Yapı Kayıt Belgesi Olan Bina Yıkılabilir mi?

Yapı Kayıt Belgesi Alınan Yer Yıkılabilir Mi?

3194 sayılı İmar Kanunu‘nun geçici 16. maddesine göre “Afet risklerine hazırlık kapsamında ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı yapıların kayıt altına alınması ve imar barışının sağlanması amacıyla, 31/12/2017tarihinden önce yapılmış yapılar için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve yetkilendireceği kurum ve kuruluşlara 31/10/2018 tarihine kadar başvurulması, bu maddedeki şartların yerine getirilmesi ve 31/12/2018 tarihine kadar kayıt bedelinin ödenmesi halinde Yapı Kayıt Belgesi verilebilir.”

Geçici 16. maddede ayrıca “Yapı Kayıt Belgesi verilen yapılarla ilgili bu Kanun uyarınca alınmış yıkım kararları ile tahsil edilemeyen idari para cezaları iptal edilir.” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm çerçevesinde yapı kayıt belgesi olan yapıların yıkılıp yıkılmayacağını değerlendirelim.

Yapı Kayıt Belgesi Olan Bina Yıkılabilir Mi?

3194 sayılı İmar Kanunu‘nun geçici 16. maddesi sadece 3194 sayılı İmar Kanunu uyarınca verilen yıkım kararlarının ve para cezalarının kaldırılacağını öngörmektedir. Madde metnine göre “Yapı Kayıt Belgesi verilen yapılarla ilgili bu Kanun uyarınca alınmış yıkım kararları ile tahsil edilemeyen idari para cezaları iptal edilir” 

Bu maddeye 27/12/2018 tarihli ve 7159 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle bu fıkraya “bu Kanun” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve 2960 sayılı Kanun” ibaresi eklenmişti. Yapılan bu değişiklikle; 2960 sayılı Kanun’da tanımlanan Boğaziçi öngörünüm bölgesi içinde belirlenen alanlarda imara aykırı yapılar yönünden imara aykırı durumların yeniden yapılıncaya veya kentsel dönüşüme kadar muhafaza edilmesine izin verilmesi ile anılan Kanun uyarınca alınmış yıkım kararları ve tahsil edilemeyen idari para cezalarının iptal edilmesi öngörülmüştü.

Bununla birlikte bu ibare Anayasa Mahkemesinin 24/9/2020 tarihli ve E:2019/21; K:2020/51 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir. Anayasa Mahkemesine göre, imar barışı konusunda düzenleme yapılırken getirilen kurallarla Boğaziçi Alanında yapılan imara aykırı yapıların yıkılmasının önlenmesinin ve bu alana yapılan imara aykırı yapılar nedeniyle verilen idari para cezalarının iptal edilmesinin çevre ile kültür ve tabiat varlıklarına vereceği zararın da gözetilmesi gerekir. Mahkemeye göre bu kurallarla öngörülen şehirlerin yeniden inşası ve imarı açısından kaynak temininin başka yöntemlerle de elde edilmesinin mümkün olduğu, bunun için ender bir doğal güzellik ile tarihi ve kültürel değerlere sahip olan Boğaziçi Alanının korunmasıyla bağdaşmayacak
düzenlemeler getirilmesinin menfaatler arasında makul bir denge kurulmasını engellediği anlaşılmaktadır.

Bugün için madde metninde sadece “bu Kanun” ifadesi yer almaktadır. Burada “bu Kanun” ifadesiyle kastedilen, 3194 sayılı İmar Kanunu’dur. Dolayısıyla yapı kayıt belgesi olan binalar, 3194 sayılı İmar Kanunu kapsamında yıkılamaz.

Yapı Kayıt Belgesi Yıkımı Engeller Mi?

Yukarıda da açıkladığımız üzere yapı kayıt belgesi, sadece 3194 sayılı İmar Kanunu kapsamında alınan yıkım kararlarını engellemektedir. Yani yapı kayıt belgesi alınmış yapılar hakkında 3194 sayılı Kanun’un 32. maddesine göre yıkım kararı alınamaz.

Anayasa Mahkemesi bir bireysel başvuru kararında; 3194 sayılı İmar Kanunu’na eklenen geçici 16. maddenin 4. fıkrasında yer alan ve “tahsil edilemeyen idari para cezalarının iptal edilmesi gerektiği” şeklindeki düzenlemenin Anayasa’ya aykırı olmadığına karar vermiştir.

Yapı Kayıt Belgesi Yıkım Kararını Durdurur Mu?

Kanun metninde “Yapı Kayıt Belgesi verilen yapılarla ilgili bu Kanun uyarınca alınmış yıkım kararları ile tahsil edilemeyen idari para cezaları iptal edilir” hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla imar barışından önce 3194 sayılı İmar Kanunu kapsamında alınmış yıkım kararları ve idari para cezalarının da iptal edilmesi gerekmektedir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görüşü de bu yöndedir.

Yapı Kayıt Belgesi Olan Bina Özel Hükümlere Göre Yıkılabilir Mi?

