İstimlâk Kanunu, Kanun Numarası: 6830, Kabul Tarihi: 31.08.1956, Resmi Gazete T/S: 08.09.1956/9402
Bu Kanun, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu ile yürürlükten kaldırılmıştır.
Madde 1- Mevzu
Amme hükmi şahısları ile müesseseleri tarafından umumi menfaatler için lüzumlu işlere tahsis edilmek üzere hususi şahıslara ait gayrımenkullerin ve kaynakların istimlâki ile hususi şahıslar lehine mahsus kanunlarına müsteniden yapılacak istimlâkler bu kanun hükümlerine tâbidir.
Madde 2- İdare Tâbiri
Bu kanunda (İdare) tabiri ile, lehlerine istimlâk salahiyeli tanınan âmme “hükmi şahısları, müesseseleri ve hususi şahıslar kasdolunmuştur.
Madde 3- İstimlâk Şartları Umumiyetle
İstimlâk, ancak bunu yapacak idarenin kanunen ifasına memur bulunduğu âmme hizmetinin veya teşebbüsün yürütülmesine lüzumlu gayrimenkullerin ve kaynakların bu kanun hükümleri dairesinde değer pahası peşin verilmek şartiyle yapılabilir.
Madde 4- İrtifak Hakkı Tesisi
İstimlâk ile kastedilen gayenin yerine getirilmesi için gayrimenkulun mülkiyetinin istimlâki yerine, kâfi geldiği takdirde gayrimenkulun muayyen kısım ve irtifaı veya kaynaklar üzerinde istimlâk yolu ile irtifak hakkı tesis olunabilir.
Madde 5- İstimlâk Kararı Verecek Merciler
İstimlâkte umumi menfaatin mevcudiyetine aşağıdaki merciler tarafından karar verilir :
1.Amme hükmi şahısları:
a) Köy lehine istimlâklerde köy ihtiyar meclisi;
b) Belediyeler lehine istimlâklerde belediye encümeni;
e) Vilâyet hususi idareleri lehine istimlâklerde vilâyet daimî encümeni;
d) Devlet lehine istimlâklerde vilâyet idare heyeti;
e) Aynı kaza dâhilinde müteaddit köyler ve belediyeler lehine istimlâklerde kaza idare heyeti;
f) Bir vilayet dâhilindeki mütaaddit kazalara tabi köyler ve bele-diyeler lehine istimlâklerde vilâyet idare heyeti;
g) Ayrı vilâyetlere tabi mütaaddit âmme hükmi şahısları lehine istimlâklerde İcra Vekilleri Heyeti;
h) Mütaaddit vilâyetler dâhilinde Devlet hükmi şahsiyeti lehine istimlâklerde İcra Vekilleri Heyeti;
2. Âmme müesseseleri lehine istimlâklerde idare meclisleri ve yoksa salahiyetli idare uzuvları;
3. Hakikî şahıslar lehine istimlâklerde bu şahısların ve hususi hükmi şahıslar hakkında da idare meclislerinin müracaatları üzerine gördükleri hizmet bakımından murakabesine tabi oldukları koy, belediye, hususi idare veya vekâlet.
Madde 6- Tasdik Mercii
Umumi menfaat kararı aşağıdaki mercilerin tasdiki ile tekemmül eder :
1. Köy ihtiyar meclisleri ve belediye encümenleri kararları, kazalarda kaymakamın, vilâyet merkezlerinde valinin;
2. Kaza idare heyetleri, vilâyet daimî encümenleri ve vilâyet idare heyetleri kararları valinin;
3. Amme müesseseleri idare meclisleri ve salahiyetli idare uzuvları kararlan murakabesine tabi oldukları vekilin;
4. Hususi şahıslar lehine köy, belediye, hususi idarece verilen kararlar valinin Vekâletler ve İcra Vekilleri Heyetince verilen umumi menfaat kararları ayrıca tasdika tabi değildir. Tasdikli imal plânına veya alâkadar vekaletlerce tasdikli îhususi plân ve projesine göre yapılacak inşaat ve tesisler için ayrıca umumi menfaat kararı alınmasına ve tasdıkına lüzum yoktur.
Madde 7- İstimlâke Takaddüm Eden Muameleler
İstimlâki yapacak idare, istimlâk veya istimlâk yolu ile üzerlerinde irtifak hakkı tesis olunacak gayrimenkullerin ve kaynakların hudut, mesaha ve cinsini gösterir ebatlı plân veya krokisini yaptırarak tapu ve vergi kayıtları üzerinden veya haricen yaptıracağı araştırma ile mal sahiplerini ve tapu kaydı yoksa zilyedlerini ve bunların adreslerini tesbit ettirir.
