Kanunu Medeninin Sureti Mer’iyet ve Şekli Tatbiki Hakkında Kanun
Kanun Numarası: 864, Kabul Tarihi: 29.05.1926, Resmi Gazete T/: 19.06.1923/402
Umumi hükümler, kanunun makabline şümulü
Madde 1- Kanunu Medeninin mer’i olmağa başladığı tarihten evvelki hadiselerin hukuki hükümleri, mezkür hadiseler hangi kanun mer’i iken olmuş ise yine o kanuna tabi kalır.
Binaenaleyh 4 teşrinievvel 1926 tarihinden evvel vuku bulmuş olan muamelelerin hukukan lazımülifa olup olmamaları ve neticeleri mezkür tarihten sonra dahi, vukuları zamanında meri olan kanunlara tevfikan tayin olunur. Bilakis 4 teşrinievvel 1926 tarihinden sonra vuku bulmuş olan hadiseler, kanunda muayyen olan müstesnaları mahfuz kalmak şartıyla Kanunu Medeninin hükmüne tabidir.
Makabline şamil olan kaideler intizamı-amme ve adabı umumiye
Madde 2- Kanunu Medeninin intizamı amme ve adabı umumiyeyi temin zımnında vazedilmiş olan kaideleri, mer’i olmağa başladıkları zamandan itibaren, haklarında istisnai bir hüküm olmayan bütün hadiselere kabili tatbiktir.
Binaenaleyh yeni kanuna göre intizamı amme ve adabı umumiyeye mugayyir olan kaideler, yeni kanun meri olmağa başlar başlamaz hiç bir veçhile tatbik edilemez.
Kanunun nüfuzu
Madde 3- Kanunun, iki tarafın arzu ve iradelerini nazarı itibara almaksızın, tanzim ettiği muamele ve münasebetler yeni kanunun neşrinden evvel vuku bulmuş olsa bile meriyetinden itibaren yeni kanuna tabi olurlar.
Hakkı müktesep yok ise
Madde 4- Eski kanun mer’i iken vuku bulmuş olupta yeni kanunun meriyetinden evvel kendilerinden bir hakkı müktesep vücude gelmemiş olan hadise, yeni kanunun meriyeti tarihinden itibaren ona tabi olur.
ŞAHSIN HUKUKU:
Medeni hakların istimali
Madde 5- Medeni hakların istimali her halde Kanunu Medenideki hükümlere tabidir. Şu kadar ki yeni kanun mer’i olmağa başladığı zaman eski kanuna göre medeni haklarını istimal salahiyetini haiz olupta yeni kanuna göre mezkür salahiyete sahip olmamaları lazım gelenlerin, bu salahiyetlerine asla halel gelmez.
Gaiplik kararı
Madde 6- Gaiplik kararı, mer’i olmağa başladığı tarihten itibaren yeni kanuna tabidir.
Eski kanun meri iken verilmiş olan gaiplik veya ölüm kararları, yeni kanuna tevfikan verilen kararların ifade ettikleri hükümleri ifade ederler. Şu kadar ki kanunun neşrinden evvel eski kanuna tevfikan, nikahın feshi ve mirasın intikali kabilinden hasıl olmuş hükümler baki kalır.
Gaiplik kararını istihsal için açılmış olup da yeni kanunun mer’i olmağa başladığı zamanda cereyan etmekte bulunan bir dava, arada geçen müddetin mahsubu icra edilmek şartıyla, yeni kanunun tayin ettiği şekillere tevfikan ve mebdeinden itibaren yeniden rüyete başlanır.
Mamafih bütün alakadarlar tarafından talep vaki olursa, eski kanunun usul ve müddetlerine tevfikan davanın rüyetine devam dahi caizdir.
