6830 sayılı İstimlâk Kanunu

İstimlâk Kanunu, Kanun Numarası: 6830, Kabul Tarihi: 31.08.1956, Resmi Gazete T/S: 08.09.1956/9402

Bu Kanun, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu ile yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 1- Mevzu

Amme hükmi şahısları ile müesseseleri tarafından umumi menfaatler için lüzumlu işlere tahsis edilmek üzere hususi şahıslara ait gayrımenkullerin ve kaynakların istimlâki ile hususi şahıslar lehine mahsus kanunlarına müsteniden yapılacak istimlâkler bu kanun hükümlerine tâbidir.

Madde 2- İdare Tâbiri

Bu kanunda (İdare) tabiri ile, lehlerine istimlâk salahiyeli tanınan âmme “hükmi şahısları, müesseseleri ve hususi şahıslar kasdolunmuştur.

Madde 3- İstimlâk Şartları Umumiyetle

İstimlâk, ancak bunu yapacak idarenin kanunen ifasına memur bulunduğu âmme hizmetinin veya teşebbüsün yürütülmesine lüzumlu gayrimenkullerin ve kaynakların bu kanun hükümleri dairesinde değer pahası peşin verilmek şartiyle yapılabilir.

Madde 4- İrtifak Hakkı Tesisi

İstimlâk ile kastedilen gayenin yerine getirilmesi için gayrimenkulun mülkiyetinin istimlâki yerine, kâfi geldiği takdirde gayrimenkulun muayyen kısım ve irtifaı veya kaynaklar üzerinde istimlâk yolu ile irtifak hakkı tesis olunabilir.

Madde 5- İstimlâk Kararı Verecek Merciler

İstimlâkte umumi menfaatin mevcudiyetine aşağıdaki merciler tarafından karar verilir :

1.Amme hükmi şahısları:

a) Köy lehine istimlâklerde köy ihtiyar meclisi;

b) Belediyeler lehine istimlâklerde belediye encümeni;

e) Vilâyet hususi idareleri lehine istimlâklerde vilâyet daimî encümeni;

d) Devlet lehine istimlâklerde vilâyet idare heyeti;

e) Aynı kaza dâhilinde müteaddit köyler ve belediyeler lehine istimlâklerde kaza idare heyeti;

f) Bir vilayet dâhilindeki mütaaddit kazalara tabi köyler ve bele-diyeler lehine istimlâklerde vilâyet idare heyeti;

g) Ayrı vilâyetlere tabi mütaaddit âmme hükmi şahısları lehine istimlâklerde İcra Vekilleri Heyeti;

h) Mütaaddit vilâyetler dâhilinde Devlet hükmi şahsiyeti lehine istimlâklerde İcra Vekilleri Heyeti;

2. Âmme müesseseleri lehine istimlâklerde idare meclisleri ve yoksa salahiyetli idare uzuvları;

3. Hakikî şahıslar lehine istimlâklerde bu şahısların ve hususi hükmi şahıslar hakkında da idare meclislerinin müracaatları üzerine gördükleri hizmet bakımından murakabesine tabi oldukları koy, belediye, hususi idare veya vekâlet.

Madde 6- Tasdik Mercii

Umumi menfaat kararı aşağıdaki mercilerin tasdiki ile tekemmül eder :

1. Köy ihtiyar meclisleri ve belediye encümenleri kararları, kazalarda kaymakamın, vilâyet merkezlerinde valinin;

2. Kaza idare heyetleri, vilâyet daimî encümenleri ve vilâyet idare heyetleri kararları valinin;

3. Amme müesseseleri idare meclisleri ve salahiyetli idare uzuvları kararlan murakabesine tabi oldukları vekilin;

4. Hususi şahıslar lehine köy, belediye, hususi idarece verilen kararlar valinin Vekâletler ve İcra Vekilleri Heyetince verilen umumi menfaat kararları ayrıca tasdika tabi değildir. Tasdikli imal plânına veya alâkadar vekaletlerce tasdikli îhususi plân ve projesine göre yapılacak inşaat ve tesisler için ayrıca umumi menfaat kararı alınmasına ve tasdıkına lüzum yoktur.

