1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 4/u maddesi belediye mücavir alan sınırları dışındaki binaları, bina vergisinden; aynı Kanunun 14/g maddesi belediye mücavir alan sınırları dışındaki arazileri, arazi vergisinden muaf kılmaktadır. Ancak bunların Kanunda sayılan şartları haiz olmaları gerekmektedir.
Belediye mücavir alan sınırları dışındaki bina ve arazilerin muafiyeti genel niteliktedir. Bu taşınmazların muafiyeti, niteliklerinden değil, konumlarından ileri gelmektedir.
Bu nedenle, belediye mücavir alan sınırları dışındaki taşınmazların aynı zamanda Emlak Vergisi Kanununun bir başka maddesinde yer alan muafiyet kapsamına girmesi durumunda her iki muafiyet hükmünün birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bir başka anlatımla, belediye mücavir alan sınırları dışındaki arazi 14/g maddesinde yer alan şartlardan herhangi birini taşımadığı takdirde 14/g maddesinde yer alan muafiyet hükmünden yararlanamayacaktır, ancak taşınmazın Kanunda yer alan diğer muafiyet hükümleri kapsamına girmesi halinde bu hükümlerden yararlanması söz konusu olabilecektir. Örneğin Bakanlar Kurulunun 83/6122 sayılı kararına göre arsa sayılan bir arazi 14/g maddesinde yer alan hükümden yararlanamayacaktır. Buna karşılık aynı arazinin Hazine mülkiyetinde bulunması durumunda Kanunun 14/a maddesine göre emlak vergisinden muafiyet söz konusu olacaktır.
a) Binalar
Emlak Vergisi Kanunu‘nun 4. maddesinin (u) fıkrasına göre belediye ve mücavir alan sınırları dışında bulunan binalar bina vergisinden daimi olarak muaftır.
Ancak fıkrada yer alan parantez içi hüküm nedeni ile; gelir vergisinden muaf esnaf ile basit usulde gelir vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılan binalar hariç olmak üzere, ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan binalar ile muayyen zamanlarda dinlenme amacıyla kullanılan binalar için bu muafiyet uygulanmaz.
17 seri nolu Emlak Vergisi Kanunu Genel Tebliğine göre; mükellefler tarafından daimi ikametgah olarak kullanılmayan yazlık veya kışlık dinlenme evleri daimi muafiyetten faydalanmayacaklardır. Dinlenme amacına yönelik bulunmayan ve zirai faaliyetlerde kullanılan bağ evleri ile yayla evlerine ise muafiyet uygulanacaktır.
Diğer taraftan, belediye ve mücavir alan sınırları dışında bulunan binalardan, Gelir Vergisinden muaf esnaf ile götürü usulde Gelir Vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılanlar Bina Vergisinden daimi olarak muaf tutulacaktır.
b) Araziler
Emlak Vergisi Kanununun 14. maddesinin (g) fıkrası belediye ve mücavir alan dışında bulunan arazilerin arazi vergisinden muaf olduğunu hüküm altına almıştır. Buna göre belediye ve mücavir alan sınırları dışında bulunan araziler emlak vergisinden daimi olarak muaftır.
Ancak aynı maddede yer alan parantez içi hüküm nedeni ile; gelir vergisinden muaf esnaf ile basit usulde gelir vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılan arsa ve arazi hariç olmak üzere, ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan arazi ile arsalar ve arsa sayılacak parsellenmemiş arazi için bu muafiyet uygulanmaz.
Bir başka anlatımla; gelir vergisinden muaf esnaf ile basit usulde gelir vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılan arsa ve arazi vergisinden daimi olarak muaftır, buna karşılık ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan arazi ile arsalar ve arsa sayılacak parsellenmemiş araziler için herhangi bir muaflık söz konusu değildir.
Bu arazilerden ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanıldığının maliki tarafından tespit edilmesi ya da ilgili belediyece tespit edilmesi gerekir.
Belediye ve mücavir alan sınırları dışında bulunan taşınmazın, ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanıldığı ya da kiraya verildiği hususlarında idarece yapılmış bir tespit bulunmadığı durumlarda, bu taşınmazların Emlak Vergisi Kanununun 14/g maddesinde açıklanan muafiyetten yararlandırılması gerekmektedir (D.9.D. 14.11.2002, E:2001/1422, K:2002/4712).
c) Arsalar
1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 12. maddesinde; belediye sınırları içinde belediyece parsellenmiş arazilerin arsa sayılacağı, belediye sınırları içinde veya dışında bulunan parsellenmemiş araziden hangilerinin bu Kanuna göre arsa sayılacağının Bakanlar Kurulu Kararı ile belli edileceği belirtilmiştir.