Madde 8- Satınalma Usulü
İstimlâk muamelesinin her safhasında istimlâki yapacak: idare, kendi satınalma komisyonu yoksa bu maksatla teşkil edeceği komisyon marifetiyle tesbit ettireceği bedel üzerinden mal sahibi ile anlaşarak gayrimenkulu veya kaynağı veya bunlar üzerindeki irtifak harçlarını satınalabilir.
Bu suretle satınalma gavrimenkul, kaynak veya irtifak hakki, sahibinden istimlak yolu ile alinmiş sayılır.
Madde 9- Takdiri Kiymet Komisyonu Azasinın Seçilmesi
Takdiri kıymet komisyonları, belediye hudutları dâhilindeki istimlakler için belediye encümeni, koy hududu dâhilindeki istimakler için koy ihtiyar meclisi seçer.
Komisyon azasi en yakın sulh mahkemesi huzurunda yemin ederler. Komisyon azasının hizmet müddeti iki senedir. Müddeti biten azamın tekrar intihabi caizdir.
Madde 10- Seçme Usulü
Takdiri kıymet komisyonları;
a) istimlak edilecek yer belediye hududu içerisinde ise belediye meclisi azasi ile aynı beldedeki mülk sahipleri arasından ikişer asil ikişer yedek;
b) İstimlak edilecek yer belediye hududu haricinde ise koy ihtiyar meclisi azasi ile aynı köydeki mülk sahipleri arasından ikişer asil. İkişer yedek;
Azadan ve her iki halde istimlak edilecek gayrimenkulin cinsi gözetilerek belediye hududu dahilinde belediye encümenince koy hududu dahilinde koy ihtiyar1 meclisince seçilecek bir fen adamından ve fen adamının bulunmadığı yerlerde o işten anlıyan tarafsız bir kimseden teşekkül eder.
Lehine istimlak yapılan idare ile bu idarede vazifeli şahıslar, istimlak edilen gayrimenkulün sahipler ve bunların usul ve füruu, kari- koca veya uçüncu dereceye kadar (Bu derece dahil) kan ve sihri hususları komisyona iştirak edemez. Bu hüküm dolayisiyle köylerde komisyonun teşkiline imkan bulunmazsa yakın köylerden aza alınmak suretiyle komisyon ikmal olunur.
Komisyon istimlaki yap an idare amirinin veya hükmi şahsin daveti üzerine eksiksiz toplanır. Asil azanın iştirakinin imkansızlığı halinde yedek aza komisyona davet edilir. Yedek azadan birinin daveti gerektiği takdirde bu aza kura ile tayin olunur. Komisyon reisini kendi arasından seçer. Karar ekseriyetle verilir, muhalif kalan aza muhalefet sebebini yazıp imzalamaya mechurdur.
Kıymet takdiri
Madde 11- Umumi Esaslar
İstimlaki yapan idare, değer pahanın tesbit edileceği günü tayin ve alakalılara şahsen veya ilanen tebliğden hangisinin kolaylık ve surati temin edeceğini takdir eder. ilan yolunu tercih ettiği takdirde. mahallinde çikan bir gazetede beş gün ara ile iki defa; gazete cik mayan yerlerde mûtad vasıtalarla on gün müddetle ilân ve keyfiyeti zabıtla tevsik eder. Bu ilân dahi tebliğ hükmündedir.
Takdiri kıymet komisyonu tâyin edilen günde mahalline giderek hazır bulunan alâkalıları da dinledikten sonra gayrimenkulun:
1. Cins ve nevini,
2. Mesahasını,
3. Kıymetine tesir edebilecek bütün vasıf ve unsurlarını ve her unsurunun ayrı ayrı değerini,
4. Gayrimenkulun halihazır durumuna, mevki ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği gelirini,
5. Yapılarda istimlâkin yapıldığı yıl içindeki inşaat fiyatlarına göre maliyetini ve bu maliyetten düşülecek yıpranma payım,
6. Gayrimenkulun emsalinin ve istimlâke takaddüm eden tarihteki alım satım rayicini,
Esas tutarak istimlâk bedelini takdir eder.
Şu kadar ki, istimlâki icabettiren imar veya âmme hizmeti teşebbüsünün sebeb olacağı kıymet artmaları ile mutasavver kullanma şekillerine göre getireceği kâr kıymet takdirinde nazara alınmaz.
