İçindekiler
10 Haziran 1930 Tarihli Anlaşma/1930 Ankara Antlaşması
Antlaşmanın tam adı: Mübadelei Ahali Hakkında Lozan Muahedenamesiye Atina İtilafnamesinin Tatbikatından Mütevellit Mesailin Halli İçin Yunanistanla İmza Edilen Mukavelename’dir.
Andlaşmanın imza yeri ve tarihi: Ankara, 10 Haziran 1930’dur. Onay Kanununun tarih ve sayısı: 17 Haziran 1930, sayı 1725, Resmi Gazete ile neşir ve ilanı: 1 Temmuz 1930 Sayı: 1534
1930’da Yunanistan İle İmzalanan Anlaşma Ne İle İlgilidir?
Bu antlaşma; “müdadil”, “gayrimübadil” ve “etabli”ler hakkında yeni hükümler koymakla beraber, bunlara ek olarak bazı toplulukların durumu ile ilgili yeni hükümler getirmiştir. Anlaşmanın birinci bölümü mübadiller, ikinci bölümü 9 numaralı beyannameden yararlanan gayri mübadiller, üçüncü bölümü Türk Vatandaşları, dördüncü bölümü Yunan Vatandaşları, beş ve altıncı bölümü ise İstanbul ve Batı Trakya “etabli”leri hakkındadır.
10 Haziran 1930 Nüfus Mübadelesi Ne İle İlgilidir?
Ankara Antlaşmasına göre; 1 Ağustos 1929 tarihinde İstanbul’da hazır bulunmamakla beraber, İstanbul’u, Türkiye Cumhuriyeti makamları tarafından verilmiş pasaportla terketmiş bulunan ve mübadele mukavelenamesiyle mübadeleden istisna edilmiş Rumların ve buna karşılık 1 Ağustos 1929 tarihinde Batı Trakya’da hazır bulunmamakla beraber bu bölgeyi Yunan Hükümeti makamları tarafından verilmiş pasaportla terketmiş bulunan ve mübadele mukavelenamesiyle mübadeleden istisna edilmiş olan Müslümanların karşılıklı olarak İstanbul ve Batı Trakya’ya dönmelerine izin verilmiştir. Bunlar geri dönme hakkından yararlananlardır.
10 Haziran 1930 Tarihli Anlaşmanın Onay Kanunu
ONAY KANUNU
Madde 1- Mübadelei ahali hakkında Lozan Muahedenamesi ile Atina İtilafnamesinin tatbikatından mütevellit mesailin kat’i surette halli için Türkiye Cumhuriyeti ve Yunanistan arasında akit ve 10 Haziran 1930 tarihinde Ankara’da imza edilen Mukavelename tasdik olunmuştur. Madde 2- Bu kanun neşri tarihinden muteberdir. Madde 3- Bu kanunun İcrayı ahkamına İcra Vekilleri Heyeti memurdur.
1930’da Yunanistan İle İmzalanan Anlaşma Maddeleri
Mübadelei Ahali Hakkında Lozan Muahedenamesiye Atina İtilafnamesinin Tatbikatından Mütevellit Mesailin Halli İçin Yunanistanla İmza Edilen Mukavelename
Bir taraftan Türkiye ve diğer taraftan Yunanistan Mütekabilen Lozan muahedenamesile derpiş edilen Türk ve Rum ahalinin mübadelesine müteallik mukavelenameler, beyannameler, itilaflar ve diğer ukut ile bunların merbutatının tatbikatından mütevellit bilumum mesaili kat’i surette tasviye arzusu ile mütehalli olarak bu bapta bir mukavelename aktine karar vermişler ve murahhasları olmak üzere, Türkiye Cumhuriyeti Reisi: İzmir Meb’usu ve Türkiye Cumhuriyeti Hariciye Vekili Doktor Tevfik Rüştü Beyfendiyi, Yunan Cumhuriyeti Reisi: Yunanistanın Fevkalade Murahhası ve Orta Elçisi Mösyö S. Polikroniyadis Cenaplarını tayin buyurmuşlardır. Müşarileyhima usulüne muvafık görülen salahiyetnamelerini yekdiğerine tebliğ ettikten sonra ahkâmı atiyeyi kararlaştırmışlardır.