Hükmi şahsiyetler
Madde 7- Eski kanuna tevfikan hükmi şahsiyeti iktisap etmiş olan şirketler, cemiyetler yeni kanuna nazaran şahsiyet iktisap edememek lazım gelse dahi evvelce iktisap ettikleri şahsiyeti muhafaza ederler. Yeni kanuna nazaran şahsiyeti iktisap etmeleri kendilerini usulen tescil ettirmelerine mütevakkıf olan hükmi şahıslardan elyevm eski kanuna tevfikan teşekkül etmiş bulunanlar mezkür eski kanunda kendileri için bu tescil mükellefiyeti mevcut olmasa bile yeni kanunun meriyeti tarihinden itibaren beş sene zarfında tescillerini icra ettirmekle mükellef olup bu müddet zarfında kendilerini tescil ettirmeyen bu kabil şirketler, hükmi şahsiyetlerini gaip ederler.
Hükmi şahısların ehliyetlerinin derecesi her halde, yeni kanunun meriyeti tarihinden itibaren bu kanuna tabidir.
Kanunu Medeniden evvel müesses evkaf, tesisler
Madde 8- Kanunu Medeninin meriyete vaz’ından mukaddem vücude getirilen evkaf hakkında ayrıca bir tatbikat kanunu neşrolunur.
Kanunu Medeninin meriyete vaz’ından sonra vücude getirilecek tesisler, Kanunu Medeni ahkamına tabidir.
AİLE AHKAMI
Nikahın akdi ve zevali ve karı kocanın şahıslarına dair hükümler
Madde 9- Gerek evlenmenin akdi ve zevali ve gerek karı ve kocanın şahıslarına dair olan neticeleri yeni kanunun meriyeti tarihinden itibaren, onun ahkamına tabidir. Yeni kanunun meriyetinden evvel eski kanuna tevfikan akdedilmiş olan evlenmeler yeni kanun nazarında dahi sahih olduğu gibi yeni kanunun meriyetinden evvel eski kanuna tevfikan sahih olarak zeval bulmuş evlenmelerde yeni kanun nazarında zaildir.
Eski kanuna göre sahih olmayan nikahların yeni kanun meri olmağa başladıktan sonra fesihleri ancak yeni kanuna tevfikan kabildir. Arada geçen müddet kanunen muayyen zamanların müruru noktasından hesaba dahildir.
Karı koca mallarının idaresi
Kanuni usul
Madde 10- Kanunu Medeninin meriyeti tarihinde mevcut evlenmelerin karı koca arasındaki mali neticeleri, yeni kanunun meriyeti tarihinden sonra dahi karı koca mallarının idaresine müteallik hükümler meyanına ithal edilen aile ve miras hükümlerine tabidir. Karı koca mallarını idare hususunda tabi olduğu fevkalade usuller ile mahfuz mallar ve nikah mukavelesi hakkındaki hükümler müstesnadır.
Karı koca, yeni kanunun meriyeti başlamazdan evvel eski kanuna tevfikan tabi oldukları mali usulü idame edeceklerini tahriren ve müştereken karı koca malları siciline tescil ettirmezlerse, mallarının idaresince üçüncü şahıslara karşı yeni kanun hükmüne tabi olurlar. Karı koca tahriri ve müşterek bir beyanname ile mallarını idare hususunda yeni kanuna tabi olacaklarını mercii mahsusuna bildirmek selahiyetini dahi haizdir.
Evlenme mukaveleleri
Madde 11- Yeni kanunun meriyeti tarihinde evvelki evlenmelerde, karı koca mallarının idaresine dair yapılmış olan mukaveleler işbu meriyet tarihinden sonra dahi muteberdir. Şu kadar ki bu kabil mukaveleler yeni kanunun meriyeti tarihinden evvel tescil ettirilmek üzere ait olduğu mercie tebliğ edilmiş olmadıkça üçüncü şahıslara karşı mevcudiyetleri iddia olunamaz. Eski kanuna tevfikan resmi bir sicile kaydettirilmiş olan bu kabil mukaveleler resen karı koca malları siciline naklolunur.
Üçüncü şahısların hukukunu siyanet
Madde 12- Karı koca mallarının idaresinde vukua gelen tadiller hakkında, üçüncü şahısların hukukunu siyanet için tatbik edilen hükümler, yeni kanunun meriyeti neticesi olarak vukua gelen tadiller hakkında dahi caridir.