İstimlâk yolu ile irtifak hakkı tesisinde istimlâk sebebiyle gayrimenkulde hâsıl olacak kıymet düşüklüğü mucip sebepleriyle belirtilir.
Madde 12- Kısmî İstimlâk
Kısmen istimlâk olunan gayrimenkulun değer pahası:
A) İstimlâke tabi olmıyan kısmın kıymetinde istimlâk sebebiyle bir değişiklik hâsıl olmamış ise istimlâk edilen kısmın kıymeti ile,
B) İstimlâke tabî olmıyan kısım kıymetinde istimlâk sebebiyle düşüklük hâsıl olduğu takdirde bu düşüklük miktarı tesbit edilerek istimlâk edilen kısmın kıymetine ilâve suretiyle;
C) İstimlâke tabi olmıyan kısım kıymetinde istimlâk sebebiyle artma hâsıl olmuş ise artış miktarı tesbit edilerek istimlâk edilen kısmın kıymetinden tenzil edilmek suretiyle;
Tâyin olunur.
Şu kadar ki; C bendi gereğince yapılacak indirme, istimlâk bedelinin yüzde ellisinden fazla olamaz ve bu hallerde ayrıca Değerlenme Resmi alınmaz.
İstimlâkten bakiye kalan kısmı imar mevzuatına göre kabili istifade olduğu takdirde kesilen bina, ihata duvarı, kanalizasyon, su, elektrik ve havagazı mecraları gibi tesislerden mal sahiplerine kalacak olanlarının eski vasıfları dairesinde kullanılabilecek hale getirilmeleri için gereken masraf ve bedel, takdir edilecek istimlâk bedeline ilâve olunur. Bu masraf ve bedeller
(B) bendinde yazılı kıymet düşüklüğü miktarının tâyininde nazara alınmaz.
Bir kısmı istimlâk olunan gayrimenkula en bakiye kalan kısım istifade kabil olmıyacak bir durumda ise, mal sahibinin en geç istimlâk kararının tebliğinden itibaren bir ay içinde yazılı müracaatı üzerine o kısmın dahi istimlâki mecburidir. İhtilâf vukuunda mal sahibi mahkemeye müracaat edebilir.
Madde 13- Tebligat
İstimlâki kararlaştırılan yerlerin tapu ve tapu kaydı yoksa vergi kayıtları ile ve ayrıca haricen yapılacak tahkikatla tesbit edilen mal sahibi, zilyed ve diğer alâkalılarından ikametgâhı tesbit edilmiş olanlara istimlâk olunacak gayrimenkulun plân veya ebatlı krokisi, istimlâk kararı ve takdir olunan kıymeti ve istimlâkin hangi idare lehine yapıldığı ve açılacak davalarda husumetin kime tevcih edileceği 15 gün. içinde noter marifetiyle tebliğ olunur. Tebligatta Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu1 hükümleri tatbik olunur. Noterler tarafından tebligat masraflarından başka yalnız yüz kuruş maktu ücret alınır. Koy lehine istimlâklerde, tebligat ihtiyar meclisi huzurunda şahsa yapılır. Tevsik edilen tebliğ muteberdir. Doğrudan doğruya tebligat ile beraber yukarıda yazılı hususlar ayrıca ilân olunur.
İlân :
A) İstimlâki kararlaştırılan yerin umuma mahsus mahallerinden birine ve belediye dairesi veya köy odasına onbeş gün müddetle talik edilmek suretiyle;
B) Gazete çıkan mahallerdeki gazetelerden birisinde evrak hulâsalarının on bes gün ara ile en az iki defa neşri suretiyle, yapılır.
Köy lehine istimlâklerde yalnız (A) bendi hükmü tatbik olunur.
Açılacak dâvalarda hangi idareye husumet tevcih edileceğinin tebliğ varakasında açıkça gösterilmemiş veya yanlış gösterilmiş olması yüzünden dâvada husumet yanlış tevcih edilmiş ise hakiki hasma tebligat “icrası suretiyle dâvaya devam olunur.
İtiraz ve dâva
Madde 14- Müddetler ve Merci
İstimlâk olunacak gayrimenkulun sahibi zilyed ve diğer alâkalılar veya istimlâki yapan idare tarafından 13 üncü madde gereğince ikametgâhlarında tebligat yapılmış olanlar tebliğ tarihinden itibaren 15 gün, bunlar haricindekiler son ilân tarihinden itibaren 30 gün içinde istimlâk muamelesine karşı Şûrayı Devlette ve takdir edilen bedel 1le maddi hatalara karsı da gayrimenkulun bulunduğu mahal asliye hukuk mahkemesinde dâva açabilirler. Şu kadar ki. Şûrayı Devlete müracaat edildiği takdirde mahkemeye müracaat müddeti Şûrayı Devlet kararının katîleştiği tarihten, bu karar aleyhine karar tashihi istenmiş ise bu talebin reddine dair ilânım tebliği tarihinden cereyana başlar.