Madde 7- İstimlâke Takaddüm Eden Muameleler

İstimlâki yapacak idare, istimlâk veya istimlâk yolu ile üzerlerinde irtifak hakkı tesis olunacak gayrimenkullerin ve kaynakların hudut, mesaha ve cinsini gösterir ebatlı plân veya krokisini yaptırarak tapu ve vergi kayıtları üzerinden veya haricen yaptıracağı araştırma ile mal sahiplerini ve tapu kaydı yoksa zilyedlerini ve bunların adreslerini tesbit ettirir.

Madde 8- Satınalma Usulü

İstimlâk muamelesinin her safhasında istimlâki yapacak: idare, kendi satınalma komisyonu yoksa bu maksatla teşkil edeceği komisyon marifetiyle tesbit ettireceği bedel üzerinden mal sahibi ile anlaşarak gayrimenkulu veya kaynağı veya bunlar üzerindeki irtifak harçlarını satınalabilir.

Bu suretle satınalma gavrimenkul, kaynak veya irtifak hakki, sahibinden istimlak yolu ile alinmiş sayılır.

Madde 9- Takdiri Kiymet Komisyonu Azasinın Seçilmesi

Takdiri kıymet komisyonları, belediye hudutları dâhilindeki istimlakler için belediye encümeni, koy hududu dâhilindeki istimakler için koy ihtiyar meclisi seçer.

Komisyon azasi en yakın sulh mahkemesi huzurunda yemin ederler. Komisyon azasının hizmet müddeti iki senedir. Müddeti biten azamın tekrar intihabi caizdir.

Madde 10- Seçme Usulü

Takdiri kıymet komisyonları;

a) istimlak edilecek yer belediye hududu içerisinde ise belediye meclisi azasi ile aynı beldedeki mülk sahipleri arasından ikişer asil ikişer yedek;

b) İstimlak edilecek yer belediye hududu haricinde ise koy ihtiyar meclisi azasi ile aynı köydeki mülk sahipleri arasından ikişer asil. İkişer yedek;

Azadan ve her iki halde istimlak edilecek gayrimenkulin cinsi gözetilerek belediye hududu dahilinde belediye encümenince koy hududu dahilinde koy ihtiyar1 meclisince seçilecek bir fen adamından ve fen adamının bulunmadığı yerlerde o işten anlıyan tarafsız bir kimseden teşekkül eder.

Lehine istimlak yapılan idare ile bu idarede vazifeli şahıslar, istimlak edilen gayrimenkulün sahipler ve bunların usul ve füruu, kari- koca veya uçüncu dereceye kadar (Bu derece dahil) kan ve sihri hususları komisyona iştirak edemez. Bu hüküm dolayisiyle köylerde komisyonun teşkiline imkan bulunmazsa yakın köylerden aza alınmak suretiyle komisyon ikmal olunur.

Komisyon istimlaki yap an idare amirinin veya hükmi şahsin daveti üzerine eksiksiz toplanır. Asil azanın iştirakinin imkansızlığı halinde yedek aza komisyona davet edilir. Yedek azadan birinin daveti gerektiği takdirde bu aza kura ile tayin olunur. Komisyon reisini kendi arasından seçer. Karar ekseriyetle verilir, muhalif kalan aza muhalefet sebebini yazıp imzalamaya mechurdur.

Kıymet takdiri

Madde 11- Umumi Esaslar

İstimlaki yapan idare, değer pahanın tesbit edileceği günü tayin ve alakalılara şahsen veya ilanen tebliğden hangisinin kolaylık ve surati temin edeceğini takdir eder. ilan yolunu tercih ettiği takdirde. mahallinde çikan bir gazetede beş gün ara ile iki defa; gazete cik mayan yerlerde mûtad vasıtalarla on gün müddetle ilân ve keyfiyeti zabıtla tevsik eder. Bu ilân dahi tebliğ hükmündedir.

