İmar Planlarına Karşı Dava Açma Süresi

Düzenleyici idari işlem olarak kabul edilen imar planları da diğer tüm idari işlemler gibi, menfaati ihlal edilenler tarafından iptal davasına konu edilebilmektedir. Bu iptal davalarında dava açma süresi, genel olarak 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 7. maddesine tabidir. Söz konusu maddenin 4. fıkrası gereğince, ilanı gereken düzenleyici işlemlerde dava açma süresi, ilan tarihini izleyen günden itibaren başlamaktadır.

İmar planlarına karşı dava açma süresi konusunda 3194 sayılı İmar Kanununda özel bir hüküm yer almamaktadır. Bu nedenle, imar planlarına karşı açılacak davalarda süre, İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 7. maddesi gereğince, ilan ya da tebliğ tarihinden itibaren altmış gündür. Gerek öğreti ve gerekse Danıştay içtihatları ışığında imar planlarına karşı dava açma süreleri aşağıda açıklanmıştır:

1. İtiraz Edilmemişse İmar Planlarına Dava Açma Süresi

İmar planlarında, askı ilan süresi içerisinde itiraz edilebilmektedir. İtirazın nasıl yapılacağı konusunda şu yazımıza bakabilirsiniz: İmar Planları Nasıl İlan Edilir? Askı İlanı Nedir? İmar Planına Nasıl İtiraz Edilir?

İmar planlarına itiraz edilmeden doğrudan dava açılacak ise dava açma süresi ilan tarihini izleyen günden itibaren başlar. Bu durumda dava açma süresi 60 gündür.

NOT 1: Buradaki “ilan tarihi” ibaresini; ilanın ilk günü olarak değil, son günü olarak algılamak gerekir. Bu husus, İdari Yargılama Usulü Kanunu2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun “süreler, tebliğ, yayın veya ilan tarihini izleyen günden itibaren işlemeye başlar” hükmünü ihtiva eden 8. maddesi gereğidir. Bu nedenle, imar planlarına karşı itiraz yoluna gidilmemiş ise askı ilan süresinin son gününden itibaren altmış gün içerisinde dava açılması gerekir.

NOT 2: İmar planına karşı, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 8. maddesi kapsamında belediye meclisine veya il genel meclisine itiraz edilmesi, dava açılabilmesi açısından zorunlu değildir. Bir başka ifade ile, belediye ya da il genel meclisine yapılacak itiraz, iptal davasının ön koşulu değildir.

NOT 1 ve 2’de bahsedilen hususlar için aşağıdaki karar özetini inceleyiniz.

Danıştay 6. Dairesi, 10.12.2001, E:2000/5692, K:2001/6248: İmar planlarına karşı dava açma süresinin, askı ilanının son gününden itibaren başladığı: İmar planlarına karşı, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 11. maddesi kapsamında başvuru için, özel bir Kanun olan 3194 sayılı Yasanın 8/b maddesi ile özel bir itiraz süresi getirildiği anlaşılmaktadır. Bu durum karşısında, imar planlarına karşı, bir aylık askı süresi içinde 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 11. maddesi kapsamında başvuruda bulunulması ve bu başvuruya, idari dava açma süresinin başlangıç tarihi olan son ilan tarihini izleyen günden itibaren 60 gün içinde cevap verilmeyerek isteğin reddedilmiş sayılması halinde, bu tarihi takip eden 60 günlük dava açma süresi içinde veya son ilan tarihini izleyen günden itibaren 60 gün içinde cevap verilmek suretiyle isteğin reddedilmesi halinde bu cevap tarihini izleyen günden itibaren 60 günlük dava açma süresi içinde idari dava açılabileceği gibi; planlara karşı askı süresinin son gününü izleyen günden itibaren 60 günlük yasal idari dava açma süresi içinde 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 11.maddesi kapsamında başvuruda bulunulması halinde ise, işlemeye başlayan idari dava açma süresinin duracağı ve 60 gün içinde cevap verilmemesi halinde istek reddedilmiş sayılacağından, 60 günlük yasal idari dava açma süresinin kaldığı yerden işlemeye başlayacağı, bu sürenin son gününe kadar cevap verilmesi halinde ise bu tarihi izleyen günden itibaren yine kalan sürenin işlemeye başlayacağı ve toplam olarak 60 günlük bu süre içinde idari dava açılabileceği sonucuna varılmaktadır.