Altıncı maddenin son fıkrasında gösterilen ve umumi menfaat kararı alınmasına ve tasdıkına lüzum olmıyan hususlardan dolayı Şûrayı Devlete dâva açılamaz.
İstimlâk dâvaları diğer dâvalara tercihan basit muhakeme usulü ile görülür.
Madde 15- Ehlivukufun Seçilmesi
Vilâyet umumi meclisleri her seneki toplantılarının ille haftasında mülk sahipleri ile mühendis ve mimarlardan ve yapı ve ziraat işlerinden anlıyanlardan vilâyet merkezleri için otuzdan, kazalar ile belediye teşkilâtı olan yerler için ondan ve lüzumu halinde köy ihtiyar meclisleri de beşten aşağı olmamak üzere seçecekleri ehlivukufların isim ve adreslerini havi üsteyi mahallî asliye hukuk mahkemesine gönderirler.
Taraflar beş kişilik ehlivukuf seçmekte ittifak edemedikleri takdirde asline hukuk mahkemesi, gayrimenkulun cinsine göre en az biri fen adamı ve fen adamının bulunmadığı yerlerde o işten anlıyan kimse olmak üzere sözü geçen listeye dâhil olanlardan re’sen beş kişi seçer. Katı zaruret hâsıl olduğu takdirde ehlivukuf heyetini hariçten ikmal eder. Ehlivukuflara yemin ettirilir.
İstimlâki yapan idarede vazifeli şahıslar ile komisyonda kıymet takdiri işinde bulunmuş olanlar mahkemede ehlivukuf olamazlar.
Ehlivukuf hakkında umumi hükümler tatbik olunur.
Ehlivukuf heyeti, gayrimenkulun kıymetini, 11 ve 12 nci maddeler hükümlerine göre tâyin ve takdir ederek mucip sebepleri havi bir raporla sekiz, gün içinde mahkemeye bildirir. Takdiri kıymet komisyonunca tesbit edilen kıymette bir değişiklik yapılmış ise bu değişikliğin sebepleri de rapora dere olunur. Hâkim ehlivukuf-heyetinin mütalâasını mucip sebepleri ile birlikte mahallinde tutulacak keşif zabıt varakasına geçirmekle iktifa edebilir. Hâkim, ehlivukuf heyetince tâyin edilen bedelde açık bir isabetsizlik bulursa yeni bir heyet teşkili suretiyle kıymetini bir kere daha takdir ettirebilir. İstimlâki yapan idare 13 üncü madde gereğince tebligatı, istimlâk kararının tekemmülünden itibaren bir sene içinde yaptırmamış ise kıymet takdirinde istimlâk kararının hak sahibine tebliğ olunduğu tarih esas tutulur. Altıncı maddenin son fıkrasında derpiş edilen ve ayrıca umumi menfaat kararı alınmasına lüzum olmıyan hallerde, idarece istimlâkin. kararlaştırıldığı tarih umumi menfaat kararı tarihi addolunur.
Madde 16- Acele İşlerde Elkoyma
Mahkemede dâva açıldığı ve dâva neticesine intizar edilmeksizin istimlâk olunan gayrimenkule hemen elkonulmasına idarece zaruret görüldüğü hallerde, gayrimenkulun takdir olunan kıymeti millî bankalardan birisine, bulunmayan yerlerde mal sandıklarına yatırılarak makbuzu, ilgili evrak suretleriyle birlikte mahkemeye tevdi edilip delil tesbiti istenir. Mahkeme 8 gün içinde gayrimenkul sahibini davet ile 5 gün zarfında gayrimenkulun, 11 nci maddede yazılı olduğu şekilde kıymet takdirine esas olabilecek bütün evsafını tesbit ettirerek o gayrimenkulun siciline şerh ve tescil edilmesini tapu dairesine bildirir.
Bu muamele, mahkemenin davetine icabet etmiyen veya delillerin tesbiti sırasında hazır bulunmıyanların gıyabında yapılır. İstimlâk olunan gayrimenkulün mülkiyeti veya hisse miktarı münazaalı bulunduğu hallerde dahi bu madde hükmü tatbik olunur.