Bakanlar Kurulunun 11.03.1983 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 83/6122 sayılı kararına göre;
– Belediye ve mücavir alan sınırları içinde imar planı ile iskân sahası olarak ayrılmış yerlerde bulunan,
– Belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunup da bu imar planı ile iskân sahası olarak ayrılmamış olmakla beraber fiilen meskûn halde bulunan ve belediye hizmetlerinden faydalanmakta olan yerler arasında kalan,
Parsellenmemiş arazi ve arazi parçaları arsa sayılır. Ancak, bu yerlerdeki arazi ve arazi parçaları zirai faaliyette kullanıldıkları takdirde arsa sayılmaz.
– Belediye ve mücavir alan sınırları dışında olup da konut, turistik veya sinai tesis yapılmak amacıyla, her ne şekilde olursa olsun parsellenen ve tapuya bu yola şerh verilen arazi ve arazi parçaları,
– Belediye ve mücavir alan sınırları dışında olup da deniz, nehir, göl ve ulaşım yolları kenarında veya civarında bulunması veya sınai veya turistik önemi yahut hızlı şehirleşme faaliyetleri dolayısıyla ve Bayındırlık ve İskân Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar kurulu Kararı ile belirlenen alanların sınırları içinde, imar planı ile iskân sahası olarak ayrılan yerlerdeki arazi ve arazi parçaları,
Arsa sayılır.
Buna göre belediye ve mücavir alan sınırları dışında bulunan arazilerden konut, turistik veya sınai tesis yapılmak amacıyla, her ne şekilde olursa olsun parsellenen araziler ile Bayındırlık ve İskân Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar kurulu Kararı ile belirlenen alanların sınırları içinde imar planı ile iskan sahası olarak ayrılan yerlerdeki araziler arsa sayılacaktır.
Bu araziler Bakanlar Kurulunun bu kararına göre arsa sayıldıkları için emlak vergisinden de herhangi bir muafiyetleri söz konusu değildir.
Ancak Danıştay Dokuzuncu Dairesi, 19.03.2002 tarihli ve E:2000/2917, K:2002/900 sayılı kararında belediye ve mücavir alanları sınırları dışında yer alan arsaların da arazi vergisinden muaf olacağına hükmetmiştir.
Belediye ve mücavir alan sınırları dışında bulunan ve il idare kurulu tarafından onaylanan 1/1000 ölçekli mevzi imar planında konut alanında kalan arsanın, arazi vergisinden muafiyetinin değerlendirildiği söz konusu kararda Dokuzuncu Dairece;
Emlak Vergisi Kanununun 12. maddesinde; Türkiye sınırları içinde bulunan arazi ve arsaların bu Kanun hükümlerine göre arazi vergisine tabi olduğu, belediye sınırları içinde belediyece parsellenmiş arazilerin arsa sayılacağı, belediye sınırları içinde veya dışında bulunan parsellenmemiş araziden hangilerinin bu Kanuna göre arsa sayılacağının Bakanlar Kurulu Kararı ile belli edileceği, aksine hüküm olmadıkça bu Kanunun diğer maddelerinde yer alan arazi tabirinin arsaları da kapsayacağının belirtildiği,
Bu durumda, Emlak Vergisi Kanununun 12. maddesi hükmü uyarınca, aynı Kanunun 14. maddesinde yer alan arazi tabirinin, arsaları da kapsayacağı,
17 seri nolu Emlak Vergisi Genel Tebliğinde, belediye ve mücavir alan sınırları dışında bulunan arsaların; ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılmadığı takdirde araziler için getirilen muafiyetten yararlanabileceği belirtildiği,
Yükümlüye ait belediye ve mücavir alan sınırları dışında bulunan taşınmazın, ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanıldığı ya da kiraya verildiği hususlarında idarece yapılmış bir tespit bulunmadığından arazi vergisinden muaf tutulması gerektiği,
İfade edilmiştir.
Ancak burada şu hususu da gözden kaçırmamak gerekir: Ticari amaçla kullanılma ya da kullanılmama durumu, sadece Bakanlar Kurulu Kararına göre arsa sayılmayan yerlerle ilgilidir. Bir taşınmaz Bakanlar Kurulunun 83/6122 sayılı kararına göre arsa sayılıyor ise ticari, sinai ya da turistik amaçlarla kullanılıp kullanılmadığına bakılmaksızın arazi vergisine tabidir.
Bakanlar Kurulunun söz konusu kararına göre; belediye ve mücavir alan sınırları dışında yer alan araziden konut, turistik veya sinai tesis yapılmak amacıyla parsellenen arazilerin de arsa sayılması gerekmektedir.
14/g maddesinde yer alan bu muafiyetin, arsa sayılacak parsellenmemiş arazi için uygulanmayacağı 14/g maddesinin parantez içi hükmünde açıkça belirtilmiştir. Bu nedenle Bakanlar Kurulunun 83/6122 sayılı kararına göre arsa sayılması gereken araziler, sinai, ticari ya da turistik amaçla kullanılsınlar ya da kullanılmasınlar emlak vergisine tabidirler.