BİRİNCİ FASIL- Mübadillerin Malları
MADDE 1- Mübadil müslümanların Yunanistanda bıraktıkları menkul ve gayri menkul malların tam mülkiyeti Yunan Hükümetine geçecektir.
MADDE 2- Mübadil Rumların Türkiyede bıraktıkları menkul ve gayri menkul malların tam mülkiyeti Türk Hükümetine geçecektir.
MADDE 3- Elyevm bankalarda mevcut her nevi mevduat üzerine iki Hükümet tarafından konulmuş olan memnuiyetler işbu mukavelenamenin imzası tarihini takip eden beş gün zarfında kaldırılacak ve mezkûr mevduat menlehülhaklarına iade edilecektir. İcabı takdirinde Muhtelit Mübadele Komisyonu alakadarlara bu hususta mücamelekâr vesatatta bulunabilecektir.
MADDE 4- İki Hükümet, mübadil mallarının tasfiyesi mes’elesinin halli hakkında hemen rey beyanını Muhtelit Mübadele Komisyonu bitaraf azasına tevdi ederler. Mübadiller hakkındaki tütün öşri ile kasalara mütedair metalip bunlara dahildir. Her iki Hükümet muvafakatlerini en kısa bir zamanda ve işbu itilafnameyi tasdika arzetmeden evvel bildirmeyi taahhüt ederler.
İKİNCİ FASIL-Dokuz numaralı beyannameden müstefit olacakların malları
MADDE 5- Dokuz numaralı beyannameden müstefit olan Müslümanlara ait menkul ve gayrimenkul malların tam mülkiyeti, sahiplerine iade edilmiş olup bilfiil tasarruf ve intifalarında bulunan gayrimenkul mallar müstesna olmak üzere Yunan Hükümetine geçecektir.
MADDE 6- Dokuz numaralı beyannameden müstefit olan Rumlara ait menkul ve gayri menkul malların tam mülkiyeti Türkiye Hükümetine geçecektir.
ÜÇÜNCÜ FASIL-Türk tebaasının malları
MADDE 7- Türk tebaası Müslümanlara ait ve Yunanistan’da kâin gayri menkul malların tam mülkiyeti Yunan Hükümetine geçecektir. Sahiplerine iade edilmiş olup ve bilfiil tasarruf ve intifalarında bulunan gayri menkul mallar bu hükümden müstesnadır. Türk tebaasının (Lausanne) muahedesi mer’iyete konulduktan sonra, vaziyet ve tasfiye edilmiş olan menkul malları da Yunan Hükümetinin mülkü olacaktır. Şurası mukarrerdir ki birinci fıkra mucibince Yunan Hükümetinin mülkiyetine geçen gayri menkullerde mevcut menkulat, ashabının serbest tasarrufunda bırakılacaktır. İşbu maddenin geçen fıkralarında tahsisen zikredilmemiş bulunan diğer bilumum emval, hukuk ve menafi «Lausanne» muahedenamesinin buna müteferri ahkâmına ve bilhassa mezkûr muahedenin 65 inci ve 66 ıncı maddelerinde yazılı hükümlere tabi tutulmakta devam eyleyecektir.
DÖRDÜNCÜ FASIL-Yunan tebaasının malları
MADDE 8- Yunan tebaasına ait olup mübadeleden istisna edilmiş olan İstanbul mıntıkası haricinde kâin gayri menkul malların tam mülkiyeti Türk Hükümetine geçecektir. Yunan tebaasının (Lausanne) muahedenamesi mer’iyete konulduktan sonra vaziyet ve tasfiye edilmiş bulunan menkul malları da Türk Hükümetinin mülkü olacaktır. Şurası mukarrerdir ki, birinci fıkra mucibince Türk Hükümetinin mülkiyetine geçen gayri menkullerde mevcut menkulat, ashabının serbest tasarrufunda bırakılacaktır. İşbu maddenin geçen fıkralarında tahsisen zikredilmemiş bulunan diğer bilumum emval, hukuk ve menafi «Lausanne» muahedenamesinin buna müteferri ahkâmına ve bilhassa mezkûr muahedenin 65 inci ve 66 ıncı maddelerinde yazılı hükümlere tabi tutulmakta devam eyleyecektir.
