İçindekiler
775 Sayılı Kanun Nedir? 775 Sayılı Gecekondu Kanunu Nedir?
775 sayılı Gecekondu Kanunu veya kısaca 775 sayılı Kanun, mevcut gecekonduların ıslahı, tasfiyesi, yeniden gecekondu yapımının önlenmesi ve bu amaçlarla alınması gereken tedbirler hakkında çıkarılmış bir kanundur.
Gecekondu Nedir?
Gecekondu ifadesi, 775 sayılı Kanun ile mevzuatımıza girmiştir. Gecekondu deyimi ile, imar ve yapı işlerini düzenleyen mevzuata ve genel hükümlere bağlı kalınmaksızın, kendisine ait olmayan arazi veya arsalar üzerinde, sahibinin rızası alınmadan yapılan izinsiz yapılar kastedilmektedir.
775 Sayılı Kanun Ne Zaman Çıktı?
775 sayılı Kanun, mevcut gecekonduların ıslahı, tasfiyesi, yeniden gecekondu yapımının önlenmesi ve bu amaçlarla alınması gereken tedbirler hakkında 20/7/1966 tarihinde çıkarılmıştır. 30/7/1966 tarihli ve 12362 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Türkiye’de 1966 Tarihli Gecekondu Yasasının Dayandığı Temel İlkeler Nelerdir?
775 sayılı Gecekondu Kanunu, mevcut gecekonduların ıslahı, tasfiyesi ve yeniden gecekondu yapımının önlenmesi şeklinde üç temel ilkeyi kapsamaktadır.
a) Gecekonduların Islahı
Gecekonduların ıslahı; durumu iyileştirilebilecek gecekonduların veya gecekondu bölgelerinin, merkezi ve yerel yönetimler eliyle ya da gecekondu sahiplerince onarılıp ıslah edilmesini ifade etmektedir.
b) Gecekonduların Tasfiyesi
Gecekonduların tasfiyesi; Gecekondu Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 86 ve 87. maddelerinde yer alan tanımlamalara göre; afete maruz sahalarda, gayri sıhhi ve iskana müsait olmayan sahalarda, tarihi ve turistik sahalarda, amme hizmetlerinin götürülmesine imkan olmayan veya çok gayri iktisadi olan sahalarda, normal şehircilik prensipleri içerisinde tahsisi mümkün olmayan sahalarda, gecekondu ıslah bölgesi olarak ayrılması arsa kıymeti bakımından gayri iktisadi olan sahalarda bulunan gecekondular ile plan ve mevzuat icaplarına göre tamir veya değiştirilmesi mümkün olmayan, Gecekondu Kanunu ve bu Kanuna ait Yönetmeliğe uydurulamayan ve ıslah bölgelerinde imar ve ıslah planı tatbikatı dolayısıyla kaldırılması icap eden gecekonduların tasfiyesini ifade etmektedir.
c) Gecekondu Yapımının Önlenmesi
Gecekondu yapımının önlenmesi ise; Gecekondunun yapılırken veya yapıldıktan sonra 775 sayılı Kanunun 18. maddesi uyarınca yıkılmasını veya yeni gecekondu yapımının önlenmesi ve sağlıklı planlı yapılaşmanın temini amacıyla yeni alanlar belirlenmesini ifade eder.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de; gecekondu şeklinde yapılaşmaların bulunduğu alanlarda, gecekondu ıslah veya tasfiye projelerinin uygulanması gerektiği, 775 sayılı Kanunun 7. maddesine göre ise; belediyelerin mülkiyetinde bulunan ve bu Kanuna göre belediyelerin mülkiyetine geçecek yeni arazi ve arsalarda, sağlıklı ve planlı bir şekilde konut yapılması amacıyla ise gecekondu önleme bölgesi projelerinin uygulanması gerektiği anlaşılmaktadır.
Gecekondu Kanunu Yürürlükte Mi?
775 sayılı Kanun, 2012 yılında çıkarılan 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır. 6306 sayılı Kanunun 23. maddesi ile 2981 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 Sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.
Ancak 6306 sayılı Kanunun 24. maddesine göre Kanunun 23. maddesi yayımı tarihinden on bir yıl sonra yürürlüğe girer. 6306 sayılı Kanun, 31/5/2012 tarihinde yayımlanmıştır, bu nedenle 2981 sayılı Kanun 31/5/2023 tarihinde yürürlükten kalkmıştır.
Gecekondu Kanununa Tabi Alanlarda TOKİ Yetkisi
Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca gecekondu önleme, ıslah veya tasfiye bölgelerinde başlatılmış veya planlanmış işleri yürütme, bu konuda yeni işler yapma ve 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu’nun 4. ve Ek 7. maddeleri uyarınca gecekondu bölgelerinin tasfiyesi veya iyileştirilerek yeniden kazanımına yönelik olarak gecekondu dönüşüm projeleri geliştirme, mülkiyeti kendisine ait arsa ve arazilerde veya valiliklerce toplu konut iskan sahası olarak belirlenen alanlarda uygulama yapma yetkisine sahiptir.
Ancak Toplu Konut İdaresi Başkanlığının yetkilerini belirleyen 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile 1164 sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanunda gecekondu dönüşüm projeleri uygulanan alanlarda ve toplu konut alanlarında anılan idareye uygulama yapma yetkisi tanınmasına rağmen gecekondu önleme bölgelerine yönelik olarak uygulama yapma yetkisi tanındığına dair bir hüküm yer almamaktadır.
Diğer taraftan 04.07.2011 tarihli, 27984 sayılı (mükerrer) Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin “Görevler” başlıklı 2. maddesinin, 16.05.2012 tarihli, 6306 sayılı Kanun’un 19. maddesi ile değişik (ğ) fıkrasında; “…02.03.1984 tarihli, 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile 20.07.1966 tarihli, 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan uygulamalara ilişkin her tür ve ölçekte etüt, harita, plan ve parselasyon planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak, ruhsat işlerini gerçekleştirmek, yapı kullanma izinlerini vermek ve bu alanlarda kat mülkiyetinin kurulmasını sağlamak” görevinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görevi olduğu hüküm altına alınmış olup, bu haliyle 16.05.2012 tarihinden itibaren Toplu Konut İdaresi Başkanlığının 775 sayılı Gecekondu Kanunu’ndan doğan imar konusundaki hak ve yetkilerinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığına devredildiği anlaşılmaktadır.