Katîleşen istimlâklerde idare adına tescil:
Madde 17- Tapulu Gayrimenkul Hakkında
İstimlâk olunan gayrimenkulun takdir edilen kıymetine, kanuni müddet içinde mahkemeye müracaat ile itiraz edilmediği ve tapa dairesinde rıza ile ferağ muamelesi yaptırılmadığı hallerde takdir edilen kıymetin tamını mîllî bankalardan birisine ve bulunmıyan yerlerde malsandığına yatırılarak makbuzu alâkadar evrak suretleriyle birlikte mahkemeye tevdi edilir. Mahkeme iki tarafı derhal davet ederek, gelmeseler dahi gıyaplarında o gayrimenkulun lehine istimlâk yapılan idare adına tescilini tapu dairesine tezkere ile bildirir.
Madde 18- Aynın İhtilaflı Bakınması
Gayrimenkulun aynına taallûk eden ihtilâflarda lehine istimlâk yapılan idare hasım olmaz.
Madde 19- Tapuda Kayıtlı Olmıyan Gayrimenkulun İdare Adına Tescili ve Zilyedin Hakları
Tapuda kayıtlı olmıyan gayrimenkulun zilyedi mevcut olup da zilyedlikle iktisap iddiasında bulunursa lehine istimlâk yapılan idare mahallinde tahkikat yapar, delilleri toplar ve keyfiyeti bir zabıtla tevsik eder. Gayrimenkule takdir olunan kıymetin tamamını millî bankalardan birisine ve banka yoksa, malsandığına yatırarak makbuzunu tahkikat ve istimlâk evrakiyle birlikte gayrimenkulun bulunduğu mahal asliye hukuk mahkemesine tevdi eder.
Mahkeme evrak üzerinde tetkikat yaparak 8 gün içinde o gayrimenkulun lehine istimlâk yapılan idare namına tescilini ve ayrıca zilyedinin şerh verilmesini tapu dairesine bildirir. Mahkeme idari tahkikat neticesini zilyedin istimlâk tarihinde gayrimenkulu Medeni Kar.un1 hükümleri dairesinde ve zilyedlikle iktisabetmiş olduğunu belirtmeye davet eder ve yeterli görmediği takdirde keyfiyeti zilyede mucip sebepleriyle tebliğ eder. Zilyedin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde Medenî Kanunun zilyedlikle iktisap hükümleri dairesinde, aynı usul ve şekillere tevfikan dâva açarak gayrimenkulu istimlâk tarihinde iktisab etmiş olduğunu ispat etmesi lâzımdır. Zilyed bu müddet içinde dâva açtığını tevsik edemezse istimlâk bedeli istimlâki yapan idare tarafından emanete alınır.
Üçüncü şahısların, umumi hükümler dairesinde istimlâk bedeline istihkak davası açmak hakları mahfuzdur.
Mahkeme, idarî tahkikatın iktisap iddiasını haklı gösterecek mahiyette olduğunu görürse keyfiyeti o yerin maliye dairesine bildirmekle beraber gazete ile !bir defa ve gayrimenkulun bulunduğu mahalde münasip diğer vasıtalarla üç defa ilân eder.
İlânda :
a) Gayrimenkulun, bulunduğu mahal, mevki, hududu, miktarı,
b) Zilyedin hüviyeti,
c) İstimlâk bedelinin yatırıldığı banka veya malsandığını,
d) Hak sahiplerinin son ilândan itibaren üç ay içinde zilyed aleyhi ne umumi hükümler dairesinde dâva açıldığını tevsik etmedikleri takdirde istimlâk bedelinin zilyede verileceği kaydolunur.
Son ilândan itibaren 6 ay içinde Hazine veya üçüncü bir şahıs tarafından zilyed aleyhine dâva ikame edildiği tevsik olunmadığı takdirde zilyed istimlâk bedelinin kendisine verilmesini istiyebilir.
Bu müddet içinde zilyed aleyhine dâva ikame edilirse istimlâk bedelinin ödenmesi dâvanın kat’î neticesine bırakılır.
İstimlâk bedelinin zilyede verilmiş olması o gayrimenkulde hak iddia edenlerin umumi, hükümler dairesinde zilyed aleyhine bedele istihkak dâvası açmak haklarını ıskat etmez.
Tapuda müseccel olmıyan bu gibi gayrimenkuller hakkında dahi 16 ncı madde hükmü uygulanabilir.
