Hazine Taşınmazlarının Kültür Yatırım ve Girişimi Yatırımcılarına Tahsisi

Kültür yatırımlarına ve girişimlerine Hazine taşınmazı tahsisi 5225 sayılı KÜLTÜR YATIRIMLARI VE GİRİŞİMLERİNİ TEŞVİK KANUNU’nun 5. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde şu hüküm yer almaktadır:

“a) Taşınmaz mal tahsisi; Bakanlık, bu Kanun kapsamında kültür yatırımı ve girişimleri için taşınmaz mal tahsis etmeye yetkilidir. Bakanlıkça tahsisi uygun görülen taşınmaz mallardan;

1. Hazine adına tescilli olanlar Bakanlığın talebi üzerine Maliye Bakanlığının uygun görüşü ile en geç üç ay içerisinde,

2. Mülkiyeti 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun eki (II) sayılı cetvelde yer alan kamu idareleri ile mahalli idarelere ait olanlar, Bakanlığın talebi üzerine ilgili idarenin uygun görüşü ile en geç üç ay içinde bedelsiz olarak Hazine adına tapuya tescil edilerek,

Bakanlığa tahsis edilir.

Hazineye ait olup halen Bakanlığa tahsisli taşınmaz mallar, bu Kanun kapsamında Bakanlıkça tahsis edilebilir.

Bu taşınmaz malların tahsisi, kiralanması ve bunlar üzerinde bağımsız ve sürekli üst hakkı tesisine ilişkin esaslar ile süreler, taşınmaz malın bulunduğu yer itibariyle bedeller, hakların sona ermesi ve diğer şartlar, Bakanlık ve Maliye Bakanlığınca 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa bağlı olmaksızın müştereken tespit edilir.

Bu taşınmaz mallar üzerinde bağımsız ve sürekli nitelikli üst hakları dâhil olmak üzere irtifak hakkı tesisi ve bunlardan alt yapı için gerekli olanlar üzerinde, alt yapıyı gerçekleştirecek kamu kurumu lehine bedelsiz irtifak hakkı tesisi, Bakanlığın uygun görüşü üzerine, Maliye Bakanlığınca belirlenen koşullarla ve bu Bakanlık tarafından yapılır.

Bu Kanuna göre tahsis edilen, ancak tahsisi iptal edilen veya tahsis süresi sona eren taşınmaz mallar üzerinde bulunan yapı, tesis ve müştemilat bedelsiz olarak Hazineye intikal eder. İlgililer, bunlar için herhangi bir hak veya bedel talep edemez.

İl özel idareleri ile belediyeler, mülkiyetlerinde olan taşınmaz malları, Bakanlığın uygun görüşü üzerine bu Kanun hükümlerine göre tahsis edebilirler.

Bu bendin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ve Bakanlıkça müştereken çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.”

Bu maddenin uygulanmasını göstermek amacıyla ve 5225 sayılı Kanunun amacı doğrultusunda kullanılmak üzere taşınmazların Bakanlığa tahsisi, kültür girişimci veya yatırımcılarına kullandırılması işlemleri ile bu işlemlere ilişkin süre, bedel, hakların sona ermesi ve diğer hususlara ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere Kültür Yatırım ve Girişimlerine Taşınmaz Kullandırılması Hakkında Yönetmelik (Çalışmanın bundan sonraki kısmında kısaca ‘Yönetmelik’ olarak ifade edilecektir) yayınlanmıştır[1].

Kültür Yatırımı/Girişimi Nedir?

Kültür varlıklarımızın geliştirilmesi ve korunmasının sağlanması, Devletin anayasal bir görevidir. Bu görevin yerine getirilmesi ve Devletin kültür varlıklarının korunması ve yaşatılması ilkeleri çerçevesinde yatırımcıların, girişimcilerin, bu işe gönül verenlerin önünü açacak, onları yönlendirecek, destekleyecek ve teşvik edecek yasal ve idari düzenlemeleri yapması gerekliliğinden hareketle, kültür yatırımları ve kültür girişimlerinin teşvik edilmesi amacıyla 2004 yılında 5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu yürürlüğe konulmuştur.