Ana ve baba ve çocuklarının hukuku
Madde 13- Ana ve baba ve çocuklarının hukuku, meriyeti anından itibaren yeni kanuna tabidir. Velayet hakkının eski kanuna tevfikan gaip edilmiş olması ana ve babadan birinin talebi üzerine yeni kanunun hükmü dairesinde aksine bir karar sadır olmadıkça, yeni kanunun meriyetinden sonra dahi devam eder.Yeni kanunun meriyeti başladığı zamanda vesayet altında bulunup ta bu kanuna göre velayet altında bulunmaları lazım gelen çocuklar baba ve analarının velayeti altına geçer.Şu kadar ki sulh mahkemesi ana ve babaya nakil muamelesini icra etmedikçe vesayet hakkı baki kalır.
Sahih olmayan nesep
Madde 14– Nesebi sahih olmayan çocuklar, meriyetinden itibaren yeni kanuna tabidir. Yeni kanunun meriyetinden evvel doğmuş olan nikahsız bir çocuğun anası ve bizzat çocuk babaya karşı ancak sahih olmayan nesep hakkındaki hükümlere müstenit ve eski kanun mucibince kendilerine tanınmış olan davaları ikame edebilirler. Kanunu Medeninin meriyetinden sonra evlenme haricinde doğan bir çocuğun babası tarafından tanınması çocuk mezkür kanunun meriyetinden evvel doğmuş dahi olsa, yine bu kanun dairesinde vaki olur.
Vesayet
Madde 15- Vesayet, meriyetinden itibaren yeni kanun ahkamına tabidir.
Yeni kanun meri olmaya başlamazdan evvel vücut bulmuş olan vesayet baki kalır. Şu kadar ki sulh mahkemesi tarafından yeni hükümlere tevfikan tadil edilir.
Eski kanuna tevfikan vücut bulmuş olup ta yeni kanuna nazaran kabulleri gayri kabil olan vesayetlere hemen salahiyettar merciin hükmü ile nihayet verilir ve nihayet verilinceye kadar, vesayet devam eder.
Miras mirasçılar ve intikal
Madde 16- Yeni kanunun meriyetinden evvel ölmüş olan bir kimsenin mirası, meriyetinden sonra dahi eski kanuna tabi olur.
Bu kaide gerek mirasçılara gerek mirasın intikaline şamildir.
Ölüme bağlı tasarruflar
Madde 17- Yeni kanunun meriyetinden evvel o zamanki kanuna göre bu kabil tasarrufları yapmağa ehil olan bir kimsenin yaptığı ölüme bağlı bir tasarruf veya böyle bir tasarrufun o kimse tarafından vaki feshi, yeni kanunun meriyeti tarihinden sonra mezkür kimsenin ölümü işbu yeni kanunun meriyeti zamanında vuku bulması ve yeni kanuna nazaran o kimsenin ehliyeti haiz olmaması sebep gösterilerek talil edilemez.
Tanzim edildiği zaman vasiyetçinin vefatı zamanında cari kanuna uygun bulunan bir vasiyetname, şekil noksanı sebebiyle feshedilemez.
Ölüme bağlı bir tasarrufta tenzil davası veya tasarrufun tarzı hakkındaki kanunsuzluk davası, mezkür tasarrufta bulunan kimse eğer yeni kanunun meriyeti zamanında ölmüş ise, yeni kanuna tabi olur.
Ayni haklar
Madde 18- Kanunu Medeninin meriyeti zamanında mevcut olan ayni haklar, gayrimenkul sicillerine müteallik hükümler mer’i olmak şartıyla mahfuzdur.
Mamafih işbu kanunda bir istisnai hüküm mevcut olmadıkça hakkı mülkiyetin ve diğer ayni hakların şumulü, meriyeti başlar başlamaz yeni kanuna tabidir.Yeni kanuna nazaran tesisleri kabil olmayan filhal mevcut ayni haklar, eski kanuna tabi kalırlar.
