Ortaklığın Davasında Vekalet Ücreti ve Yargılama Giderleri

Ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davaları, paylı (hisseli) mülkiyette veya elbirliği mülkiyetinde (iştirak halinde mülkiyet, örneğin verasete iştirak gibi), hissedarların veya ortakların, dava yoluyla, hisseli durumun sona erdirilmesini istemeleridir. Bu davalara Ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davaları denilmektedir. 

Mülkiyet hakkının hak sahibine sağlamış olduğu yetkilerden biri de mülk üzerinde tasarrufta bulunma yetkisidir. Bir taşınmazın satış yoluyla başkalarına devredilebilmesi mülkiyet hakkının kullanımının en karakteristik görünümlerinden biridir. Mülkiyet hakkı üzerinde tasarrufta bulunma yetkisi paylı mülkiyette paydaşların ortaklığı sona erdirebilmesini de içermektedir. Nitekim 4721 sayılı Kanun’un 698. maddesi paydaşların malın paylaşılmasını isteme hakkına sahip oldukları hükme bağlanmıştır.

Medeni Kanun hükümleri dikkate alındığında, paylı mülkiyette paydaşlardan ve elbirliği mülkiyetinde ortaklardan her birinin malın paylaşılmasını isteme hakkına sahip olduğu görülmektedir.

Paydaşlığın (ortaklığın) giderilmesi davaları, paylı mülkiyet veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz mallarda paydaşlar (ortaklar) arasında mevcut birlikte mülkiyet ilişkisini sona erdirip ferdi mülkiyete geçmeyi sağlayan, iki taraflı, tarafları için benzer sonuçlar doğuran davalardır.

1) Ortaklığın Giderilmesi Davalarında Karar ve İlam Harcı

Ortaklığın giderilmesi davasında alınacak karar ve ilam harcı, ortaklığın ne şekilde giderilmesine karar verildiğine bağlı olarak değişmektedir.

a) Satışa Karar Verilmesi Halinde Harç

Paydaşlığın satış suretiyle giderilmesine karar verilmesi halinde, 492 sayılı Harçlar Kanunu ve eki Tarifenin, “Karar ve ilam harcı başlıklı” 1. maddesinin (b) fıkrası hükmü uyarınca, gayrimenkulün satış bedeli üzerinden binde 11,38 oranında nispi karar ve ilam harcı alınması gerekir (Yargıtay 14. Hukuk Dairesi E: 2017/244 K: 2020/6856 T: 04.11.2020). Bu harç hesaplanırken taşınmazın keşifte belirlenen değeri değil, satış bedeli dikkate alınır (Yargıtay 14. Hukuk Dairesi E: 2017/2101 K: 2020/7721 T: 25.11.2020).

b) Aynen Taksime Karar Verilmesi Halinde Harç

Eğer ortaklığın aynen taksim suretiyle giderilmesine karar verilmiş ise, 492 sayılı Harçlar Kanunu ve eki Tarifenin, “Karar ve ilam harcı başlıklı” 1. maddesinin (c) fıkrası hükmü uyarınca, taşınmazın hissedarlar arasında taksimine dair olan hükümlerde taksim edilen taşınmazın değeri üzerinden binde 4,55 nispi harç alınır.

c) Ortaklığın Giderilmesi Davalarında Harç Maktu mu?

Ortaklığın giderilmesi davalarında ister satış suretiyle ortaklığın giderilmesine, isterse aynen taksim karar ve ilam harcı suretiyle ortaklığın giderilmesine karar verilsin, karar ve ilam harcı nispi alınır.

ç) Ortaklığın Giderilmesi Davalarında Harcın Matrahı

Ortaklığın giderilmesi davalarında karar ve ilam harcının dava konusu taşınmazın satış bedeli üzerinden hesap edilip taraflardan payları oranında tahsiline karar verilmesi gerekir (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2020/1302 K: 2020/4323 T: 02.07.2020). Taraflar arasında Hazinenin bulunması halinde ise, 492 Sayılı Harçlar Kanununun 13/j maddesi gereğince Hazine harçtan muaf olduğundan bu hususun göz önünde bulundurulması gerekmektedir (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2017/16 K: 2020/6803 T: 03.11.2020). Bu durumda; satış bedeli üzerinden alınması gereken binde 11,38 nispetindeki harçtan, Hazine payına düşen miktar çıkarıldıktan sonra kalan kısmın Hazine dışındaki paydaşlardan payları oranında alınmasına karar verilmesi gerekmektedir.