MADDE 9– Yunan tebaasının, mübadeleden istisna edilmiş olan İstanbul mıntıkasında kâin gayri menkul malları üzerindeki mülkiyet hakları işbu mukavelename ahkâmı ile hiç bir suretle ihlal edilmemiştir. İşbu mukavelenamenin mer’iyete konulmasından itibaren nihayet iki ay zarfında, gayri menkul malları vaziyet, haciz veya işgal gibi herhangi bir tedbire maruz kalmış olan Yunan tebaası bizzat veya kanuni mümessilleri vasıtası ile mülklerine tam ve serbest tasarrufu ve anlardan intifaı tekrar elde etmiş bulunacaklar ve zikri geçen mahiyetteki bilumum tedbirler derhal kaldırılacaktır. Yukarıda beyan olunan tedbirler, mülk sahibinin Yunan tebaasından olması sebebi ile ittihaz edilmiş bulunduğu ve mahalli tapu dairesi tarafından verilmiş mülkiyet senetlerinde sahibinin Yunan tabiiyeti yazılı olduğu takdirde işbu tedbirlerin kaldırılması ve mülk sahibinin serbest ve tam tasarrufunu tekrar elde etmesi hiç bir suretle talik olunmayacaktır. İki memleket arasında mer’i muahede, mukavele ve itilaflara tevfikan Türk veya Yunan tabiiyetinin iktisabı şartlarından mütevellit bilcümle ihtilaflar Muhtelit Mübadele Komisyonu bitaraf azasının kararı ile kat’i surette halledilecektir. Diğer taraftan, Âkitler işbu mukavelename ahkâmının, hassaten 12 inci maddenin, malları İstanbul’un mübadeleden istisna edilmiş kısmında bulunan ve işbu mukavelename haricindeki ahkâmı ahdiye ile tarif edilmiş olan Yunan tebaasının miktarını tezyit veya tenkis edebilecek surette tefsir edilmemesini kabul hususunda tamamı ile mutabık bulunmaktadır. Şurası mukarrerdir ki mübadillere tanınmış olan Yunan tabiiyeti işbu mukavelede derpiş edilen iadei emlake taallüku itibarı ile hiç bir hükmü haiz bulunmamaktadır. İşbu maddenin ihtiva ettiği ahkâmı tatbikan Muhtelit Mübadele Komisyonu bitaraf azası tarafından ittihaz edilebilecek mukarrerat, işbu mukavele ahkâmının tatbik sahası haricinde tehaddüs edecek herhangi bir ihtilafta, hiç bir kimseye karşı hüküm ifade edemiyecektir.
BEŞİNCİ FASIL-İstanbul «Etabli» lerinin malları
MADDE 10- Türkiye, İstanbul’a geldikleri tarih ve doğdukları yer ne olursa olsun, mübadeleden istisna edilmiş olan İstanbul mıntıkasında elyevm hazır bulunan Türk tabiiyetindeki bütün Rum Ortodokslara «etabli» sıfatı tanır. Ayni «etabli» sıfatı, İstanbul’u Türkiye Cumhuriyeti makamatı tarafından verilmiş pasaportlarla terketmiş bulunan gayri mübadil şahıslara da tanınmıştır. İşbu maddenin yukarıki fıkraları ahkâmına nazaran aile reisleri «etabli» tanınmış olan kadınlar, kız ve erkek küçük çocuklar, reşit bile olsa evlenmemiş kızlar İstanbul’daki aile reislerine iltihak etmek hakkını haizdirler. Yukarıda yazılı şartlar dahilinde reşit oğlu «etabli» tanınmış olan dul anaların da İstanbul’daki oğullarına iltihaklarına müsaade edilir. Yukarıki fıkralarda kastedilen şahısların mübadeleden istisna edilmiş olan İstanbul mıntıkasına avdet etmeleri için Türk Hükümeti tarafından her türlü kolaylık gösterilecektir. Bu maddenin birinci fıkrasına nazaran «etabli» tanınmış olan ve aile reisleri elyevm İstanbul haricinde bulunan kadınlar, kız ve erkek küçük çocuklar ve reşit bile olsa evlenmemiş kızlar oturdukları yeri terke mecbur tutulmayacaklardır. Yukarıda gösterilen sınıfların cümlesine dahil şahısların «etabli» vesikalarının tevzii gene kendilerince ittihaz edilecek şekil ve usul dahilinde ifa edilmek üzere, Muhtelit Mübadele Komisyonu bitaraf azasına mevdudur.