5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu, ülkemizin kültür varlıklarının yaşatılması ve ülke ekonomisine katkı yaratan bir unsur olarak değerlendirilmesi, kullanılması ile kültür merkezlerinin yapımı ve işletilmesine yönelik kültür yatırımı ve kültür girişimlerinin teşvik edilmesini sağlamak amacıyla kültür yatırım ve girişimleri için bazı teşvikler öngörmüştür. Kanun kapsamındaki kültür yatırım ve girişimleri için; gelir vergisi stopajı indirimi, taşınmaz tahsisi, sigorta primi işveren paylarında indirim, su bedeli indirimi, enerji desteği, yabancı uzman personel ve sanatçı çalıştırabilmesi ve hafta sonu ve resmi tatillerde faaliyette bulunabilme gibi bazı teşvikler öngörülmüştür.

Kanun’un uygulanmasını göstermek amacıyla Kültür Yatırım ve Girişimlerinin Nitelikleri ve Nicelikleri Yönetmeliği, Kültür Yatırım ve Girişimlerine Taşınmaz Kullandırılması Hakkında Yönetmelik ile Kültür Yatırım ve Girişimlerine Gelir Vergisi Stopajı, Sigorta Primi İşveren Payı ve Su Bedeli İndirimi İle Enerji Desteği Uygulamasına Dair Yönetmelik yayımlanmıştır. Ayrıca Kanun’un gelir vergisi stopajı desteğine ilişkin hükümleriyle ilgili olarak Maliye Bakanlığınca (Gelir İdaresi Başkanlığı) 1 Seri No’lu 5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu Genel Tebliği ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığınca 22.09.2010 tarihli ve 2010/109 sayılı Genelge yayımlanmıştır.

5225 sayılı Kanun kapsamında kültür yatırımları ve kültür girişimleri teşvik edilmektedir. 5225 sayılı Kanun kapsamındaki teşviklerden yararlanabilmek için öncelikle kültür yatırımı belgesinin, sonrasında ise kültür girişimi belgesinin alınması gerekmektedir. Kültür yatırımı belgesi, 5225 sayılı Kanunda tanımlanan yatırımlara Bakanlıkça yatırım aşamasında verilen belgeyi, kültür girişimi belgesi ise işletme aşamasında verilen belgeyi ifade etmektedir. 

Kültür yatırımı ve girişimi belgesinin alınmasına ilişkin işlemler Kültür Yatırımlarının ve Girişimlerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik ile düzenlenmiştir.

1. Kültür Yatırımı Belgesi Nasıl Alınır?

Kültür yatırımı, 5225 sayılı Kanun’un amacı doğrultusunda, kültür merkezleri ile her türlü kültürel ve sanatsal faaliyetlerin üretildiği, sergilendiği, eğitim ve öğretimi ile bunlarla ilgili bilimsel çalışmaların yapıldığı alan, yapı ve mekânların yapımına, teknolojik alt yapıların kurulmasına veya donatılmasına yönelik yatırım faaliyetlerini ifade eder.

1.1. Talep

Kültür Yatırımlarının ve Girişimlerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmeliğin 5. maddesine göre kültür yatırımı belgesi talebi, aşağıda belirtilen belgelerin aslı veya aslını vermeye yetkili merci ya da Bakanlık tarafından onaylanmış örnekleri ile Kültür ve Turizm Bakanlığına yapılır:

a) Başvuru dilekçesi,

b) Yatırımın yeri, türü, kapasitesi, ada-pafta-parsel bilgileri, adresi ile başvuru sahibinin ve mal sahibinin açık adresi, telefon numarası ve diğer irtibat bilgileri gibi bilgileri içeren yatırımcı tarafından düzenlenen rapor ile bilgileri açıklamaya yardımcı olan mimari fikir projesi,c) Tahsisli taşınmazlarda, ilgili kurumun tahsis yazısı,

ç) Kültür, tabiat, çevre, tarihi özellikleri nedenleriyle tescilli yapıda ya da taşınmazda yer alan yatırımlarda ilgili kurumun düzenlediği açıklayıcı yazı,

d) Şirket tesciline ilişkin Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi ile şirkete ait imza sirküleri, isim tescili yapılmış ise tesciline ilişkin belge; talep, vakıf veya dernek adına yapılması halinde vakıf senedi veya dernek tüzüğü ile imza sirküleri.