Sahipsiz ve zilyedi tarafından iktisab edilmemiş yerin istimlâkinde bina ve ağaçların 11 ve 12 nci maddeler uyarınca takdir olunan bedeli zilyedine ödenir.
Madde 20- Tahliye
16, 17 ve 19 uncu maddelere tevfikan tapu siciline şerh verilen ve lehine istimlâk yapılan idare namına tapu dairesince tescil edilen gayrimenkulun tahliyesi idarece icra memurundan istenir. İcra memuru, gayrimenkulu 15-gün içinde tahliye etmelerini şagillerine tebliğ eder. Bu mehil içinde gayrimenkul tahliye edilmezse icraca tahliye olunur. İtiraz ve şikâyet tahliyeyi durdurmaz ve mahkemece ihtiyati tedbir kararı verilemez.
Gayrimenkulun tahliyesi sebebiyle mal sahibi ve idare tazminat ile mesul tutulmaz.
İstimlâkten Vazgeçme
Madde 21- İdarenin Tek Taraflı Vazgeçmesi
İdare, istimlâkin her safhasında istimlâkten tek taraflı olarak kısmen veya tamamen vazgeçebilir. Şu kadar ki, dâva sırasında vazgeçme halinde dâva masrafları ile sarfedilen emek ve işin ehemmiyeti gözetilerek mahkemece maktuan takdir olunacak avukatlık ücreti idareye tahmil olunur.
Madde 22- Tarafların Anlaşmasiyle
İstimlâkin tahakkukundan sonra gayrimenkulun istimlâk maksadına tahsisi lüzumu kalmaması halinde keyfiyet 13 üncü madde hükümleri dairesinde mal sahibine veya mirasçısına tebliğ olunur. Bu tebliğ üzerine mal sahibi veya mirasçısı aldığı istimlâk bedelini üç ay içinde ödiyerek gayrimenkulu geri alabilir.
Madde 23- Mal Sahibinin Geri Alma Hakkı
İstimlâk bedelinin katîleşmesi tarihinden itibaren beş sene içinde istimlâk maksadına uygun herhangi bir tesisat yapılmayarak gayrimenkul olduğu Gibi bırakılırsa mal sahibi veya mirasçısı istimlâk bedelini ödeyerek gayrimenkulu geri alabilir.
Doğmasından itibaren bir sene içinde kullanılmayan geri alma hakkı düşer ve idare gayrimenkule dilediği gibi tasarruf eder.
Madde 24- İstimlâk Bedelinden Mahsup Edilebilecek Hasar
21, 22 ve 23 üncü maddeler mucibince geri alman gayrimenkul üzerindeki bina, sabit tesisler ve ekili, dikili şeyler yakılmış, sökülmüş veya harabolmuş ise gayrimenkulun geri alınmasında mal sahibi veya mirasçısı istimlâk tarihindeki değere göre farkının, ödiyeceği istimlâk bedelinden mahsubunu istiyebilir.
Bu madde ile 21, 22 ve 23 üncü maddelerin tatbikından mütevellit ihtilâflar mahkemece hallolunur.
Madde 25- Hakların Tahdit Ve Takyitleri
İstimlâk muameleleri 13 üncü madde gereğince yapılan tebligat ile cereyana baslar. Tebliğ tarihinden itibaren gayrimenkul sahibinin istimlâki kararlaştırılan gayrimenkulde yeni inşaat veya zeriyat yapmak veya mevcut inşaatta esaslı tadilât vücuda getirmek gibi hakları takyit edilir. Ancak bu takyitleri tebliğ tarihinden itibaren bir seneden fazla devam edemez. Bu müddet içinde istimlâk muamelesi ikmal veya istimlâk bedeli tediye edilmezse yukarda yazılı takyitler ortadan kalkar. Bundan sonra yapılanların değeri istimlâk bedelinin tâyininde nazara alınır.
Madde 26- Mübadele Suretiyle İstimlâk
Mal sahibinin muvafakatiyle istimlâk bedeli yerine idarenin hususi emlâkinden bu bedele kısmen veya tamamen tekabül edecek “miktarın temliki caizdir.
Madde 27- Acele İstimlâk
3634 sayılı kanunun tatbikında memleket savunması veya müstaceliyeti İcra Vekilleri Heyetince karar altına alınacak veya mahsus kanunlarla derpiş edilen fevkalâde hallerde lüzumlu olan gayri-menkullerin istimlâkine ait kanuni merasim (Kıymet takdiri hariç) sonradan tamamlanmak üzere alâkalı idarenin talebiyle mahkemece 7 gün içinde o gayrimenkulun 11 inci maddenin ikinci fıkrasındaki esaslar dairesinde tesbit edilecek değer pahası lehine istimlâk yapılan idare tarafından mal sahibi namına millî bankaya ve bulunmıyan yerlerde mal-sandıklarına yatırılarak o gayrimsnkule el konulabilir.