Takdiri kıymet komisyonu tâyin edilen günde mahalline giderek hazır bulunan alâkalıları da dinledikten sonra gayrimenkulun:

1. Cins ve nevini,

2. Mesahasını,

3. Kıymetine tesir edebilecek bütün vasıf ve unsurlarını ve her unsurunun ayrı ayrı değerini,

4. Gayrimenkulun halihazır durumuna, mevki ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği gelirini,

5. Yapılarda istimlâkin yapıldığı yıl içindeki inşaat fiyatlarına göre maliyetini ve bu maliyetten düşülecek yıpranma payım,

6. Gayrimenkulun emsalinin ve istimlâke takaddüm eden tarihteki alım satım rayicini,

Esas tutarak istimlâk bedelini takdir eder.

Şu kadar ki, istimlâki icabettiren imar veya âmme hizmeti teşebbüsünün sebeb olacağı kıymet artmaları ile mutasavver kullanma şekillerine göre getireceği kâr kıymet takdirinde nazara alınmaz.

İstimlâk yolu ile irtifak hakkı tesisinde istimlâk sebebiyle gayrimenkulde hâsıl olacak kıymet düşüklüğü mucip sebepleriyle belirtilir.

Madde 12- Kısmî İstimlâk

Kısmen istimlâk olunan gayrimenkulun değer pahası:

A) İstimlâke tabi olmıyan kısmın kıymetinde istimlâk sebebiyle bir değişiklik hâsıl olmamış ise istimlâk edilen kısmın kıymeti ile,

B) İstimlâke tabî olmıyan kısım kıymetinde istimlâk sebebiyle düşüklük hâsıl olduğu takdirde bu düşüklük miktarı tesbit edilerek istimlâk edilen kısmın kıymetine ilâve suretiyle;

C) İstimlâke tabi olmıyan kısım kıymetinde istimlâk sebebiyle artma hâsıl olmuş ise artış miktarı tesbit edilerek istimlâk edilen kısmın kıymetinden tenzil edilmek suretiyle;

Tâyin olunur.

Şu kadar ki; C bendi gereğince yapılacak indirme, istimlâk bedelinin yüzde ellisinden fazla olamaz ve bu hallerde ayrıca Değerlenme Resmi alınmaz.

İstimlâkten bakiye kalan kısmı imar mevzuatına göre kabili istifade olduğu takdirde kesilen bina, ihata duvarı, kanalizasyon, su, elektrik ve havagazı mecraları gibi tesislerden mal sahiplerine kalacak olanlarının eski vasıfları dairesinde kullanılabilecek hale getirilmeleri için gereken masraf ve bedel, takdir edilecek istimlâk bedeline ilâve olunur. Bu masraf ve bedeller

(B) bendinde yazılı kıymet düşüklüğü miktarının tâyininde nazara alınmaz.

Bir kısmı istimlâk olunan gayrimenkula en bakiye kalan kısım istifade kabil olmıyacak bir durumda ise, mal sahibinin en geç istimlâk kararının tebliğinden itibaren bir ay içinde yazılı müracaatı üzerine o kısmın dahi istimlâki mecburidir. İhtilâf vukuunda mal sahibi mahkemeye müracaat edebilir.

Madde 13- Tebligat

İstimlâki kararlaştırılan yerlerin tapu ve tapu kaydı yoksa vergi kayıtları ile ve ayrıca haricen yapılacak tahkikatla tesbit edilen mal sahibi, zilyed ve diğer alâkalılarından ikametgâhı tesbit edilmiş olanlara istimlâk olunacak gayrimenkulun plân veya ebatlı krokisi, istimlâk kararı ve takdir olunan kıymeti ve istimlâkin hangi idare lehine yapıldığı ve açılacak davalarda husumetin kime tevcih edileceği 15 gün. içinde noter marifetiyle tebliğ olunur. Tebligatta Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu1 hükümleri tatbik olunur. Noterler tarafından tebligat masraflarından başka yalnız yüz kuruş maktu ücret alınır. Koy lehine istimlâklerde, tebligat ihtiyar meclisi huzurunda şahsa yapılır. Tevsik edilen tebliğ muteberdir. Doğrudan doğruya tebligat ile beraber yukarıda yazılı hususlar ayrıca ilân olunur.