1.2. Talebin Değerlendirilmesi

Kültür yatırımı belgesi talepleri Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından değerlendirilir. Yatırım belgelerine ilişkin değerlendirme evrak üzerinden, beyan esas alınarak yapılır.

Belge başvuruları Değerlendirme Komisyonu tarafından karara bağlanır.

Değerlendirme Komisyonu; Müsteşarın başkanlığında ilgili Müsteşar Yardımcıları, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürü, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü, I. Hukuk Müşaviri, Kontrolörler Kurulu Başkanlarından oluşur. Gerek görülmesi halinde ilgili Genel Müdür Yardımcıları, Daire Başkanları ve sektör temsilcisi Komisyona üye olarak katılır. Sektör temsilcisi, konuyla ilgili temayüz etmiş tercihen sivil toplum örgütleri üyeleri arasından Bakanlıkça seçilir. Müsteşarın katılmadığı durumlarda Komisyona Müsteşar Yardımcısı Başkanlık eder. Komisyon, kararlarını salt çoğunlukla alır, oyların eşitliği halinde başkanın bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Komisyon kararları Bakan onayı ile yürürlüğe girer.

Bakanlık, başvuruların değerlendirilmesinde, tereddüt edilen konularda ilgili sivil toplum örgütlerinin önereceği uzmanlardan veya üniversitelerden görüş alabilir. Başvurular, Bakanlıkça istenilecek bilgi ve belgelerin tamamlanmasından itibaren en geç altmış gün içerisinde sonuçlandırılır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılacak değerlendirme sonucunda uygun görülen başvurular belgelendirme ile sonuçlandırılır. Bakanlık, Kültür Yatırımlarının ve Girişimlerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelikte belirlenen metrik limitlerin % 10 eksiğine kadar olan yatırım ve girişimleri belgelendirmeye yetkilidir. Yönetmelik esaslarına uygun görülmeyen başvurular reddedilir ve durum başvuru sahibine gerekçeleriyle birlikte yazılı olarak bildirilir.

2. Kültür Yatırımının Tamamlanması

Kanun’un 7. maddesinin ikinci fıkrasına göre yatırımların Bakanlıkça belirlenen süreler içinde başlaması, tamamlanması ve işletme aşamasına geçilmesi zorunludur. Bundan dolayı yatırımcı, kültür yatırımı belgesi aldıktan sonra, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen sürede yatırımını tamamlayıp işletme aşamasına gelmelidir.

İşletmeye açılma süresi, yatırım belgesi verilmesinden itibaren dört yıla kadar olmak üzere yatırımın özellikleri ve yatırıma başlama koşulları dikkate alınarak Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenir. Kısmi turizm işletmesi belgesinde yatırım kapsamında kalan ünitelerin yatırım süresi için de yatırım belgesi için geçerli olan süreler uygulanır. Ancak işletmeye açılma süresi, mücbir sebepler dolayısıyla belge sahibinin talebi halinde ve Bakanlıkça uygun görülmesi durumunda, başlangıçta verilen yatırım süresini geçmemek kaydıyla, en fazla iki defa uzatılabilir. Tahsisli arazilerde bu süre tahsis koşullarına göre belirlenir.

Ancak, mücbir sebeplerden dolayı Bakanlıkça bu süreler uzatılabilir.Mücbir sebepler ile kamudan kaynaklanan hukuki ve idari uyuşmazlıklardan doğmuş sebepler devam ettiği sürece yatırım süreleri işletilmez.

3. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatının Alınması

Yatırım tamamlandıktan sonra İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik hükümleri kapsamında ruhsat alınması gerekmektedir.

4. Kültür Girişimi Belgesi Nasıl Alınır?

Kültür girişimi, 5225 sayılı Kanun’un amacı doğrultusunda, kültür merkezlerinin işletilmesi veya her türlü kültürel ve sanatsal faaliyetlerin üretilmesi, sergilenmesi, eğitim ve öğretimi ile bunlara ilişkin bilimsel çalışmaların yapılması faaliyetleri ile bu faaliyetlerin yapıldığı alan, yapı veya mekânların işletilmesini ifade etmektedir.

4.1. Talep

Yatırım tamamlanıp, işyeri açma ve çalışma ruhsatı alındıktan sonra aşağıdaki aslı veya aslını vermeye yetkili merci ya da Bakanlık tarafından onaylanmış örneği ile birlikte Kültür ve Turizm Bakanlığına müracaat edilir.

a) Başvuru dilekçesi, b) İlgili kurum tarafından düzenlenmiş işyeri açma ve çalışma ruhsatı.

Eğer herhangi bir yatırım yapılmadan doğrudan işletme aşamasına geçilecek ise doğrudan kültür girişimi belgesi için başvurulması da mümkündür. Kültür Yatırımlarının ve Girişimlerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmeliğin 7. maddesine göre bu durumda aşağıdaki belgelerle birlikte Kültür ve Turizm Bakanlığına müracaat edilir.

a) Başvuru dilekçesi, b) Yatırımın yeri, türü, kapasitesi, ada-pafta-parsel bilgileri, adresi ile başvuru sahibinin ve mal sahibinin açık adresi, telefon numarası ve diğer irtibat bilgileri gibi bilgileri içeren yatırımcı tarafından düzenlenen rapor ile bilgileri açıklamaya yardımcı olan mimari fikir projesi, c) Tahsisli taşınmazlarda, ilgili kurumun tahsis yazısı, ç) Kültür, tabiat, çevre, tarihi özellikleri nedenleriyle tescilli yapıda ya da taşınmazda yer alan yatırımlarda ilgili kurumun düzenlediği açıklayıcı yazı, d) Şirket tesciline ilişkin Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi ile şirkete ait imza sirküleri, isim tescili yapılmış ise tesciline ilişkin belge; talep, vakıf veya dernek adına yapılması halinde vakıf senedi veya dernek tüzüğü ile imza sirküleri. e) İlgili kurum tarafından düzenlenmiş işyeri açma ve çalışma ruhsatı.

4.2. Talebin Değerlendirilmesi

Kültür girişimi belgesi talepleri de Kültür ve Turizm Bakanlığı (Değerlendirme Komisyonu) tarafından değerlendirilir.

Girişim belgesi başvurusu uygun görülen tesislerden ise başvuru evrakı da dikkate alınarak yerinde yapılacak tespitlerde Yönetmelik koşullarını taşıdığı belirlenenlere girişim belgesi düzenlenir. Yapılan denetimlerde veya başvuru incelemelerinde, tesiste veya belgelerde tamamlanabilir eksiklikler bulunması halinde, tamamlanması için Bakanlıkça süre verilebilir.

Bakanlık, başvuruların değerlendirilmesinde, tereddüt edilen konularda ilgili sivil toplum örgütlerinin önereceği uzmanlardan veya üniversitelerden görüş alabilir. Başvurular, Bakanlıkça istenilecek bilgi ve belgelerin tamamlanmasından itibaren en geç altmış gün içerisinde sonuçlandırılır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılacak değerlendirme sonucunda uygun görülen başvurular belgelendirme ile sonuçlandırılır. Bakanlık, Kültür Yatırımlarının ve Girişimlerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelikte belirlenen metrik limitlerin % 10 eksiğine kadar olan yatırım ve girişimleri belgelendirmeye yetkilidir. Yönetmelik esaslarına uygun görülmeyen başvurular reddedilir ve durum başvuru sahibine gerekçeleriyle birlikte yazılı olarak bildirilir.