Madde 28- Bedelsiz İstimal Salâhiyeti
Millî müdafaa inşaat ve tesisatı için lüzum görülen, hakiki veya hususi hükmi şahısların tasarruf veya ruhsatname ile intifaları altında bulunmıyan kireç, taş ve kum ocaklarını hiçbir resim ve ücrete tabi olmadan istimale Millî Müdafaa Vekâleti mezundur.
Nafıa Vekâleti ile Devlet Demir ve Karayolları ve Devlet Su İşleri İdareleri de aynı sebep ve şartlarla demiryolu hattının veya Devlet yolunun veya su tesislerinin her cihetindeki hakikî veya hususi hükmi şahısların tasarruf ve ruhsatname ile intifaları altında bulunmıyan kireç, taş: ve kum ocaklarını hiçbir resim ve ücrete tabi olmıyarak istimal edebilirler.
Madde 29- Masrafların Ödenmesi
Takdiri Kıymet Komisyonu Reîs ve azasının, kıymeti takdir edilen her gayrimenkul basma istimlâki yapan idare tarafından takdir edilecek ücretleriyle hakikî yol masrafları, tapu harçları ve saire-gibi bu kanunun icabettirdiği masraflar, idarece ödenir.
Madde 30- Bir İdareye Ait Gayrimenkulun Diğer İdareye Verilmesi
Âmme hükmi şahısları ve müesseselerine ait gayrî-menkuller ile kaynak ve irtifak hakları bu idarelerden birine lüzumlu olduğu takdirde alâkadar emme hükmi şahısları ile müesseseleri anlaşma yoliyle isi hallederler. Anlaşamadıkları takdirde ihtilâf Şûrayı Devlet idari dairelerince tetkik edilerek iki ay zarfında katı karara bağlanır.
Bedele taallûk eden ihtilâflar mahallî mahkemelerce karara bağlanır.
Ceza Hükümleri
Madde 31- Vazifeli Şahısların Suçları
Bu Kananda vazifelendirilen şahıslar, suç teşkil eden fillerinden dolayı aynı suçu işliyen memurlar gibi cezalandırılır. Şu kadar ki, bu şahısların cezaları iki misli olarak hükmolunur.
Madde 32- Memnu Muamele Ve Fiiller
Aşağıda yazılı muamele ve filler memnudur:
a) Takdiri Kıymet Komisyonu âzası ile ehlivukufların kendilerine resmen takdir edilen ücret haricinde herhangi bir suretle menfaat temin etmeleri;
b) İstimlâk kararının tebliğinden sonra istimlâk bedelinin veya gayrimenkulun başkasına devir ve ferağ veya temliki;
c) İstimlâk dâvası için vekil ile müvekkil sırasında vekâlet ücretinin, müddeabihin miktarı (10.000) liradan aşağı olan hallerde avukatlık ücret tarifesinde tâyin olunan asgari ücretin üç mislinden, (10.000) lirayı tecavüz eden miktarı için de asgari hadden fazla olması;
d) Artırılan bedele göre artıp eksilen vekâlet ücreti kararlaştırılması;
e) Dâva masraflarıma avukat veya dâvavekilleri veya onlar hesabına hareket edenler tarafından takabbül edilmesi;
i) İstimlâk bedelinin artırılması hali derpiş edilerek bu miktarın veya bir kısmının nakden veya sair suretlerle avukat veya dâvavekili veya onlar hesabına hareket edenler tarafından mal sahibine önceden Ödenmesi;
g) Artırılan istimlâk bedelinin tamamının veya bir kısmının avukat veya dâvavekili veya onlar hesabına hareket edenlere ait olacağının İr at arlaştırılması;
h) Yukarda yazılı bentlerde menedilen muamele ve fillerin avukat “veya dâvavekillerince bizzat veya bilvasıta mal sahibine teklif edilmesi veya bunlara tavassut olunması.
Madde 33- Verilecek Cezalar
32 nci maddede yazılı memnuiyetlerden biri hilâfına hareket edenler bir seneden aşağı olmamak üzere hapis ve on bin liradan elli bin liraya kadar ağır para cezasiyle cezalandırılır. Avukat ve dâva vekillerinin mahkemece meslekten çıkarılmalarına da hükmolunur.