Gayrimenkul siciline kayıt hakkı
Madde 19- Kanunu Medeninin meriyetinden evvel ayni bir hak tesisine dair vücut bulmuş olan bir borç, şeklen eski veya yeni kanunlardan birinde mer’i şekillere uygun ise sahihdir. Eski kanuna tevfikan doğmuş ayni hakların tescilinde ibrazı lazım gelen ispat vesikaları, gayrimenkul sicilleri nizamnamesinde tayin olunacaktır.
Ayni bir hakkın şumulü yeni kanunun meriyetinden evvel vuku bulan bir hukuki muamele ile tayin edilmiş bulunursa bu şümul yeni kanun ile gayrikabilitelif bulunmadıkça mezkür kanunun meriyeti sebebiyle hiç bir tebeddüle uğramaz.
İktisabı müruru zaman
Madde 20- İktisabı müruru zamanı, meriyetinden itibaren yeni kanuna tabidir. Eski kanunun meriyeti zamanında yeni kanunda dahi muteber bir müruru zaman başlamış bulunursa bu takdirde yeni kanunun meriyetine kadar geçen zaman bu kanunun kabul ettiği müruru zaman müddetine mütenasiben mahsup edilir.
Gayrın arazisine dikilmiş ağaçların mülkiyeti
Madde 21- Gayrın arazisine dikilmiş bulunan ağaçların üzerindeki mülkiyet hakları, kanunu Medeninin meri olduğu tarihte cari kanunların hükümleri dairesinde mahfuzdur.
Gayrimenkule müteallik irtifak hakları
Madde 22- Kanunu Medeninin meriyetinden evvel müesses gayri menkule müteallik irtifak hakları, gayrimenkul sicillerinin teşkilinden sonra tescil ettirilmemiş olsalar dahi, baki kalırlarsa da mezkür hakların hüsnüniyet sahibi üçüncü şahıslara karşı dermeyan edilebilmeleri tescilleri tarihinden itibaren mümkündür.
Gayrimenkul rehinleri
Elyevm mevcut teminat senetlerinin tanınması
Madde 23- Kanunu Medeninin meriyetinden evvel vücut bulmuş olan teminat senetleri yeni hükümlere tevfikan tadil edilmeğe muhtaç olmaksızın muteberdirler.
Gayrimenkul rehinlerinin tesis usulü
Madde 24- Kanunu Medeninin meriyetinden sonra vuku bulacak gayrimenkul terhinleri ancak mezkür kanuna göre muteber şekiller dairesinde yapılabilir.
Eski kanunda meri olan şekiller gayrimenkul sicillerinin tatbikine kadar muteberdir.
Ödenmiş olan teminat senetleri
Madde 25- Bir teminat senedini tediyesi veya tadili, gayrimenkulün tahlisi ve mümasili diğer muameleler meriyetinden itibaren yeni kanuna tabidirler.
Bu hususta tatbiki lazım gelen şekiller gayrimenkul sicillerinin tesisine kadar eski kanunlara tabidir.
Teminatın şümulü
Madde 26- Gayrimenkul terhinlerinde gayrimenkule müterettip teminat mükellefiyetinin şümulü yeni kanuna göre tayin olunur.
Bununla beraber,teminat olarak gösterilen gayrimenkul ile birlikte menkul bazı şeyler dahi bir hususi mukavele ile sahih olarak teminata tahsis edilmiş ise Kanunu Madeniye göre mezkür şeylerin bu suretle rehnedilmesi caiz olmazsa bile bu tashih tadil edilmez.
Gayrimenkul terhininden neş’et eden haklar ve mükellefiyetler
Madde 27- Kanunu Medeninin mer’i olmaya başladığı tarihte mevcut gayrimenkul rehinlerinde alacaklı ile borçlunun hukuk ve mükellefiyetleri, akitten neş’et etmiş bulundukça eski kanuna tabi olur.
Bilakis rehinin doğrudan doğruya kanundan doğan ve mukavele ile tadili kabil olmayan hükümleri yeni kanuna tevfikan tanzim olunur.
Müteaddit gayrimenkul rehin edilmiş olduğu takdirde işbu gayrimenkullerin cümlesi eski kanuna tevfikan merhun kalır.