MADDE 11- Aktedilmiş olan mukavelename ve itilafnameler ile «etabli»lere temin edilen hakların istimalini işkâl eden bilumum tedbirler, hususu ile evlenme, emlak alım ve satımı, serbestçe seyrüsefer gibi haklara taallük edenler ve keza evvelki maddede kastolunan şahıslar hakkında Türkiye makamatı tarafından emredilen sair bütün takyidat evvelki maddenin son fıkrasında mevzuubahis «etabli» vesikalarının dağıtılması beklenmeden, bu mukavelename mer’iyete konulur konulmaz, kaldırılacaktır.
MADDE 12- Aşağıdaki zikredilen menkul ve gayri menkul malların tam mülkiyeti Türkiye Hükümetine geçecektir. 1- Mübadeleden istisna edilmiş olan İstanbul mıntıkasını terkedip işbu mukavelenamenin 28 inci maddesi ahkâmına göre avdet hakkından mahrum bulunan Türk tabiiyetindeki gayri mübadil Rum ortodokslara ait ve Türkiye’de kain menkul ve gayri menkul mallar; 2- Mübadeleden istisna edilmiş olan İstanbul mıntıkası haricinde kâin olup İstanbul mıntıkası dahilinde hazır bulunan «etabli» Rumlara veya işbu mukavelenamenin 10 uncu maddesi hükmüne göre avdet hakkından istifade eden şahıslara ait olup mübadeleden istisna edilmiş bulunan İstanbul mıntıkası haricinde kâin menkul ve gayri menkul mallar.
MADDE 13- Mübadeleden istisna edilmiş olan İstanbul mıntıkasında bulunan «etabli» Rumların ve keza işbu mukavelenamenin 10 uncu maddesi hükmüne göre avdet hakkından istifade eden şahısların, mübadeleden istisna edilmiş olan İstanbul mıntıkasındaki menkul ve gayri menkul malları üzerinde mevcut mülkiyet hakları, işbu mukavelename ahkâmile hiç bir veçhile ihlal olunmamıştır. Bu maddenin Yukarıki fıkrasında zikredilen mallar üzerinde yapılan bilcümle vaziyet ve haciz muamelesi bila teahhur kaldırılacak ve sahibinin veya kanuni mümessilinin bu mallara tam ve serbestçe tasarrufu ve onlardan intifaı tekrar elde etmesi hiç bir veçhile talik edilmiyecektir.
ALTINCI FASIL-Garbi Trakya Müslüman « etabli» lerinin malları
MADDE 14- Yunanistan, Garbi Trakyaya geldikleri tarih ve doğdukları yer ne olursa olsun mübadeleden istisna edilmiş olan Garbi Trakya mıntıkasında elyevm hazır bulunan Yunan tabiiyetindeki bütün müslümanlara «etabli» sıfatı tanır. Ayni «etabli» sıfatı, Garbi Trakyayı Yunan Cumhuriyeti makamatı tarafından verilmiş pasaportlarla terketmiş bulunan gayri mübadil şahıslara da tanınmıştır. İşbu maddenin yukarıki fıkraları ahkâmına nazaran aile reisleri «etabli» tanınmış olan kadınlar, kız ve erkek küçük çocuklar ve reşit bile olsa evlenmemiş kızlar, Garbi Trakyadaki aile reislerine iltihak etmek hakkını haizdirler. Yukarıda yazılı şartlar dahilinde reşit oğlu «etabli» tanınmış olan dul kadınların da Garbi Trakyadaki oğullarına iltihaklarına müsaade edilir. Yukarıdaki fıkralarda kastedilen şahısların mübadeleden istisna edilmiş olan Garbi Trakya mıntıkasına avdet etmeleri için Yunan Hükümeti tarafından her türlü kolaylık gösterilecektir. Bu maddenin birinci fıkrasına nazaran «etabli» tanınmış olan ve aile reisleri elyevm Garbi Trakya haricinde bulunan kadınlar kız ve erkek küçük çocuklar ve reşit bile olsa evlenmemiş kızlar oturdukları yeri terke mecbur tutulmayacaklardır. Yukarıda gösterilen sınıfların cümlesine dahil şahıslara «etabil» vesikalarının tevzii, gene kendilerince ittihaz edilecek şekil ve usul dahilinde ifa edilmek üzere, Muhtelit Mübadele komisyonu bitaraf azasına mevdudur.