Buna karşılık Mera Kanunu, Orman Kanunu gibi özel kanunlarda hem yıkım ve hem de para cezaları ile ilgili hükümler yer almaktadır.

Örneğin Mera Kanunu‘nun 19. maddesine göre “Madde 19 –Muhtarlar ve belediye başkanları; mera, yaylak ve kışlakların ve sınır işaretlerinin korunmasından ve ayrıca tahsis amacına göre en iyi şekilde kullanılmasının sağlanmasın-dan sorumludur. Muhtarlar ve belediye başkanları ayrıca, geliştirme projelerinde öngörülen hususların yerine getirilmesinde, kamu görevlilerine yardımcı olmakla görevli ve sorumludurlar. Bu amaçla ilgili köy ve belediyelerde “Mera Yönetim Birlikleri” kurulur. Mera Yönetim Birliklerinin kuruluş ve çalışma esas ve usulleri yönetmelikle belirlenir. Muhtarlar ve belediye başkanları, mera, yaylak ve kışlaklara tecavüz olduğu takdirde durumu derhal Bakanlık il veya ilçe müdürlüğüne, il ve ilçe müdürlükleri de valilik veya kaymakamlığa bildirmekle yükümlüdürler. Bu makamlarca 3091 sayılı Taşınmaz Mal Zilyedliğine Yapılan Tecavüzlerin Önlenmesi Hakkında Kanun veya 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 75 inci maddesi uyarınca gerekli işlemler yapılır.”

Orman Kanunu‘nun 93. maddesine göre “Madde 93 –(Değişik : 23/1/2008-5728/200 md.)Bu Kanunun 17 nci maddesinde yasak edilen fiilleri işleyenler veya izne bağlı işleri izinsiz yapanlar, 91 inci madde hükümleri saklı kalmak üzere altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar. İşgal ve faydalanma suçunun yeniden tarla açmak suretiyle veya yanmış orman sahalarında ya da kesinleşmiş orman kadastrosu sınırları içerisinde işlenmesi halinde verilecek ceza bir kat artırılır. Bu maddede tanımlanan suçların konusunu oluşturan, işlenmesinde kullanılan ve işlenmesiyle elde edilen eşya veya mahsul Türk Ceza Kanununun müsadereye ilişkin hükümlerine göre müsadere edilir. Müsadere olunan mahsuller satılarak bedeli Orman Genel Müdürlüğünce irad kaydolunur. Müsadere olunan tesisler ise Orman Genel Müdürlüğünce aynen muhafaza edilebileceği gibi ihtiyaç görüldüğü takdirde ormancılık veya diğer kamu hizmetlerinde kullanılabilir. Aksi takdirde ilgili orman idaresince, yıkılmak suretiyle karar infaz olunur. İdarenin bu husustaki talebi halinde genel zabıta kuvvetleri idareye yardım etmekle mükelleftir.

Bu özel kanunları uyarınca verilen para cezaları ve yıkım kararları, imar barışı kapsamına girmemektedir. İmar barışıyla ilgili kanuni düzenleme sadece İmar Kanunu uyarınca alınmış yıkım kararları ile tahsil edilemeyen idari para cezaları kaldırılır.

Bu nedenle bu alanlarda yapı kayıt belgesi alınmış olsa dahi Mera Kanunu veya Orman Kanunu uyarınca yıkım kararı verilmesi ve yapıların yıkılması mümkündür.

Yapı Kayıt Belgesi İptal Olan Bina Yıkılabilir Mi?

Yapı kayıt belgesi iptal olan binaların yıkımı açısından herhangi bir engel bulunmamaktadır. Bu binalar, hem 3194 sayılı İmar Kanunu, hem de özel mevzuatına göre yıkıma konu olabilir.

Yapı Kayıt Belgesi İptal Olan Bina İmar Kanunu’nun 39. Maddesine Göre Yıkılabilir mi?

3194 sayılı İmar Kanunu‘nun Geçici 16 ncı maddesinin (4) üncü fıkrası uyarınca Yapı Kayıt Belgesi alınan yapılarla ilgili olarak sadece 3194 sayılı Kanun ile 2960 sayılı Kanun uyarınca alınmış yıkım kararları ile tahsil edilemeyen idari para cezaları iptal edilecek olup, belirtilen Kanunlar dışında herhangi başka bir kanun uyarınca verilmiş yıkım kararı veya para cezası var ise, Yapı Kayıt Belgesi bahse konu cezaların veya kararların iptalini sağlamayacaktır.

Bu kapsamda, Yapı Kayıt Belgesi alınan yapının can ve mal güvenliği bakımından tehlike arz ettiği tespit edilmesi halinde bu yapı hakkında belediyesince 3194 sayılı İmar Kanunu‘nun 39 uncu maddesi uyarınca yıkım kararı alınabilecek ve Yapı Kayıt Belgesi bu kararın uygulanmasına engel teşkil etmeyecektir.

Yine, Yapı Kayıt Belgesi alınan yapılar hakkında 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında “riskli yapı” tespiti yaptırılabilecek ve yapının riskli çıkması durumunda, bu Kanun kapsamında yapı yıktırılabilecektir.