Muhafaza tedbirleri
Madde 28- Rehin mukavelesinin devamı esnasında alacaklının haiz olduğu salahiyetler ve bilhassa ittihaz edebileceği muhafaza tedbirleri bilumum gayrimenkul rehinlerinde yeni kanuna tabidir.Borçlunun salahiyetleri hakkında dahi hüküm böyledir.
İhbar tarikiyle itfa ve devrü ferağ
Madde 29-Gayrimenkul bir malın rehni ile temin edilmiş alacakların ihbar usulüyle itfası ve teminat senetlerinin devrü ferağı bu kanunun meriyeti tarihinden evvel konulmuş bütün gayrimenkul rehinlerinde eski kanuna tevfikan cereyan eder.
Ancak yeni kanunun tatbiki her halde muktazi hükümlerine, riayet lazımdır.
Alacaklıların derecesi
Madde 30-Gayrimenkul malların teşkil edilecek gayrimenkul sicillerine kayıtları muamelesinin icrasına kadar, gayrimenkul rehinlerinde, alacaklıların derecesi eski kanuna tevfikan tayin olunur.
Gayrimenkul sicillerinin teşkilinden sonra bu derece Kanunu Medeninin ahkamına göre tayin olunur.
Teminat derecesi
Madde 31-Kanunu Medeninin gayrimenkul rehinlerinde kabul ettiği sabit derece usulü ve muahhar dayinlerin serbest derecelerden istifadesi hakkındaki hükümleri gayrimenkul sicillerinin tatbikinden itibaren ve tatbik vakı olmasa bile mezkür kanunun meriyeti tarihinden beş sene geçtikten sonra cari olacaktır.
Dayinlere akden temin edilmiş olan hususi haklar, mahfuzdur.
Gayrimenkulün kıymeti mukadderesinden mütevellit tahdidat
Madde 32– Bir gayrimenkulü terhin ile temin edilen alacağın o gayrimenkulün resmen mukadder kıymetinden muayyen bir miktardan fazla olamaması hakkında Kanunu Medeninin vazettiği tahdit kaideleri, ancak atide tesis edilecek rehinler hakkında caridir.
Eski kanuna tevfikan tesis olunmuş teminat dereceleri kanunun bu husustaki takyidi kaidelerine bakılmaksızın sicilden tayyedilinceye kadar mahfuz olup her derecede mukayyet rehinlerin tecdidi dahi caizdir.
Menkul mal rehinleri
Madde 33- Kanunu Medeninin meriyetinden itibaren ihdas edilecek menkul mal rehinlerinin sıhhatı bu kanunda muayyen şekillere muvafık bulunmalarına mütevakkıftır.
Meriyet tarihinden evvel mevcut ve başka şekillerde müesses menkul mal rehinleri altı ay müddetin müruriyle rehninden çıkar. Bu müddet muaccel alacaklar için Kanunu Medeninin meriyeti tarihinden diğer alacakların dahi muacceliyet kesbettikleri veya borç için tediye ihtarının mümkün olduğu tarihten itibaren başlar.
Rehinin hükümleri
Madde 34- Menkul mal rehinlerinin hükümleri ve mürtehin olan alacaklının ve rahinin ve borçlunun hak ve mükellefiyetleri Kanunu Medeninin meriyetinden itibaren rehin işbu kanunun meriyeti tarihinden evvel vücut bulmuş olsa bile yeni kanuna tabidir.
Kanunu Medeninin meriyetinden evvel, borcun ödenmemesi takdirinde mürtehinin rehin edilen malı temellük etmesine dair kabul edilmiş olan herhangi bir şart yeni kanunun meriyetinden itibaren lağvdır.
Hapis hakkı
Madde 35- Kanunu Medeninin kabul ettiği hapis hakkı yeni kanunun meriyetinden evvel alacaklının elinde bulunan eşya hakkında dahi caridir.
Eski kanunun meriyeti zamanında başlamış bir hapis hakkının hukuki neticeleri, Kanunu Medeninin hükümlerine tabidir.