MADDE 15- Aktedilmiş olan mukavelename ve itilafnamelerle «etabli» lere temin edilen hakların istimalini işkâl eden bilümum tedbirler, hususile evlenme, emlak alım ve satımı, serbestçe seyrüsefer gibi haklara taallük edenler ve keza evvelki maddede kastolunan şahıslar hakkında Yunan makamatı tarafından emredilen sair bütün takyidat, evvelki maddenin son fıkrasında mevzuubahis «etabli» vesikalarının dağıtılması beklenmeden, işbu mukavelename mer’iyete konulur konulmaz kaldırılacaktır.
MADDE 16- Aşağıda zikredilen menkul ve gayri menkul malların tam mülkiyeti Yunan Hükümetine geçecektir.
1- Mübadeleden istisna edilmiş olan Garbi Trakya mıntıkasını terkedip işbu mukavelenamenin 28 inci maddesi ahkâmına göre avdet hakkından mahrum bulunan Yunan tabiiyetindeki gayri mübadil Müslümanlara ait ve Yunanistan’da kâin menkul ve gayri menkul mallar,
2- Mübadeleden istisna edilmiş olan Garbi Trakya mıntıkası haricinde kâin olup bu mıntıka dahilinde hazır bulunan «etabli» Müslümanlara veya işbu mukavelenamenin 14 üncü maddesi hükmüne göre avdet hakkından istifade eden şahıslara ait menkul ve gayri menkul mallar,
3- Garbi Trakyada kâin olup Yunan Heyeti Murahhasasının 18 Haziran 1927 tarihinde Muhtelit Komisyona tevdi ettiği listede münderç mallar;
4- Merbut diğer mütemmim bir listede gösterilen ve elyevm tahtı işgalde bulunan cem’an yedi bin strema mesahasında arazi.
MADDE 17- 16 ıncı maddenin 3 üncü ve 4 üncü fıkralarının ihtiva ettiği hükümler mahfuz kalmak şartile, mübadeleden istisna edilmiş olan Garbi Trakya mıntıkasında bulunan «etabli» Müslümanların ve keza işbu mukavelenin 14 üncü maddesine göre avdet hakkından istifade eden şahısların, mübadeleden istisna edilmiş olan Garbi Trakya mıntıkasında kain menkul ve gayri menkul malları üzerinde mevcut mülkiyet hakları işbu mukavelename ahkâmile hiç bir veçhile ihlal olunmamıştır. İşbu maddenin yukarıki fıkrasında zikredilen mallar üzerinde yapılan bilcümle vaziyet ve haciz muameleleri bila teahhur kaldırılacak ve sahiplerinin veya kanuni mümessilinin bu mallara tam serbestçe tasarrufu ve onlardan intifaı tekrar elde etmesi hiç bir veçhile talik edilmeyecektir.
YEDINCI FASIL-Varidat ve muadilleri, tazminat
MADDE 18- İki Hükümet yukarıda zikredilen sınıflardan herhangi birine dahil olanların işgali dolayısile tediyesi lazım gelen varidat ile muadilleri için bütün mütalebattan sarfınazar ederler. (Fasıl 2, 3, 4, 5, ve 6)
MADDE 19- Muhtelit komisyonun (28) numaralı kararının 3 üncü maddesi muktazasınca tediyesi lazım gelen bedelatı icare ile sair tazminat meselesinin, kendi tebaaları ile doğrudan doğruya halli her iki Hükümetçe müterettip bulunmaktadır.
SEKIZINCI FASIL-Tediye ve tazminat
MADDE 20- Yunan Hükümeti işbu mukavelenamenin mer’iyete konulmasını takip eden ay zarfında Muhtelit Komisyon emrine 425,000 İngiliz lirası verecektir. Muhtelit Komisyon bu meblağı şu cihetlere tahsis edecektir:
A: İstanbul’da bulunan Türk tabiiyetindeki «etabli» Rumlarla işbu mukavelenamenin 10 uncu maddesi hükmünce avdet hakkından istifade edecek şahısları mübadeleden istisna edilen İstanbul mıntıkası haricinde mutasarrıf oldukları malları için, kendi marifetile, tazmin etmek üzere 150.000 İngiliz lirası.
