel kişiliği olan bir kurum olduğundan ve 5018 sayılı Kanuna ekli 1 sayılı cetvelde yer almadığından dolayı, BOTAŞ tarafından kamulaştırma yoluyla kurulan irtifak haklarının tapuda Hazine lehine değil BOTAŞ lehine tescil edilmesi gerekmektedir.
Savımıza uygun bir emsal karar olarak, Yargıtay 5. Hukuk Dairesinin E:2018/8395, K:2018/19932 sayılı ve 8.11.2018 tarihli kararında özetle; BOTAŞ tarafından yapılan irtifak kamulaştırması işlemine ilişkin olarak, 4586 sayılı Petrolün Boru Hatları İle Transit Geçişine Dair Kanunun 8/e maddesinde, “Görevlendirilen kamu kurum veya kuruluşu, kamulaştırma ve/veya diğer iktisapları, mülkiyet edinme veya gayrimenkul üzerinde müstakil ve daimi haklar dahil irtifak hakkı tesisi suretiyle yapılabilir” hükmünün yer aldığı belirtilerek 4586 sayılı Petrolün Boru Hatları İle Transit Geçişine Dair Kanunun 8/e maddesi uyarınca, 49 yıl daimi ve müstakil nitelikli üst hakkı ile 3 yıllık geçici irtifak hakkının davacı İdare BOTAŞ adına tescili yerine, Hazine adına tesciline karar verilmesi doğru görülmemiştir.
Anlaşılan o ki, bazı yerel mahkemeler BOTAŞ’ın kamulaştırma bedel davalarında irtifak hakkının Hazine adına tescil edilmesine karar vermekte. Yargıtay ise söz konusu kararıyla bu yanlışlığı gidermektedir.
Konuya ilişkin Bakanlığın 07.05.2007 tarihli ve 26113 sayılı genel yazısında; Bakü-Tiflis-Ceyhan ham petrol boru hattı projesi kapsamında BOTAŞ tarafından yapılan kamulaştırmalarda, mahkemelerce Hazine adına tesciline karar verilen taşınmazların kamulaştırma bedelinin BOTAŞ tarafından ödendiğinin tespit edilmesi halinde, bu taşınmazlar için BOTAŞ lehine bedelsiz üst hakkı verilmesi yönünde talimat verilmiştir.