2) Ortaklığın Giderilmesi Davalarında Yargılama Giderleri

Tarafların, davanın görülmesi ve sonuçlandırılması için ödedikleri paraların tümüne yargılama giderleri denir. Ortaklığın giderilmesi davalarında yargılama giderleri, davacı tarafından daha önce peşin olarak ödenen hem de dava sonunda ödenmesi gereken harç ve masraflar ile yargılama gideri olan ve kendisinin vekille temsil ettirmiş taraf yararına hükmedilen vekalet ücretidir. Keşif giderleri, tanık ve bilirkişiye ödenen ücret ve giderler, yargılama sırasında yapılan diğer tüm giderler, vekille takip edilen davalarda kanun gereğince takdir olunacak vekalet ücreti yargılama giderleri kapsamındadır.

Kural olarak yargılama giderleri Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 326. maddesi gereğince, davada haksız çıkan yani aleyhine hüküm verilen tarafa yükletilir. Yargılama giderlerine mahkemece resen hükmedilir. Yargılama gideri tutarı, hangi tarafa ve hangi oranda yükletildiği ve dökümü hüküm altında gösterilir.

Bununla birlikte paydaşlığın (ortaklığın) giderilmesi davaları, paylı mülkiyet veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz mallarda paydaşlar (ortaklar) arasında mevcut birlikte mülkiyet ilişkisini sona erdirip ferdi mülkiyete geçmeyi sağlayan, iki taraflı, tarafları için benzer sonuçlar doğuran davalar olup, sonuçta kazanan ve kaybeden taraftan söz edilemeyeceğinden yargılama giderlerinin taraflara payları oranında yükletilmesi gerekmektedir (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2021/339 K: 2021/1122 T: 22.02.2021).

3) Vekalet Ücreti

Paydaşlığın giderilmesi davaları, paylı ya da elbirliği hükümlerine tabi mallarda paydaşlar ya da ortaklar arasındaki hukuki ilişkiyi sona erdiren, birlikte mülkiyetten ferdi mülkiyete geçmeyi sağlayan, iki taraflı, taraflar için benzer sonuçlar doğuran davalardır. Bundan dolayı bu davalarda vekili bulunan tüm taraflar yararına avukatlık ücreti takdiri gerekir; vekili olanın davacı veya davalı safında olmasının bir önemi yoktur (Yargıtay 6. Hukuk Dairesi 26.03.2002, E:2002/1961, K:2002/2172), kendisini vekil ile temsil ettiren taraflar yararına ayrı ayrı vekâlet ücreti takdiri icap eder (Yargıtay 6. Hukuk Dairesi 22.03.2004, E:2004/1753, K:2004/1884).

Bu nedenle; ortaklığın giderilmesi davalarında, yargılamada kendisini vekille temsil ettiren taraflar yararına vekalet ücretine hükmedilmeli ve satış bedelinin dağıtılmasındaki oranlarda paydaşlardan tahsiline karar verilmelidir (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2021/750 K: 2021/2635 T: 08.04.2021).

Ortaklığın giderilmesi davası ve satış işlemleri, değeri para ile ölçülebilen dava ve iş türlerinden değildir. Bu durumda davacının isteyebileceği akdi vekâlet ücreti, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinde düzenlenen maktu vekâlet ücreti kadardır (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2019/3618 K: 2020/3393 T: 04.06.2020; Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2019/2442 K: 2020/2972 T: 10.03.2020). Bu davalarda nispi vekalet ücretine karar verilmesi mümkün değildir (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2018/3375 K: 2021/3072 T: 27.04.2021)

4) Ortaklığın Giderilmesi Davasında Karşı Vekalet Ücreti

Ortaklığın giderilmesi davası davalı lehine vekâlet ücretine hükmedilmesi mümkün mü? Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesinin 04.11.2020 tarihli ve E: 2017/817, K: 2020/6849 sayılı kararına göre; kendilerini ayrı ayrı vekiller tarafından temsil ettiren her bir taraf lehine ayrı vekalet ücretine hükmedilmesi gerekir. Bu nedenle davacı gibi, davalı lehinde de karşı vekalet ücretine hükmedilir. Ancak hükmedilen karşı vekalet ücreti de nispi değil maktudur.