Uyarı: Dava açma süresinin başlayabilmesi için planın 3194 sayılı Kanun’un 8. maddesine göre ilanı ve plan yapımına ait esaslara dair yönetmeliğin 20. maddesinde belirtilen usule göre ilgili planın nerede ve nasıl görülebileceğinin mahalli haberleşme araçları ile duyurulması ve tutanağa bağlanması gerekir. Danıştay 6. Dairesi, 14.05.2014, E:2013/6634, K:2014/3737: İmar planlarına karşı dava açma süresinin başlatılabilmesi için, planın 3194 sayılı Kanun’un 8. maddesine göre ilanı ve plan yapımına ait esaslara dair yönetmeliğin 20. maddesinde belirtilen usule göre ilgili planın nerede ve nasıl görülebileceğinin mahalli haberleşme araçları ile duyurulması ve tutanağa bağlanması gerektiği hakkında.

2. İtiraz Edilmişse İmar Planlarına Dava Açma Süresi

İmar planlarına karşı belediye veya il genel meclisine itiraz edilmesi durumunda meclisin itiraz tarihinden itibaren, altmış gün içinde itiraza yönelik olarak işlem tesis etmesi gerekir.

a) İtirazın Reddedilmesi Durumunda İmar Planlarına Dava Açma Süresi

Yapılan itiraz reddedilir ise, ret kararının tebliği tarihinden itibaren altmış gün içerisinde dava açılır. Bir başka ifade ile imar planlarına karşı, bir aylık askı süresi içinde başvuruda bulunulması ve son ilan tarihini izleyen günden itibaren 60 gün içinde cevap verilmek suretiyle isteğin reddedilmesi halinde bu cevap tarihini izleyen günden itibaren 60 günlük dava açma süresi içinde idari dava açılabilir.

Danıştay 6. Dairesi, 10.12.2001, E:2000/5692, K:2001/6248: İmar planlarına karşı, bir aylık askı süresi içinde 2577 sayılı Kanunun 11. maddesi kapsamında başvuruda bulunulması ve bu başvuruya, idari dava açma süresinin başlangıç tarihi olan son ilan tarihini izleyen günden itibaren 60 gün içinde cevap verilmeyerek isteğin reddedilmiş sayılması halinde, bu tarihi takip eden 60 günlük dava açma süresi içinde veya son ilan tarihini izleyen günden itibaren 60 gün içinde cevap verilmek suretiyle isteğin reddedilmesi halinde bu cevap tarihini izleyen günden itibaren 60 günlük dava açma süresi içinde idari dava açılabileceği gibi; planlara karşı askı süresinin son gününü izleyen günden itibaren 60 günlük yasal idari dava açma süresi içinde 2577 sayılı Yasanın 11. maddesi kapsamında başvuruda bulunulması halinde ise, işlemeye başlayan idari dava açma süresinin duracağı ve 60 gün içinde cevap verilmemesi halinde istek reddedilmiş sayılacağından, 60 günlük yasal idari dava açma süresinin kaldığı yerden işlemeye başlayacağı, bu sürenin son gününe kadar cevap verilmesi halinde ise bu tarihi izleyen günden itibaren yine kalan sürenin işlemeye başlayacağı ve toplam olarak 60 günlük bu süre içinde idari dava açılabileceği.

Danıştay 6. Dairesi, 08.06.2011, E:2010/12920, K:2011/2120: İmar planlarına yönelik olarak, bir aylık askı süresi içinde 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 11. maddesi kapsamında başvuruda bulunulması ve son ilan tarihini izleyen 60 gün içinde cevap verilmek suretiyle isteğin reddedilmesi halinde bu cevap tarihinden itibaren 60 günlük dava açma süresi içinde idari dava açılabileceği.

Uyarı: Ret kararı askı süresinin son gününden önce tebliğ edilirse 60 günlük dava açma süresinin tebliğ tarihinden itibaren değil, askı süresinin son gününden itibaren başlaması gerekir.

b) İtiraza Cevap Verilmemesi Durumunda İmar Planlarına Dava Açma Süresi

Askı ilan süresi içerisinde imar planına karşı yapılan itiraza, askı süresinin son gününden itibaren 60 gün içinde idarece cevap verilmemişse, bu altmış günlük süreyi takip eden altmış gün içinde dava açılması gerekir.

Danıştay 6. Dairesi, 15.10.1998, E:1997/5279, K:1998/4592: Dava konusu nazım imar planına, davacılar tarafından askı süresi içeri sinde itirazda bulunulduğu anlaşıldığından, askı süresinin son gününü izleyen günden itibaren 60 gün içinde cevap verilmemek suretiyle itirazların reddedilmiş sayılması sonucunda bu tarihi izleyen günden itibaren 60 gün içerisinde dava açılması gerekirken, bu süre geçtikten sonra itirazların reddedilmesi yolundaki belediye meclisi kararının tebliği üzerine açılan davanın süresinde bulunmadığı.