5. Belge Devri İşlemleri

Kültür Yatırımlarının ve Girişimlerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmeliğin 9. maddesine göre kültür yatırımı ve girişimi belgelerinin başka tüzel kişilere devri mümkündür. Tahsisli yatırım ve girişimlere ilişkin belgelerin başka tüzel kişilere devrinde ise,  tahsis koşulları geçerlidir. Belge devri taleplerinde veya tespitleri durumunda aşağıda belirtilen belgelerin aslı veya aslını vermeye yetkili merci ya da Bakanlık tarafından onaylanmış suretleri ile yazılı olarak Bakanlığa başvurulur:

a) İşyeri açma ve çalışma ruhsatı,

b) Şirket tesciline ilişkin Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi ile şirkete ait imza sirküleri, isim tescili yapılmış ise tesciline ilişkin belge, vakıf veya dernek adına yapılmış ise vakıf senedi veya dernek tüzüğü ile imza sirküleri,

c) Tahsisli taşınmazlarda ilgili kurumun uygun görüş yazısı,

Tahsisli yatırım ve girişimlerin tahsis koşulları saklı kalmak kaydıyla; belge devri talebinde ve tespitinde, tesise ilişkin Bakanlıkça yürütülen idari işlemler, bu talebin değerlendirilmesini engellemez.

Belge sahibinin değişmesi tesisin cezai sicilini ortadan kaldırmaz.

6. Yatırımcılara Tahsis Edilebilecek Taşınmazlar

Kültür Yatırım ve Girişimlerine Taşınmaz Kullandırılması Hakkında Yönetmelik‘in 5. maddesine göre kültür yatırımlarına ve girişimlerine; a) Hazineye ait olan taşınmazlar, b) Tapuda Hazine adına kayıtlı olmamakla birlikte üzerinde 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu hükümlerine göre tescilli kültür varlıklarının bulunduğu taşınmazlar, c) Mülkiyeti 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun eki (II) sayılı cetvelde yer alan kamu idareleri ile mahalli idarelere ait olan taşınmazlar, yatırımcılara tahsis edilebilmektedir

7. Taşınmazların Kültür ve Turizm Bakanlığı Emrine Alınması

Taşınmazların Kültür ve Turizm Bakanlığınca 5225 sayılı Kanun kapsamında yatırımcılara tahsis edilebilmesi için öncelikle bu Bakanlık emrine alınması gerekir.

Yönetmeliğin 6. maddesine göre mülkiyeti Hazineye ait veya tapuda Hazine adına kayıtlı olmamakla birlikte üzerinde 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu hükümlerine göre tescilli kültür varlıklarının bulunduğu taşınmazlardan, kültür yatırımı veya girişimleri için kullandırılması gerekli görülenler Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tespit edilerek, Maliye Bakanlığından tahsisi talep edilir. Bunlardan Maliye Bakanlığınca uygun görülenler üç ay içinde Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsis edilir.

Her ne kadar burada tapuda Hazine adına kayıtlı olmayan taşınmazlardan bahsedilmişse de tapuda Hazine adına kayıtlı olmayan taşınmazların Maliye Bakanlığı tarafından tahsis edilemeyeceği çok açıktır. Muhtemeldir ki burada “Hazine adına kayıtlı olmayan” ifadesi ile kastedilen “Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan” taşınmazlardır. Çünkü özel mülkiyette bulunan taşınmazların, ancak Kamulaştırma Kanununa göre kamulaştırıldıktan sonra Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsisi mümkündür. Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler, 3402 sayılı Kadastro Kanunu’nun 18. maddesi kapsamında Hazine adına tescil edilebilirler. Bu tescil yapıldıktan sonra taşınmazlar Maliye Bakanlığı tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsis edilebilir.

Hazine mülkiyetinde olup da daha önce Kültür ve Turizm Bakanlığına başka amaçla tahsis edilen taşınmazların bu kapsamda tahsis edilmek üzere tahsis amacının değiştirilmesi Maliye Bakanlığından istenebilir. Maliye Bakanlığının uygun görmesi halinde taşınmazın Kültür ve Turizm Bakanlığına olan tahsisinin amacı değiştirilebilir.