5) Ortaklığın Giderilmesi Davalarında Yargılama Giderlerinin, Harçların ve Vekalet Ücretinin Tahsili

Ortaklığın giderilmesi davalarının çift taraflı ve taraflar için benzer sonuçlar doğuran davalar olması nedeniyle kazanan ve kaybeden taraftan söz edilemeyeceğinden yargılama gideri ve vekâlet ücretinin taraflara payları oranında yükletilmesi gerekir (Yargıtay 6. Hukuk Dairesi 17.10.2001, E:2001/7910, K:2001/8113; 26.4.2004, E:2004/3036, K:2004/3095; 26.04.2004, E:2004/2983, K:2004/3112).

Paydaşlığın (ortaklığın) giderilmesi davaları, paylı mülkiyet veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz mallarda paydaşlar (ortaklar) arasında mevcut birlikte mülkiyet ilişkisini sona erdirip ferdi mülkiyete geçmeyi sağlayan, iki taraflı, tarafları için benzer sonuçlar doğuran davalar olup, sonuçta kazanan ve kaybeden taraftan söz edilemeyeceğinden yargılama giderleri ve vekalet ücretinin taraflara payları oranında yükletilmesi gerekir. Bu nedenle; mahkemece, dava konusu taşınmaz hakkında satış suretiyle ortaklığın giderilmesine karar verildiğinde, yargılama giderleri ve vekalet ücretinin taraflara payları oranında yükletilmesi gerekir; bunun aksine satış bedelinden alınarak taraflara verilmesine dair hüküm kurulması mümkün değildir (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2021/751 K: 2021/1659 T: 10.03.2021)

Mahkemece paydaşlığın satış suretiyle giderilmesine karar verilmesi halinde, kararının infazı için satış memuru görevlendirilmesi gerekli olmakla birlikte, isim belirtilmemesi ve vekalet ücretinin taraflardan hangi oranlarda tahsil edileceğinin hüküm sonucunda gösterilmesi gerekmektedir.

6) Yargılama Giderleri ve Vekalet Ücreti Taraflardan Alınırken Tapudaki Pay Durumu ve Mirasçılık Belgesindeki Hisse Durumu Dikkate Alınır

Ortaklığın giderilmesi davalarında yargılama giderleri tapu kaydı ve mirasçılık belgesindeki payları oranında taraflardan alınır (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2016/12612 K: 2020/500 T: 16.01.2020). Bu oranlar, aynı zamanda satış bedelinin dağıtılmasına esas oranlar da olduğu için yargılama giderleri ve vekalet ücretinin taraflara satış bedelinin dağıtılmasındaki oranlarda yükletilmesi gerekir (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2016/13342 K: 2020/1394 T: 06.02.2020).

Kısaca tekrar etmek gerekir ise, satışına karar verilen taşınmaz;

1. Paylı mülkiyet hükümlerine konu ise satış bedelinin ve harcın paydaşların tapudaki payları oranında,
2. Elbirliği mülkiyeti hükümlerine tabi olması halinde satış bedelinin ve harcın mirasçılık belgesindeki paylar oranında,
3. Hem paylı, hem de elbirliği mülkiyeti halinin bir arada bulunması halinde ise satış bedelinin ve harcın tapudaki ve mirasçılık belgesindeki paylar nazara alınarak dağıtılmasına ve tahsil edilmesine karar verilmesi gerekir (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi, E: 2017/2101 K: 2020/7721 T: 25.11.2020; Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2020/2663 K: 2020/5364 T: 23.09.2020).

Mahkemece paydaşlığın satış suretiyle giderilmesine karar verilmesi halinde satış bedelinin ve harcın ne şekilde dağıtılacağının hüküm sonucunda gösterilmesi gerekir.

7) İİKİ Uyarıca Ortaklığın Giderilmesi Davası Açan Kişi Yargılama Giderinden ve Vekalet Ücretinden Sorumluluğu

İİK’nun 121. maddesine göre “Bir intifa hakkı veya taksim edilmemiş bir miras veya bir şirket yahut iştirak halinde tasarruf olunan bir mal hissesi gibi yukarki maddelerde gösterilmeyen başka nevi malların satılması lazım gelirse icra memuru satışın nasıl yapılacağını icra mahkemesinden sorar.

