Köy Yerleşme Planı Kapsamında Kalan Hazine Taşınmazlarının Köy Tüzel Kişiliğine Devri

442 Sayılı Kanuna Göre Devir

442 sayılı Köy Kanununa 20.5.1987 tarihli ve 3367 sayılı Kanunla eklenen Ek 9 ila 15. maddelerle köy yerleşme alanı tespiti ve bu alanlardaki taşınmazlar hakkında hükümler getirilmiş olup, buna ilişkin Köy Yerleşme Alanı Uygulama Yönetmeliği Resmi Gazetenin 20.8.1987 tarihli ve 19550 sayılı nüshasında yayımlanmıştır.

Bu hükümler köy yerleşme planı yapılan yerlerde bulunan Hazine taşınmazlarının hak sahiplerine satılmak üzere köy tüzel kişiliğine devrini düzenlemektedir. Kanunda, komisyon tarafından ilgili köyün hali hazır ve gelişme durumu ile konut ve genel ihtiyaçları dikkate alınarak köy yerleşim planının düzenleneceğini, anılan planın vali onayı ile kesinleşeceğini, planda belirlenen yerlerden devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan alanlar ile Hazine mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmaz malların onayla birlikte bu vasıflarını kaybederek köy tüzel kişiliği adına resen tapuya tescil edileceğini hükme bağlandıktan sonra özellikle Kanun’un ek 13. maddesinde köy tüzel kişiliği adına köy yerleşme planına göre en çok 2000 metrekare olmak üzere tescil edilen parsellerin köyde ikamet eden ve köy nüfusuna kayıtlı olup evi bulunmayan ihtiyaç sahiplerine ihtiyar meclisi kararı ile rayiç bedel üzerinden satılacağı hükmüne yer verilmiştir.

Köy Yerleşme Planının Yapılması

442 sayılı Kanun’un ek 10. maddesine göre, valilikçe resen veya köy muhtarının köy yerleşim planı yapılması talebi uygun bulunduğu takdirde, köy yerleşme planının yapılması için Köy Yerleşme Alanı Tespit Komisyonuna gönderilir.

Köy Yerleşme Alanı Tespit Komisyonu, Vali Yardımcısı başkanlığında Maliye ve Gümrük, Bayındırlık ve İskan, Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlıkları ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü mahalli kuruluşlarının birer teknik elemanı ile köy temsilcisinden oluşur. Gerektiğinde bu komisyona ilgili diğer kuruluşlardan da uzman eleman iştirak ettirilir.

Komisyon, köyün halihazır ve gelişme durumunu dikkate alarak, konut ve genel ihtiyaçlarına göre köy yerleşme planını düzenler. Bu plan üzerinde Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, meri İmar Kanunu ve bu konudaki yönetmelik hükümlerine tabi olmaksızın, parsellerin konumunu belirleyen işleri yapar veya yaptırır. Bu plan valilikçe onaylanarak kesinleştirilir ve yürürlüğe girer.

Ayrıca, belediye mücavir alanında bulunan köylerde bu Kanun hükümleri valiliğin teklifi ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığının onayı ile uygulanır.

Hazine Taşınmazlarının Köy Tüzel Kişiliği Adına Tescili

Kanun’un 12. maddesi, köy yerleşme planı kapsamında kalan alanların köy tüzel kişiliği adına tescilini öngörmektedir. Köy yerleşme planında konut alanı ve köy genel ihtiyaçlarına ayrılan yerler, Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan seyrangah, yol ve panayır yerleri gibi alanlar ve Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmazlardan, 4342 sayılı Mera Kanununun 5 inci maddesi hükümleri uyarınca incelenmesine müteakip mera, yaylak ve kışlak ile otlak ve çayır olarak yararlanılamayacağı anlaşılan yerler köy yerleşme planının onayı ile bu vasıflarını kendiliğinden kaybeder.

Ancak bu madde kapsamında Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmazların devri Maliye Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle yapılır ve valilikçe köy tüzel kişiliği adına tapuya tescil edilir.

Buna göre, köy yerleşme planı kapsamında kalan orta malları ile (Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görüşü alındıktan sonra) Hazinenin mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmemiş taşınmazlar, köy tüzel kişiliği adına tescil edilecektir.