Danıştay 6. Dairesi, 28.03.2014, E:2013/1015, K:2014/2428: İmar planlarına yönelik olarak, bir aylık askı süresi içinde 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 11. maddesi kapsamında başvuruda bulunulması ve bu baş-vuruya idari dava açma süresinin başlangıç tarihi olan son ilan tarihin-den itibaren 60 gün içinde cevap verilmeyerek isteğin reddedilmiş sayılması halinde, bu tarihi takip eden 60 günlük dava açma süresi içinde idari dava açılabileceği.

c) 60 Günlük Dava Açma Süresi Geçtikten Sonra İdare Tarafından Olumlu Yönde İşlem Tesis Edilirse

60 günlük dava açma süresi geçtikten sonra idare tarafından olumlu yönde işlem tesis edilir ise, tesis edilen işlem yeni bir idari işlem niteliğinde olduğu için bu ikinci işlemin itiraz sahibine tebliği tarihinden itibaren 60 gün içinde dava açılabilir.

Danıştay 6. Dairesi, 20.04.1999, E:1998/1839, K:1999/2054: 2577 sayılı Yasanın 11. maddesi uyarınca yapılan başvuru üzerine altmış gün içerisinde yanıt verilmesi halinde istemin reddedilmiş sayılacağı, bu tarihten sonra verilen yanıtın istemin reddine ilişkin olmayıp bir işlem tesisine yönelik olması durumunda ise yeni bir hukuki sonuç yaratan bu işleme karşı süresi içerisinde dava açılabileceği.

d) 60 Günlük Dava Açma Süresi Geçtikten Sonra İdare Tarafından Ret Yönünde İşlem Tesis Edilirse

60 günlük dava açma süresi geçtikten sonra yapılan itirazın reddi yönünde tesis edilen işlem, geçmiş olan dava açma süresini yeniden başlatmaz.

Danıştay 6. Dairesi, 18.02.1998, E:1997/1582, K:1998/893: Askı süresi içerisinde parselasyon işlemine yapılan itirazın, askı süresinin son gününü izleyen günden itibaren 60 gün içinde cevap verilmemek suretiyle reddedilmesi üzerine, takip eden 60 günlük süre içinde parselasyon işlemine karşı dava açılması gerektiği, bu süreler geçtikten sonra davalı idareye yapılan başvuruların reddine ilişkin işlemlerin dava açma süresini yeniden başlatmayacağı.

Danıştay 6. Dairesi, 01.10.1998, E:1997/5279, K:1998/4592: Dava konusu nazım imar planına, davacılar tarafından askı süresi içeri sinde itirazda bulunulduğu anlaşıldığından, askı süresinin son gününü izleyen günden itibaren 60 gün içinde cevap verilmemek suretiyle itirazların reddedilmiş sayılması sonucunda bu tarihi izleyen günden itibaren 60 gün içerisinde dava açılması gerekirken, bu süre geçtikten sonra itirazların reddedilmesi yolundaki belediye meclisi kararının tebliği üzerine açılan davanın süresinde bulunmadığı.

Uyarı: İmar planlarına karşı 3194 sayılı İmar Kanununun 8. maddesi kapsamında itirazda bulunulduktan sonra idarenin itiraz üzerine tesis ettiği işleme karşı altmış gün içinde dava açılması zorunludur. Böyle bir durumda, imar planı itiraz eden kişi açısından kesinleşeceği için, altmış günlük dava açma süresi geçtikten sonra İYUK’un 11. maddesi kapsamında idareye başvuruda bulunulması, itiraz eden kişiye yeni bir dava açma süresi kazandırmaz.

3. İmar Planlarına karşı Açılan Davalarda İYUK 11. Maddenin Uygulanması

İmar planlarına karşı dava açılması konusunda 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu 11. maddesi hükmü uygulanabilir mi? 11. madde aşağıdaki gibidir: 

“(1) İlgililer tarafından idari dava açılmadan önce, idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılması üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan, idari dava açma süresi içinde istenebilir. Bu başvurma, işlemeye başlamış olan idari dava açma süresini durdurur. (2) Altmış gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmiş sayılır. (3) İsteğin reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması halinde dava açma süresi yeniden işlemeye başlar ve başvurma tarihine kadar geçmiş süre de hesaba katılır.”

Bu madde uyarınca imar planlarına dava açılmadan önce imar planının geri alınması, değiştirilmesi için planı hazırlayan idari makama başvurmak mümkündür. Kanaatimizce askı ilan süresi geçtikten sonra 11. maddeye dayanarak idareye başvurmak ve idarece tesis edilecek işlem üzerine dava açmak mümkündür. Danıştay kararları da bu yöndedir.