B: Bu mukavelenin 16 ıncı maddesi mucibince malları Yunan Hükümetinin mülkiyetine geçen Yunan tabiiyetindeki «etabli» Müslümanları, kendi marifetile, tazmin için 150,000 İngiliz lirası.
İşbu maddenin 1 inci ve 2 inci fıkralarında kastedilen şahısları tazmine tahsis olunan meblağı Muhtelit Komisyon tarafından tesbit edilecek kısa ve çabuk bir usul ile ve kendi teşkilatı tarafından dağıtılacaktır. 125,000 İngiliz lirasına baliğ olan bakıye Muhtelit Komisyon tarafından Türk Hükümetine üç defada verilecektir. 62,500 İngiliz lirasına baliğ olan ilk tediye işbu mukavelenamenin mer’iyete konulmasını takip edecek ay zarfında; 47,500 İngiliz lirasına baliğ olan ikincisi işbu mukavelenamenin 9 uncu maddesine tevfikan Yunan tebaasına ait bilcümle emlakin iade edildiğine Muhtelit Komisyonun bitaraf azasınca hükmedilir edilmez; 15,000 İngiliz lirasına baliğ olan üçüncü ve sonuncusu da işbu mukavelenamenin Türkiye’ye tahmil eylediği bütün taahhüdat ve mükellefiyetlerin tamamı tamamına icra edildiği Muhtelit Komisyon bitaraf azası tarafından tebyin edildikten sonra yapılacaktır. Yunanistan’ca işbu maddede münderç ahkâmı ifaen tediye edilecek mebaliğin tesviyesini müteakip Yunanistan işbu mukavelename hükümlerine göre iktisap eylemesine muvafakat edilmiş olan mallardan mütevellit bilcümle borçlardan beri olmuş olacaktır.
MADDE 21- Yukarıki madde mucibince Yunan Hükümetinin Muhtelit Mübadele Komisyonu emrine tevdi etmeği taahhüt ettiği 425, 000 İngiliz lirasile işbu mukavelenin 20 inci maddesinin 4 üncü fıkrasında zikredilen 15,000 İngiliz lirası 1 kânunuevvel 1926 tarihli Atina itilafnamesinin 6 ıncı maddesine tevfikan Yunanistan tarafından Türk Hükümetine, teminat makamında terk edilmiş bulunan 500,000 İngiliz lirasından tediye edilecek ve Yunanistan’a ait olacak olan mütebaki 60,000 İngiliz lirasının kendisine ret ve tesviyesine müteallik bilcümle muameleler her iki Hükümet tarafından bila teahhur ifa edilecektir.
DOKUZUNCU FASIL-Hususi hükümler
MADDE 22- İşbu mukavelenamenin 4,5 ve 6 ıncı fasıllarında zikredilen sınıflardan birine dahil bulunan bir gayri menkulu iade imkânsızlığı takdirinde gayri menkullerin kâin bulundukları memleketler Hükümetleri onları ancak sırf istisnai hallerde ve iadeyi imkânsız kılan haller Muhtelit Komisyonda tebyin olunduktan sonra iktisap edebileceklerdir. Her bir defasında keyfiyet mezkûr komisyonca tasvip edildikten sonra Komisyon mevzuubahis malın kıymetini takdire tevessül edecek ve sahibini aşağıdaki tarzda tazmin eyleyecektir. Eğer gayri menkul Yunan tebaasından birine ait bulunuyorsa, işbu mukavelenamenin 20 inci maddesinde gösterilen şartlar dahilinde Türk Hükümetine tesviye edilmek üzere Muhtelit Komisyon emrinde bulunan 47,500 İngiliz lirasından, gayri menkule takdir edilen kıymete muadil bir meblağ ifraz edilerek menlehül hakkına tediye edilecektir. Eğer «etabli» bir Ruma ait gayri menkul mevzuubahis ise bu para mezkûr 20 inci madde hükmünce Türk Hükümetine tesviye edilmek üzere Muhtelit Komisyonun elinde bulunan 15,000 İngiliz lirasından ifraz olunacaktır. Yunan hükümeti, Garbi Trakya Müslüman «etabli»lerine ait olup bu maddenin birinci fıkrasında derpiş edilen usul ve şartlara göre kendisi tarafından iktisabına müsaade edilecek olan malların sahiplerini icabı takdirinde tazmine tahsis edilmek ve bu mukavelenamenin 23 üncü maddesinde gösterilen şartlar dahilinde ifraz olunmak üzere Muhtelit Komisyona 150,000 İngiliz liralık bir meblağ tediye etmeği taahhüt eyler.