Yorum

1) Hazine özel mülkiyetinde olup kamu hizmetine tahsis edilmiş olan taşınmazlar köy tüzel kişiliği adına tescil edilmez.

2) Orta malları,  köy yerleşme planının onayı ile bu vasıflarını kendiliğinden kaybeder ve köy tüzel kişiliği adına tescil edilir.

3)  Köy yerleşme planında konut alanı ve köy genel ihtiyaçlarına ayrılan yerler köy tüzel kişiliği adına tescil edilir.

4) Köyde bulunan her hak sahibi için en fazla 2000 m² yer verileceği için hak sahipleri için yeterli miktardan fazlası köy tüzel kişiliğine devredilmez.

Köy Tüzel Kişiliğine Devredilen Taşınmazların Satışı

Kanun’un ek 13. maddesine göre, köy tüzelkişiliği adına, köy yerleşme planına göre en çok 2000 m² olmak üzere tescil edilen parseller köyde ikamet eden ve köy nüfusuna kayıtlı olup evi bulunmayan ihtiyaç sahiplerine ihtiyar meclisi kararı ile rayiç bedel üzerinden satılır.

Satış bedeli peşin veya en çok 5 yılda ve 5 eşit taksitle tahsil edilerek, o köyün imar işlerinde kullanılmak üzere köy sandığına yatırılır.

Satılan Taşınmazlarla İlgili Kısıtlamalar

Kanun’un ek 13. maddesine göre, köy ihtiyar meclisince satılan parseller üzerine satış tarihinden itibaren en geç 5 yıl içinde bina yapılması zorunludur. Bununla birlikte 6111 Sayılı Kanun’un 187. maddesi ile 442 Sayılı Köy Kanununa “31.12.2009 tarihinden önce belediye haline dönüşmek veya başka bir belediyenin sınırlarına dahil olmak suretiyle tüzel kişiliğini kaybeden köylerde, kendilerine bu kanunun ek 13. maddesine göre taşınmaz satışı yapılan hak sahipleri hakkında satış bedelinin ödenmesi kaydıyla ek 13. maddede öngörülen diğer şartlar uygulanmaz. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle henüz kesinleşmemiş davalarda da bu madde hükümleri uygulanır ” şeklinde geçici 1. madde eklenmiştir.

Hak sahipleri bu yerleri 10 yıl müddetle başkalarına devir ve temlik edemezler.

442 Sayılı Köy Kanunu Gereğince Köy Tüzel Kişiliğine Devredilen Taşınmazlar 6360 Sayılı Kanunla Hazineye İade Edilebilir Mi?

Soru: 442 sayılı Köy Kanunu gereğince köy yerleşim sahasında kaldığından köy tüzel kişiliğine devredilen taşınmazlar 6360 sayılı Büyükşehir Yasası ile paylaştırma komisyonunca geri verilmiştir. Verilen bu karar h-hukuken doğrumu dur. Bu taşınmazları satabilir miyiz?

Cevap: Sorunuzdan 442 sayılı Köy Kanunu gereğince köy yerleşim sahasında kaldığından köy tüzel kişiliğine devredilen taşınmazların 6360 sayılı Büyükşehir Yasası ile paylaştırma komisyonunca Hazineye geri verildiğini anlıyorum.

Eğer bu şekilde ise yapılan işlem hatalı değildir. 6360 sayılı Kanun’un geçici 1. maddesinin 3. fıkrasına göre “1 inci maddeye göre tüzel kişilikleri kaldırılan belediye ve köylerin personeli, her türlü taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçları, komisyon kararıyla ilgisine göre bakanlıklara, büyükşehir belediyesi, bağlı kuruluşu veya ilçe belediyesine devredilir. Devir işlemi ilk mahalli idareler genel seçimi itibarıyla uygulamaya konulur. ”

6360 s. Kanunla artık köy vasfı kalmadığı için köy tüzel kişiliği veya belediye, Köy Yerleşim Alanı Uygulama Yönetmeliğine göre köyde oturanlara taşınmaz satışı yapamaz. Bu nedenle yapılan geri alma işlemini doğru buluyorum. Hazine’nin bu taşınmazlar üzerinde tasarruf yapmasını engelleyici bir durum yoktur.