1. Anasayfa
  2. Gayrimenkul Makaleleri

Mecra Hakkı Nedir? Mecra Hakkı Nasıl Kurulur?


Mecra Nedir?

Mecra kural olarak elektrik, gaz, su gibi akıcı şeylerin nakil ve dağıtımı amacına yönelik teknik tesisatı ifade eder. Söz konusu özelliğe sahip bulunmayan bir teleferik veya dekovil hattı geçirmek için 4721 sayılı Medeni Kanununun 744. maddesine dayanılamaz. Yani, komşu taşınmaz malikinin akıcı nitelik taşımayan şeylerin aktarılmasını amaçlayan mecralar için zorlanması mümkün değildir. Akıcı nitelik taşımayan nesnelerin aktarılması amacına yönelik tesisatlar için sadece genel hükümler çerçevesinde mecra hakkı sözleşmesi yapılabilir. 

Mecranın biri bağımlı mecra ve diğeri transit mecra olmak üzere iki çeşidi vardır. Medeni Kanun, mecra hakkını komşuluk münasebetlerine ilişkin kuralları (MK. md. 744- 746) özel olarak düzenlemiştir. 4721 sayılı Medeni Kanunu‘nun 744. maddesine göre, mecra geçirilmesinin kamulaştırma kurallarına bağlı olması hâlinde, bu Kanunun mecralara ilişkin komşuluk hükümleri uygulanmaz.

Mecra Hakkı (mecra irtifakı) Nedir?

Taşınmaz mülkiyetinin madde yönünden kapsamının belirlenmesinde de mecra hakkına ilişkin bir hüküm vardır. 4721 sayılı Medeni Kanunu‘nun 727. maddesi ”Su, gaz, elektrik ve benzerlerinin mecraları, işletmenin bulunduğu taşınmazın dışında olsalar bile, aksine bir düzenleme olmadıkça o işletmenin eklentisi ve işletme malikinin malı sayılır.

Mecra Hakkı Nasıl Kurulur?

Komşuluk hukukunun gerektirdiği hâller dışında bir taşınmazın böyle bir mecra ile aynî hak olarak yüklenmesi, ancak bir irtifak hakkı kurulması suretiyle olabilir.

İrtifak hakkı, mecra dışarıdan görülmüyorsa tapu kütüğüne tesciliyle, dışarıdan görülüyorsa noterce düzenlenecek sözleşmeye dayanılarak mecranın yapılmasıyla doğar.” şeklindedir.

Yeni düzenlemeyle sınai teşebbüs yerine işletme sözcüğü kullanılmış, mecraların o işletmenin eklentisi ve işletme malikinin malı sayılması esası kabul edilmiştir.

İkinci fıkraya göre, komşuluk hukukunun gerektirdiği haller dışında, bir taşınmazın böyle bir mecra ile ayni hak olarak yüklenmesi, ancak bir irtifak hakkı kurulması suretiyle olabilecektir.

Üçüncü fıkrada yapılan değişiklikle mecranın dışarıdan görüldüğü hallerde, mecra irtifakının ancak noterce düzenlenecek bir sözleşme ile kurulabileceği esası getirilmiştir. Maddede bu irtifakın, taraflar arasında noterce sözleşmenin düzenlenmesiyle değil, bu sözleşmeye dayanılarak mecranın yapılmasıyla kurulabileceği esası getirilmiştir. Bunun sonucu olarak taraflar arasında noterce sözleşmenin düzenlenmesine rağmen, mecra kurulmamışsa irtifak hakkı doğmayacaktır.

Mecranın dışarıdan görülmediği hallerde ise, irtifak hakkının tapu kütüğüne tescil ile kurulabileceği esası eski metinde olduğu gibi korunmuş ve tekrar edilmiştir.

Bu yazımız da ilginizi çekebilir:  Cumhuriyet Anayasalarında Toprak Mülkiyeti

Buna karşılık, üst hakkı ve kaynak hakkından farklı olarak doğrudan doğruya mecra hakkına ilişkin ayrıntılı düzenleme getirilmemiştir.

Mecra Hakkının Kazanılması

Mecra hakkının kazanılması; tescille kazanma, tescil dışı kazanma ve zamanaşımıyla kazanma açılarından ayrı ayrı ele alınabilir.

Taşınmazı konu alan diğer ayni haklar gibi, mecra hakkının kazanılması da kural olarak tescille gerçekleşir. Bu nedenle, mecra hakkının tescile dayalı şekilde kazanılabilmesi için geçerli bir hukuki nedene istinaden yükümlü taşınmaz malikinin tescil talebinde bulunması ve söz konusu talebi alan tapu memurunun da tescil işlemini yapması gerekir. Mecra hakkının tescille kazanılmasında hukuki neden kural olarak mecra irtifakı sözleşmesidir. Sözleşmenin geçerliliği resmi şekilde yapılmasına bağlıdır.

Mecra hakkının tescil dışı kazanılması, esas itibariyle Medeni Kanunun 705. maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesinde sayılan hallerden birinin var olması halinde mümkün olur. Yine şartları bulunmak kaydıyla mecra hakkının olağan (MK. md. 712) ve olağanüstü (MK. md. 713) zamanaşımı yoluyla kazanılması da mümkündür.

Mecra hakkının tescil dışı kazanıldığı son bir durum da mecranın dışarıdan bakıldığı zaman rahatlıkla görülebilecek şekilde toprağın üstünden geçmesidir. Bu kural hem iradi hem de zorunlu (kanuni) mecra hakkı bakımından geçerlidir.

Komşuluk hükümlerinden kaynaklanan mecra irtifakından da mecra dışarıdan bakıldığı zaman başka bir taşınmaza tahsis edildiği rahatlıkla görülebilecek biçimde toprağın üstünden geçiyorsa irtifak hakkının tapu kütüğüne tescil edilmesi gerekmez. Sadece mecranın geçirilmesiyle bu hak meydana gelmiş olur. Daha sonra yapılacak bir tescil işlemi açıklayıcı nitelik taşır. Ancak, bu hükmün etkili olabilmesi için daha önce taraflar arasında usulüne uygun bir irtifak sözleşmesinin yapılmış olması şarttır.

Dolayısıyla usulüne uygun şekilde bir irtifak hakkı sözleşmesi yapılmadıkça sadece mecranın geçirilmesi, mesela direkler dikilerek elektrik hattı geçirilmesi yeterli olmaz. Buna karşılık mecra toprağın altından geçiyorsa yani dışarıdan bakıldığı zaman görülebilir nitelik taşımıyorsa artık irtifak hakkının geçerli şekilde doğabilmesi için resmi senedin düzenlenmesinden sonra tapu siciline tescil edilmesi zorunludur (MK. md. 727/3).

Mecra-Hakki-Nedir
Mecra Hakkı Nedir? Mecra Hakkı Nasıl Kurulur?