32 nci maddedeki unsurları havi olmaksızın yalnız vekâlet deruhte edebilmek üzere sahiplerine bizzat veya bilvasıta müracaat eden avukatlar, barolar, dâva vekilleri de salahiyetli hâkim tarafından iki seneden az olmamak üzere meslekten men olunur.
Bu maddedeki memnuiyetler ve cezalar 4753, 4785, 5618, 5658, 6326, 6538, 6541 6683 ve 6746 sayılı kanunlarla yapılan istimlâklerde de caridir
Madde 34- Mal Sahibinin İstirdat Hakkı
Mal sahiplerinin bu kanundaki memnuiyetler hilâfına avukat veya dâva vekillerine veya bu kanuna göre vazifelendirilenlere veya üçüncü şahıslara verdikleri paraları veya temin ettikleri sair menfaatler karşılığını bir yıl içinde istirdada hakları vardır.
Madde 35- Kaldırılan Kanunlar
1295 tarihli Umumî İstimlâk Kararnamesi, millî müdafaa ihtiyaçları için yapılacak istimlâkler hakkındaki 3887 ve Devlet Demiryolları İstimlâkleri hakkındaki 929 sayılı kanunlar ile 6136 sayılı Kanunun 23 üncü maddesi ve Belediye İstimlâkleri hakkındaki 3710 sayılı Kanunla bu kararname ve kanunların ek ve tadilleri, 3908 sayılı kanunun 2 ve 3 üncü, 4036 saydı kanunun/10 35 inci, 4623 sayılı kanunun 18 inci maddeleri ile 831 sayılı kanunun 1- 3 ve 6 ncı maddeleri ve 442 sayılı Köy Kanunu ile diğer kanunların bu kanuna aykırı hükümleri kaldırılmıştır.
4753. 4735, 5618, 5658, 6326, 6533; 6541, 6633, 6746 sayılı kanunların hükümleri mahfuzdur.
Madde 36- Mahsus kanunlarında bu kanun ile kaldırılan kanunlara atfedilen istimlâk muameleleri bu kanun hükümlerine tabidir.
Muvakkat Madde 1- Bu Kanunun mer’iyete girmesinden önce verilmiş olan menafii umumiye ve istimlâk kararları muteberdir. Ancak, henüz idarece kıymet takdir edilmemiş olan işlerde kıymet takdiri muamelesiyle mütaakıp muameleler bu kanun hükümleri dairesinde yapılır.
Muvakkat Madde 2- Bu kanunun meriyete girdiği tarihte henüz karara bağlanmamış alan bedel dâvaları 15 inci maddede yazılı esaslar dairesinde tetkik edilerek karara bağlanır.
Muvakkat Madde 3- Bu kanunun mer’iyetinden önce bu kanunla kaldırılan kanunlara tevfikan cereyana başlamış olan dâva müddetleri o. kanunlara göre hesaplanır. Ancak, bu müddetler-daha uzun olsa dahi bu kanunun mer’iyetinden itibaren bu kanunda yazılı müddetlerin cereyanı ile sona erer.
Muvakkat Madde 4- 929 sayılı Devlet Demiryolları İstimlâk Kanununa dayanarak istimlâk edilmiş ve henüz idare adına tescili yapılmamış olan gayrimenkullerin bedeline karşı bu kanunun mer’iyetinden itibaren 30 gün içinde dâva açılabilir; dâva bu kanunda yazılı esaslar dâhilinde tetkik olunur.
Muvakkat Madde 5- Bu kanunun mer’iyetinden evvelki dört yıl içinde istimlâk edilmiş olup da maksadına tahsis edilmemiş olan gayrimenkuller hakkında dahi bu kamunun 22, 23 ve 24 üncü maddeleri tatbik olunur. Dört senelik müddet istimlâk muamelesinin tekemmül ederek istimlâk bedelinin gayrimenkul sahiplerine ödendiği veya bunlar namına bankaya veya malsandığına yatırıldığı tarihten başlar. Bu gibi gayrimeııkuller hakkında 23 üncü maddenin birinci fıkrasındaki beş senelik müddet bu kanunun mer’iyet tarihinden itibaren hesaplanır.
6771 sayılı Kanunun hükümleri mahfuzdur.
Madde 37- Bu kanun neşri tarihinden bir ay sonra mer’iyete girer.
Madde 38- Bu kanunu icraya İcra Vekilleri Heyeti memurdur.