Ek Bilgi: Askı ilan süresi içerisinde 11. maddede öngörülen yolun kullanılamayacağı kanaatindeyiz. Bu görüşümüzün iki temel nedeni bulunmaktadır: Öncelikle askı süresi içerisinde kişilerin belediye meclisine zaten itiraz etme imkanları bulunmaktadır ve 3194 sayılı İmar Kanunu, meclise başvuru ve meclisin karar vermesi konusunda özel hükümler ihtiva etmektedir. Üstelik askı süresinde meclise başvuru hali ile 11. maddeye göre idareye başvuru halinde, dava açma süreleri farklılık göstermektedir. Bu nedenle, özel kanun olan 3194 sayılı İmar Kanununun 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’na göre öncelikle uygulanması gerektiği kanaatindeyiz. İkinci neden ise 11. maddenin uygulanabilmesi için dava açma süresinin başlamış olması gereğidir. Gerçekten de 11. madde hükmüne göre idareye yapılan başvuru işlemeye başlamış olan idari dava açma süresini durdurur. Dava açma süresi başlamadan idareye başvuruda 11. madde değil, imar mevzuatı hükümleri uygulanmalıdır.

Danıştay içtihatlarında 11. maddenin uygulanmasında sürelerle ilgili hususları aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:

a) 11. maddeye göre dava açma süresi içerisinde idareye yapılan başvuru dava açma süresini durdurur. Bir başka ifade ile planlara karşı askı süresinin son gününü izleyen günden itibaren 60 günlük yasal idari dava açma süresi içinde 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 11. maddesi kapsamında başvuruda bulunulması halinde, işlemeye başlayan idari dava açma süresi durur.

b) Başvuru tarihinden itibaren 60 günlük süre içerisinde başvuruya cevap verilmez veya başvuruya olumsuz cevap verilir ise idari dava açma süresi; başvuruya cevap verilmemesi durumunda 60 günlük cevap süresinin bitiminden; başvurunun reddedilmesi durumunda, ret kararının tebliği tarihinden itibaren, kaldığı yerden işlemeye başlar[1].

c) Dava açma süresi geçtikten sonra idarece ret kararı verilmesi, geçmiş olan dava açma süresini yeniden başlatmaz, ancak dava açma süresi geçtikten sonra idarece başvuru doğrultusunda işlem tesis edilmesi halinde bu işlem yeni bir idari işlem niteliği taşıdığı için bu işleme karşı süresi içerisinde dava açılabilir.

Danıştay 6. Dairesi, 20.04.1999, E:1998/1839, K:1999/2054: 2577 sayılı Yasanın 11. maddesi uyarınca yapılan başvuru üzerine altmış gün içerisinde yanıt verilmesi halinde istemin reddedilmiş sayılacağı, bu tarihten sonra verilen yanıtın istemin reddine ilişkin olmayıp bir işlem tesisine yönelik olması durumunda ise yeni bir hukuki sonuç yaratan bu işleme karşı süresi içerisinde dava açılabileceği.

4. Uygulama İşlemi Üzerine Planlara Dava Açılması

Bu konuda şu yazımıza bakabilirsiniz: Dava Açma Süresi Geçen İmar Planlarına Karşı Dava Açmak Mümkün Mü?

5. Plan Değişikliği Talep Edilmişse

Yürürlükteki imar planının değiştirilmesi yönünde idareye yapılan başvurunun idarece reddedilmesi üzerine ret işleminin iptali istemi ile açılacak davalarda imar planlarının da iptali istenebilmektedir. Bu uygulamanın dayanağı, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 10. maddesidir.

Bu kapsamda 10. madde uyarınca ilgilisi tarafından imar planı değişikliği istemiyle yapılan başvurunun yetkili organlarca reddi üzerine dava açma süresi içerisinde hem imar planı değişikliği isteminin reddi işlemine, hem de imar planı değişikliği istemine konu imar planına karşı birlikte dava açılması ve her iki işlemin birlikte incelenerek karara bağlanması mümkündür. Bu durumda dava açma süresi, yetkili organ kararının plan değişikliği talebinde bulunan kişiye tebliği tarihinden itibaren 60 gündür.