MADDE 23- Evvelki maddenin 3 üncü ve 4 üncü fıkralarında zikredilen mebaliğ, işbu mukavelenamede münderiç şartların ve hükümlerin tamamiyet üzere ifasını temine tahsis edilmiş olduğundan o madde hükümlerine göre yapılacak her bir tediyatı müteakip, Muhtelit Mübadele Komisyonu bitaraf azasının talebi üzerine kaldırılmış olan paraya müsavi bir tediyat ile işbu mebaliğin eski miktarına iblağına tevessül edilecektir. İşbu mukavelename mucibince uhdesine terttüp eden bütün borç ve mükellefiyetlerin tamamiyet üzere ifa edilmiş olduğunun Muhtelit Mübadele Komisyonu bitaraf azası tarafından tesbitini müteakip her bir Hükümet kendisine ait bulunan 15,000 İngiliz lirasını iade ettirmek hakkını haiz bulunacaktır.
MADDE 24- İşbu mukavelenamenin 22 inci maddesinde zikredilen hükümler mahfuz kalmak şartile, Türk Hükümeti işbu mukavelename ahkâmına nazaran iktisap etmesine müsaade edilmiş olan mallardan dolayı bilcümle taahhüdattan beridir.
MADDE 25- İşbu mukavelenamenin 12 ve 16 ıncı maddelerinin 1 inci fıkralarında kastedilen gayri menkuller, Hükümetlerden biri tarafından işbu mukavelenamenin mer’iyete konulmasş tarihinde işgal edilmemiş bulunduğu takdirde mezkûr mallara vaziyet olunması veyahut bunların haciz veya işgali her bir defasında ancak Muhtelit Komisyonun evvel emirde tetkik ve tasvibinden sonra kabil olacaktır. Muhtelif Komisyonun faaliyeti nihayete erdikten sonra hiç bir vazıyet, haciz veya işgal yapılamayacaktır.
MADDE 26- Ahkâmı umumiye ve Türk ve Yunan Hükümetlerinin mülkiyetine geçen mallar hakkındaki hükümler mahfuz tutulmak şartile ve alakadarların talebi üzerine her iki memleketteki kadastro daireleri, Yunan tebaasının veya mallarına bilfiil tasarruf eden Türk tabiiyetindeki şahıslarla «etabli» Müslüman ve Rumların bir gayri mübadilden miras tarikile sahip oldukları İstanbul ve Garbi Trakyada kâin malların intikali için lazım gelen ve bu güne kadar yapılmamış olan bilümum muameleleri ikmal ile mükelleftirler.
ONUNCU FASIL-Umumi hükümler
MADDE 27- İş bu mukavelenamede görülen «İstanbul» kelimesi Türk ve Rum ahalinin mübadelesi hakkında 30 kânunusani 1923 de (Lausanne) da imza edilen itilafnamenin 2 inci maddesinde münderç bulunduğu şekilde «Constantinople» Şehrini işaret etmektedir. 9 numaralı beyanname ahkâmından istifade edenler; Türk tabiiyetinde bulunanlar, Yunan tabiiyetinde bulunanlar, İstanbul Rum «etabli» leri, Garbi Trakya Müslüman «etabli» leri tabirleri hakiki şahıslara olduğu gibi hükmi şahıslara da mabihittatbiktir.