Zilyedlik
Madde 36- Kanunu Medeninin meriyetinden evvel tahakkuk eden zilyedlik, meriyet tarihinden itibaren ona tabi olur.
Ayni hakların tescili, tescilin tarzı
Madde 37- Gayrimenkul mallara ait sicil teşkilatı tatbika başlandıktan sonra işbu tatbiktan evvel müesses ayni haklar, mezkür sicillere kaydedilecektir.
Herkesin ayni haklarını tescil ettirmesi için Hükümet ilan tarikiyle halkı davet ve haberdar edecektir. Eski kanuna tevfikan tescil edilmiş olan aynı haklar, Kanunu Medeni ile gayri kabili telif olmadıkça yeni gayrimenkul mallara ait sicillere re’sen kaydolunacaktır.
Tescil edilmemesinin hükmü
Madde 38- Tescil edilmemiş olan ayni haklarına mahfuz ve muteber kalmakla, beraber, gayrimenkul sicillerinin kayıtlarına hüsnüniyetle itimat etmiş olan üçüncü şahıslara karşı, mevcudiyetleri iddia edilemez.
Tesisleri kabil olmayan ayni haklar
Madde 39- Kanunu Medeninin gayrimenkul sicillerine dair olan kaidelerine göre tesisleri artık kabil olmayan ayni haklar (bir evin bir katının mülkiyeti, gayrın arazisi üzerindeki ağaçların mülkiyeti..ilh) tescil edilmeyip sadece ve lüzumu derecesinde işaret olunmakla iktifa olunur.
Mezkür haklar, herhangi bir sebeple muntafi olduktan sonra artık yeniden tesis edilemez.
Ayni haklar ahkamının tapu teşkilatından evvel tatbikı
Madde 40– Kanunu Medenin ayni haklara müteallik hükümleri gayrimenkul sicillerinin teşkilinden evvel dahi umumiyet itibariyle meridir.
Müruru zaman
Madde 41- Kanunu Medeni beş senelik veya daha ziyade müddetli bir müruru zaman kabul ettiği takdirde yeni kanunun meriyetinden evvel mezkür müruru zamanlar için geçen müddetler hesaba dahil olur.
Şu kadar ki bu kabil müruru zamanlar, Kanunu Medeninin meriyetinden itibaren laakal iki sene geçmiş olmadıkça, İkmal edilmiş olmaz.
Kanunu Medeninin beş seneden dun olarak kabul ettiği müruru zamanların veya sukutu hak müddetlerinin cereyanı ancak mezkür kanunun meriyetinden itibaren başlar. Bir de, müruru zamanın bilcümle hükümleri Kanunu Medeninin meriyetinden itibaren mezkür kanuna tabidir.
Ayni haklara müteallik mukaveleler
Madde 42- Gayrimenkul ayni bir hak tesisi için eski kanuna muvafık surette aktedilmiş olan bir mukavele, şeklen Kanunu Medeninin hükümlerine uymasa dahi muteberdir.
İlga edilen hükümler ve mecelle
Madde 43- Kanunu Medeniye, Borçlar Kanununa ve bu Tatbikat Kanununa muhalif olan hükümler ile mecelle mülgadır.
Usulü muhakemeye ilave edilen maddeler
Madde 44- (Usulü Muhakemei Hukukiye Kanununa bazı hükümler eklenmesine dair olup, Mülga: 18/6/1927- 1086/581 md.)
İcra Kanununa ilave edilen maddeler
Madde 45-46- (İcra Kanununa bazı maddeler eklenmesine dair olup, Mülga: 9/6/1932- 2004/368 md.)
İlga edilen hükümler
Madde 47- Usulü Muhakemei Hukukiye, İcra ve Sulh Hakimleri Kanuniyle sair kanunların yukarıdaki maddelere muhalif hükümleri mülgadır.
Kanunun meriyeti tarihi
Madde 48- İşbu kanun 4 teşrinievvel 1926 tarihinden itibaren mer’idir.
Kanunun icrasına memur makam
Madde 49- İşbu kanunun hükmünü icraya Adliye Vekili memurdur.