Danıştay 6. Dairesi, 20.2.2004, E:2002/6968, K:2004/944: İmar planı değişikliği istemiyle yapılan başvurunun yetkili organlarca reddi üzerine, dava açma süresi içinde, hem imar planı değişikliği İsteminin reddi işlemine, hem de imar planı değişikliği istemine konu imar planına karşı birlikte dava açılması durumunda, her iki işlemin birlikte incelenerek karara bağlanabileceği, diğer taraftan imar planı değişikliği isteminin yetkili organlarca görüşülerek karara bağlanmaması halinde ise ilk planın açılan bu davada incelenemeyeceği.

Plan değişikliği istemine karşı yetkili makamlarca 60 gün içerisinde herhangi bir cevap verilmezse, plan değişikliği istemi zımnen reddedilmiş sayılacağından, 60 günlük sürenin bitiminden itibaren 60 gün içerisinde hem plan değişikliği talebinin zımnen reddine ilişkin işlem, hem de planın kendisi dava konusu edilebilir.

Uyarı: İmar planı değişikliği isteminin yetkili organlarca (belediye meclisi) görüşülerek karara bağlanmaması halinde ise, ilk planın, açılan bu son davada incelenmesi olanaklı değildir. Böyle bir durumda öncelikle, yetkili olmayan organlar tarafından tesis edilen “ret” işlemine karşı (imar planının iptali dava konusu edilmeden) idari yargıda dava açılıp bu işlemin iptal ettirilmesi gerekir. Yetkisiz organca tesis edilen işlemin yargı yerince iptali sonrasında, plan değişikliğinin yetkili organ tarafından karara bağlanması üzerine açılacak davada, bu işlemle birlikte imar planı değişikliği istemine konu olan imar planının esasının incelenebileceği açıktır.

Danıştay 6. Dairesi, 20.02.2004, E:2002/6968, K:2004/944: Davacının plan değişikliği isteminin belediye meclisince incelenmesi suretiyle işlem tesis edilmesi gerekirken, belediye başkanlığı işlemi ile reddedilmesinde mevzuata uyarlık bulunmamaktadır. İmar planı değişikliği istemiyle yapılan başvurunun yetkili organlarca reddi üzerine dava açma süresi içerisinde hem imar planı değişikliği isteminin reddi işlemine hem de imar planı değişikliği istemine konu imar planına karşı birlikte dava açılması durumunda, her iki işlemin birlikte incelenerek karara bağlanması mümkündür. Diğer taraftan, imar planı değişikliği isteminin yetkili organlarca görüşülerek karara bağlanmaması halinde ise, ilk planın açılan bu davada incelenmesi olanaklı değildir. Ancak yetkisiz organca tesis edilen işlemin yargı yerince iptali sonrasında plan değişikliğinin yetkili organ tarafından karara bağlanması üzerine açılacak davada bu işlemle birlikte imar planı değişikliği istemine konu olan imar planının esasının incelenebileceği de açıktır.

6. İşlem Yok Hükmünde İse

İdare hukukunun genel ilkeleri gereği, yok hükmünde olan işlemler için süre şartı olmaksızın her zaman dava açılabilmektedir.

Aslında açılan bu dava, iptal davası değil, tespit davasıdır. Çünkü yok hükmünde olan işlemlere karşı iptal davası açılamaz. Bu tür işlemlerin idarece ısrarla uygulanmak istenmesi durumunda, ancak tespit davası açılabilir. Örneğin, belediye meclisi yerine belediye encümenince onaylanan imar planları yok hükmünde olduğu için, bunlara karşı da iptal değil, tespit davası açılması gerekir. Ancak, idari yargıda tespit davası açılması mümkün olmadığı için açılan dava iptal davası niteliği taşıyacaktır.

[1] Danıştay 6. Dairesi, 10.12.2001, E:2000/5692, K:2001/6248: Planlara karşı askı süresinin son gününü izleyen günden itibaren 60 günlük yasal idari dava açma süresi içinde 2577 sayılı Yasanın 11. maddesi kapsamında başvuruda bulunulması halinde ise, işlemeye başla-yan idari dava açma süresinin duracağı ve 60 gün içinde cevap veril-memesi halinde istek reddedilmiş sayılacağından, 60 günlük yasal idari dava açma süresinin kaldığı yerden işlemeye başlayacağı, bu sürenin son gününe kadar cevap verilmesi halinde ise bu tarihi izleyen günden itibaren yine kalan sürenin işlemeye başlayacağı ve toplam olarak 60 günlük bu süre içinde idari dava açılabileceği.

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, 23.6.2006, E:2006/133, K:2006/763: 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 11. maddesinde belirtilen cevaptan anlaşılması gereken “isteğin reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması” hali olup; idarenin işleyişiyle ilgili cevapların dava açma süresinin hesaplanmasında esas alınamayacağı hakkında.