MADDE 28- Elyevm İstanbul’da bulunmayan ve İstanbul’u Türkiye Cumhuriyeti makamatından verilmiş bir pasaportu hamil bulunmaksızın terketmiş olan Türk tabiiyetindeki gayri mubadil Rum Ortodokslarla elyevm Garbi Trakyada bulunmayan ve Garbi Trakyayı Yunan Cumhuriyeti makamatından verilmiş bir pasaportu hamil bulunmaksızın terketmiş olan Yunan tabiiyetindeki gayri mübadil müslümanlar iş bu mukavelename müfadınca avdet hakkından mahrumdurlar. Her iki Hükümet mütekabilen yukarıki fıkraya göre avdet hakkından mahrum olan Türk tabiiyetindeki İstanbul Rumları ile «9 numaralı beyanname» ahkâmından müstefit Rumlara Yunan tabiiyetini ve yukarıki fıkraya nazaran avdet hakkından mahrum Yunan tebaası Garbi Trakya Müslümanları ile «9 numaralı beyanname» ahkâmından istifade eden Müslümanlara Türk tabiiyetini tanıdıklarını beyan ederler. Mevzuubahis şahıslar bu tabiiyet değiştirmeden dolayı memleketi asliyelerinde hiç bir suretle haklarının ve husus ile mameleke, mirasa, mahkemelerde dava ikamesine ve saireye müteallik haklarının ıskatına maruz kalmayacaklardır. Bu eşhasın tebdili tabiiyetleri İstanbulda yahut Garbi Trakyada hazır bulunan zevceleri ile evlatlarının da tabiiyetlerini değiştirmek neticesini hasıl eder; meğer ki her memleketin milli kanunu buna mani buluna.
MADDE 29- Ahkâmı umumiye ve işbu mukavelenamenin 25 inci maddesi hükümleri mahfuz kalmak şartı ile, işbu mukavelename ile mülkiyeti iki Hükümetten birine geçmeyen mallar hakkında bundan böyle hiç bir vaziyet muamelesine veya takyidi tedbire tevessül edilmeyecek ve sahipleri diledikleri gibi intifa, tasarruf ve idarede serbest olacaklardır.
MADDE 30- İşbu mukavelenamede münderiç «elyevm» ve «bilfiil» tabirleri ağustos 1929 tarihinde mevcut vaziyeti filiyeye muzaftırlar.
ONBİRİNCİ FASIL-Hakeme müteallik maddeler
MADDE 31- İşbu mukavelenamenin tatbiki, iki Hükümet tarafından, bu maksatla lazım gelen teşkilatı vücude getirecek olan Mübadelei Ahali Muhtelit Komisyonuna tevdi edilmiştir.
MADDE 32- İşbu mukavelenamenin tatbik ve tefsirine müteallik olarak ileride Muhtelit Mübadele Komisyonunda tahaddüs edebilecek bilumum ihtilaflar için umumi bir surette iki Hükümet. Muhtelit Mübadele Komisyonunun bitaraf azasına hakem sıfatını tanırlar ve onların kararlarını münakaşasız kabul etmeyi şimdiden taahhüt ederler. İşbu mukavelenamenin tatbiki sahasında Türk ve Yunan Heyeti Murahhasaları arasında çıkabilecek her bir ihtilaf veya niza böylece Muhtelit Mübadele Komisyonu bitaraf azasının reylerile kat’i halledilecektir.
ONİKİNCİ FASIL-Nihai hükümler
MADDE 33- İşbu mukavelenamenin muhtevi olduğu ahkâma muhalif bulunan veya tamamile tatbikına herhangi bir suretle mani olan her nevi kanunlar, emirnameler, nizamnameler ve kanuni ve resmi tefsirler veya emir ve tamimler her iki memlekette işbu mukavelename ile kendiliğinden mülga olacaktır.
MADDE 34- İşbu mukavelename tasdik edilecek ve böylece her iki memlekette kanun mahiyetini iktisap edecektir. Derhal tatbiki için iki memleketin kanunları mucibince lazım gelen bilumum neşriyat ve ilanat ifa edilecektir. Tasdiknameler Atinada teati olunacaktır.
Ankara, 10 Haziran 1930
Dr. T. Rüştü S. Polychroniadis
MÜTEMMİM LİSTE
10 Haziran 1930 tarihinde Ankarada imza edilen mukavelenamenin 16 ıncı maddesinin 4 üncü fıkrasında derpiş edilen (7000) stremanın kendilerinden alınacağı yerler.
İskeçe Strema
Yeni çiftlik 4 000
Kutuklu tepe 740
Yolcuzade 1 500
Ferezler 2 000
Çepel 4 000 12 240
Orestiya
Deli Elya 1 000
Demerde? 2 400
Mara çiftlik 1 500 5 600
17 840
