İçindekiler
Acele Kamulaştırma Nedir?
Acele kamulaştırma, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesinde öngörülen şartların gerçekleşmesi halinde, kamulaştırılacak taşınmaza idarece el konulmasıdır.
Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesinde düzenlenen acele kamulaştırma süreci; büyük, önemli ve ivedi yatırım süreçlerinde idarenin taşınmazlarla ilgili tasarrufta bulunabilmesine imkan sağlayan bir süreçtir. Kamulaştırma işleminin tamamlanması için, madde hükmünde de belirtildiği üzere, kıymet takdiri dışındaki işlemlerin sonradan tamamlanması gerekmektedir. Yani kamulaştırılmak istenen taşınmazın mülkiyetinin el değiştirmesi ya davacının tapuda ferağ vermesi ya da mahkeme kararı ile olmaktadır.
Acele kamulaştırma, olağanüstü bir kamulaştırma usulü olup istisnai durumlarda uygulanacak bir yöntemdir. Bu nedenle, acelelik halinin bulunduğunun saptanması halinde acele kamulaştırılması zorunlu bulunan taşınmazlara yönelik gerekli tespitler yapılıp sebeplerin de somut olarak belirtilmesi suretiyle uygulanmalıdır. Olağan kamulaştırma gerekçeleri dışında bu yöntemin uygulanması halinde uygulanma gerekçesinin, olağanüstü durumların, bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının, kamu düzeninin korunmasını gerektiren hallerin somut olarak ortaya konulması suretiyle acele kamulaştırma işlemlerinin yürütülmesi gerekmektedir.
Acele Kamulaştırmanın Şartları Nelerdir?
Acele kamulaştırmanın şartlarını şu şekilde sayabiliriz.
- Kıymet takdirinin yapılması
- Kamu yararı kararı alınması ve onaylanması gibi normal kamulaştırma prosedürünün tamamlanması
- Acelelik kararı
- Bedelin bloke edilmesi
- Asliye hukuk mahkemesine başvurulması,
a) Acelelelik Kararı
2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesine göre acele kamulaştırma ancak “3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda” yapılabilir.
2942 sayılı Yasanın 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolu istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem olarak düzenlendiğinden, madde hükmü ile acele kamulaştırmada olağan kamulaştırmaya oranla özel koşulların varlığı aranmış ve üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Bu koşullardan ikisi Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olması halleri şeklinde açıkça sayılmak suretiyle üstün kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasının gerçekleştirilmesi amacıyla acele kamulaştırma yoluna gidilebileceği belirtilmiştir.
Buna göre, acele kamulaştırma halinin istisnai olarak uygulanabilecek bir yöntem olduğu, 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanması ve özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda acele kamulaştırma yapılabileceği, bu iki istisnanın dışında aceleliğine Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde de acele kamulaştırma yoluna başvurulabileceği açıktır. Bu bağlamda, Bakanlar Kurulunca acele kamulaştırma kararı alınmasına ilişkin süreçte, maddede sayılan iki istisnai duruma benzer halin mevcudiyetinin saptanması gerekmektedir.
Kamulaştırma işlemlerinde acelelik halinin uygulanabilmesi için Cumhurbaşkanı Kararında, acelelik hali ve bu hali gerekli kılan durumlar ile gerek acele kamulaştırmanın konusu, gerekse acele kamulaştırılacak taşınmazlar açıklıkla gösterilmek suretiyle acele kamulaştırmanın kapsamı ve çerçevesinin belirlenmesi, yasanın saydığı acelelik haller dışındaki durumlar için, Cumhurbaşkanı Kararının uygulanmasını sağlayacak ayrıntıya kararda yer verilmesi, yasa koyucu tarafından acelelik halini belirleme konusunda Cumhurbaşkanına tanınan yetkinin başka bir makam ya da mercii tarafından kullanılması sonucunu doğuracak, yetki devrini içerecek unsurlar taşımaması gerekmektedir (T.C. DANIŞTAY ALTINCI DAİRE, Esas: 2013/3854, Karar: 2015/6623, Tarih: 11.11.2015).
b) Bedelin Bloke Edilmesi
Ayrıca, ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın mahkemece seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılması gerekir.
c) Diğer Kamulaştırma Prosedürü
Acele kamulaştırma durumunda, aceleliğine Bakanlar Kurulunca verilecek karara dayanılarak ancak ilgili idarece asliye hukuk mahkemesine yapılacak başvuru üzerine, anılan mahkemece taşınmaz malların bu şekilde kamulaştırılması için sadece kıymet takdirine ilişkin işlemleri tamamlayıp, tespit ettirilen değeri bankaya yatırılarak taşınmaz mala el konulmasına karar verilebilir.
Bu durum, ilgili idarece acele kamulaştırmaya konu edilecek taşınmaz mal için asliye hukuk mahkemesinde dava açılmadan önce 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu öngördüğü kamu yararı kararı alınması gibi yükümlülükleri ortadan kaldırmamaktadır.
Cumhurbaşkanının Acele Kamulaştırma Kararına İtiraz
2575 sayılı Danıştay Kanunu’nun 23. maddesinde Cumhurbaşkanı kararlarına karşı ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da dava açılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu nedenle Cumhurbaşkanının acele kamulaştırma kararlarına karşı, Danıştay’da dava açılır.
Acele Kamulaştırmada Mülkiyet Kamu İdaresine Geçer mi?
2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesinde “taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir.” hükmü yer almaktadır.
Kanun, taşınmaza sadece “el konulabileceğini” öngördüğü için acele kamulaştırma işlemlerinde el konulan taşınmazın mülkiyeti idareye geçmemektedir; sadece taşınmaz idarenin zilyetliğine geçmektedir.
Acele Kamulaştırma ve Kamulaştırma Farkı
Yukarıda açıkladığımız üzere acele kamulaştırmada el konulan taşınmazın mülkiyeti idareye geçmemektedir; sadece taşınmaz idarenin zilyetliğine geçmektedir. Buna karşılık kamulaştırmada taşınmazın mülkiyeti idareye geçmektedir.