İcra mahkemesi, yerleşim yerleri malum olan alakadarları davet ve gelenlerini dinlendikten sonra açık artırma yaptırabileceği gibi satış için bir memur da tayin edebilir, yahut iktiza eden diğer bir tedbiri alabilir.”

Borçlunun elbirliği halinde ortak olduğu taşınmazlarda borçlu ortağın alacaklısı icra hakimliğinden İcra İflas Kanununun 121. maddesine göre alacağı yetki belgesine dayanarak borçlunun ortağı olduğu taşınmaz için ortaklığın giderilmesi davası açabilir.

İşte İİK’nun 121. maddesi kapsamında icra mahkemesi ilamı ile aldığı yetkiye dayanarak ortaklığın giderilmesi davası açan kişinin taşınmazda payı bulunmadığından kabulüne karar verilen davada yargılama giderleri ve vekâlet ücreti yönünden sorumluluğu bulunmamaktadır (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2020/402 K: 2020/1970 T: 19.02.2020; E: 2016/12522 K: 2020/9 T: 03.01.2020). Bu nedenle bu kişiler, aleyhine yargılama giderine ve vekalet ücretine karar verilemez.

Hatta bir Yargıtay kararına göre (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2019/3769 K: 2020/3166 T: 01.06.2020) icra hakimliğinden İcra İflas Kanununun 121. maddesine göre alacağı yetki belgesine dayanarak borçlunun ortağı olduğu taşınmaz için ortaklığın giderilmesi davası açan alacaklının, davanın açıldığı tarihte bu davayı açmakta hukuki yararı bulunduğundan, davacı lehine vekalet ücretine hükmedilmesi, yargılama giderlerinin borçlu davalı/davalılar üzerinde bırakılması ve davalılar lehine vekalet ücretine hükmedilmemesi gerekir.

Bir başka Yargıtay kararında (Yargıtay Ondördüncü Hukuk Dairesi E: 2016/18762 K: 2020/5922 T: 07.10.2020) ise; İİK’nun 121. maddesi kapsamında icra mahkemesi ilamı ile alınan yetkiye dayanarak açılan ortaklığın giderilmesi davalarında, borçlu dışındaki ortakların veya paydaşların davanın açılmasında herhangi bir kusuru olmadığı için bu kişilerin yargılama giderlerinden ve vekalet ücretinden sorumlu olmayacakları vurgulanmıştır.

Kararda şu ifadelere yer verilmiştir: “Borçlunun elbirliği halinde ortak olduğu taşınmazlarda borçlu ortağın alacaklısı İcra Hakimliğinden 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 121. maddesine göre alacağı yetki belgesine dayanarak borçlunun ortağı olduğu taşınmaz için ortaklığın giderilmesi davası açabilir.

Somut olaya gelince; mahkemece yargılama sırasında davalı borçlunun payı müşterek mülkiyete çevrildiğinden davanın konusuz kalması sebebiyle esas hakkında karar verilmesine yer olmadığına, yargılama giderlerinin ve vekalet ücretinin davalılardan tahsili ile davacıya verilmesine karar verilmiş ise de; davacı alacaklının dava tarihi itibariyle dava açmakta hukuki yararının bulunduğu, öte yandan dava açılmasına davalı borçlu dışında kalan diğer davalıların da sebebiyet vermediği anlaşıldığından, dava tarihindeki haklılık durumuna göre yargılama gideri ve bu gider içerisinde yer alan vekalet ücretinin sadece davalı borçlu … üzerinde bırakılması gerekirken davalıların tamamına yükletilmesi doğru görülmemiş, bu husus kararın bozulmasını ve yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 438/7 maddesi gereğince hüküm sonucunun aşağıdaki şeklinde düzeltilerek onanmasına karar vermek gerekmiştir.”

8) Ortaklığın Davasında Vekalet Ücreti Yargıtay Kararları

Ortaklığın davasında vekalet ücreti konusundaki Yargıtay kararları için şu linke tıklayınız: Ortaklığın Giderilmesi Davaları Vekâlet Ücretine İlişkin Yargıtay Kararları