İlân :

A) İstimlâki kararlaştırılan yerin umuma mahsus mahallerinden birine ve belediye dairesi veya köy odasına onbeş gün müddetle talik edilmek suretiyle;

B) Gazete çıkan mahallerdeki gazetelerden birisinde evrak hulâsalarının on bes gün ara ile en az iki defa neşri suretiyle, yapılır.

Köy lehine istimlâklerde yalnız (A) bendi hükmü tatbik olunur.

Açılacak dâvalarda hangi idareye husumet tevcih edileceğinin tebliğ varakasında açıkça gösterilmemiş veya yanlış gösterilmiş olması yüzünden dâvada husumet yanlış tevcih edilmiş ise hakiki hasma tebligat “icrası suretiyle dâvaya devam olunur.

İtiraz ve dâva

Madde 14- Müddetler ve Merci

İstimlâk olunacak gayrimenkulun sahibi zilyed ve diğer alâkalılar veya istimlâki yapan idare tarafından 13 üncü madde gereğince ikametgâhlarında tebligat yapılmış olanlar tebliğ tarihinden itibaren 15 gün, bunlar haricindekiler son ilân tarihinden itibaren 30 gün içinde istimlâk muamelesine karşı Şûrayı Devlette ve takdir edilen bedel 1le maddi hatalara karsı da gayrimenkulun bulunduğu mahal asliye hukuk mahkemesinde dâva açabilirler. Şu kadar ki. Şûrayı Devlete müracaat edildiği takdirde mahkemeye müracaat müddeti Şûrayı Devlet kararının katîleştiği tarihten, bu karar aleyhine karar tashihi istenmiş ise bu talebin reddine dair ilânım tebliği tarihinden cereyana başlar.

Altıncı maddenin son fıkrasında gösterilen ve umumi menfaat kararı alınmasına ve tasdıkına lüzum olmıyan hususlardan dolayı Şûrayı Devlete dâva açılamaz.

İstimlâk dâvaları diğer dâvalara tercihan basit muhakeme usulü ile görülür.

Madde 15- Ehlivukufun Seçilmesi

Vilâyet umumi meclisleri her seneki toplantılarının ille haftasında mülk sahipleri ile mühendis ve mimarlardan ve yapı ve ziraat işlerinden anlıyanlardan vilâyet merkezleri için otuzdan, kazalar ile belediye teşkilâtı olan yerler için ondan ve lüzumu halinde köy ihtiyar meclisleri de beşten aşağı olmamak üzere seçecekleri ehlivukufların isim ve adreslerini havi üsteyi mahallî asliye hukuk mahkemesine gönderirler.

Taraflar beş kişilik ehlivukuf seçmekte ittifak edemedikleri takdirde asline hukuk mahkemesi, gayrimenkulun cinsine göre en az biri fen adamı ve fen adamının bulunmadığı yerlerde o işten anlıyan kimse olmak üzere sözü geçen listeye dâhil olanlardan re’sen beş kişi seçer. Katı zaruret hâsıl olduğu takdirde ehlivukuf heyetini hariçten ikmal eder. Ehlivukuflara yemin ettirilir.

İstimlâki yapan idarede vazifeli şahıslar ile komisyonda kıymet takdiri işinde bulunmuş olanlar mahkemede ehlivukuf olamazlar.

Ehlivukuf hakkında umumi hükümler tatbik olunur.

Ehlivukuf heyeti, gayrimenkulun kıymetini, 11 ve 12 nci maddeler hükümlerine göre tâyin ve takdir ederek mucip sebepleri havi bir raporla sekiz, gün içinde mahkemeye bildirir. Takdiri kıymet komisyonunca tesbit edilen kıymette bir değişiklik yapılmış ise bu değişikliğin sebepleri de rapora dere olunur. Hâkim ehlivukuf-heyetinin mütalâasını mucip sebepleri ile birlikte mahallinde tutulacak keşif zabıt varakasına geçirmekle iktifa edebilir. Hâkim, ehlivukuf heyetince tâyin edilen bedelde açık bir isabetsizlik bulursa yeni bir heyet teşkili suretiyle kıymetini bir kere daha takdir ettirebilir. İstimlâki yapan idare 13 üncü madde gereğince tebligatı, istimlâk kararının tekemmülünden itibaren bir sene içinde yaptırmamı%