Mülkiyeti 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun eki (II) sayılı cetvelde yer alan kamu idareleri ile mahalli idarelere ait olanlar, Kültür ve Turizm Bakanlığının talebi üzerine ilgili idarenin uygun görüşü ile en geç üç ay içinde bedelsiz olarak Hazine adına tapuya tescil edilerek, Maliye Bakanlığınca Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsis edilir.

8. Duyuru

Aslında Hazine adına tescilli taşınmazların kiraya verilmesinde veya bunlar üzerinde irtifak hakkı tesis edilmesinde, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerinin uygulanması gerekir. Ancak 5225 sayılı Kanun, taşınmaz teşviki açısından Devlet İhale Kanunu’na bir istisna getirmiştir. Kanun’un 5. maddesine göre “Bu taşınmaz malların tahsisi, kiralanması ve bunlar üzerinde bağımsız ve sürekli üst hakkı tesisine ilişkin esaslar ile süreler, taşınmaz malın bulunduğu yer itibariyle bedeller, hakların sona ermesi ve diğer şartlar, Bakanlık ve Maliye Bakanlığınca 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa bağlı olmaksızın müştereken tespit edilir.” Bu hükme paralel olarak Yönetmelik de bu taşınmazlarla ilgili ihalelerin ilanında özel bir usul getirmiştir. Dolayısıyla kiraya verme ve irtifak hakkı tesisi açısından 2886 sayılı Kanun hükümlerinin değil, Yönetmelik hükümlerinin uygulanması gerekir.

Kültür Yatırım ve Girişimlerine Taşınmaz Kullandırılması Hakkında Yönetmelik‘in 7. maddesine göre, Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsisli taşınmazlardan, bu Bakanlık tarafından uygun görülenler kullanıma ilişkin şartlarla birlikte bu Bakanlığın internet sitesinde (www.kultur.gov.tr) veya basın yolu ile yapılacak ilan ile duyurulur. Yönetmelik ayrıca “yatırım, girişim veya taşınmazın niteliği dolayısıyla ilana gerek görülmeyen hallerde” ilan yapılmayabileceğini hüküm altına almıştır. Ancak ilana görülmeyecek hallerin neler olduğuna dair ayrıntılı bir düzenleme getirmemiştir.

9. Başvuru

Taşınmaz talebinde bulunan yatırımcı veya girişimciler, ilanda belirtilen belgelerle birlikte süresi içinde yazılı olarak Kültür ve Turizm Bakanlığına başvururlar. Buna göre yatırımcı ve girişimciler, müracaat süresi içerisinde;

a) Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanan kullandırma şartnamesinde istenilen tüm bilgi ve belgeler ile örneği şartnameye ekli beyanname ve eki formu, yatırımı gerçekleştirebilecek mali durumlarını gösteren yeminli mali müşavirce veya bağımsız denetim yetkisine sahip kurumlarca hazırlanacak mali değerlendirme raporunu,

b) Kullandırmaya konu taşınmazın değerinin binde beşi ile yüzde üçü arasında şartnamede belirtilen oranda teminatın Kültür ve Turizm Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğüne teslim edildiğine ilişkin alındı belgesini,

Kültür ve Turizm Bakanlığına vermekle ve tebligat adresini bildirmekle yükümlüdür.

Taşınmazların, yatırımcının talebi (yatırımcı veya girişimci tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığına dilekçeyle müracaatı) üzerine Maliye Bakanlığı tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsisinin sağlandığı durumlarda yatırım, girişim veya taşınmazın niteliği dolayısıyla ilana gerek görülmez ise istenilecek olan ve kullandırma şartnamesinde belirtilen bilgi ve belgeler ile teminat tutarı talep sahibine bildirilir.

Son olarak şunu belirtelim. Başvuru süresi Yönetmelikte belirtilmemiştir. Bu süreler, kullandırma şartnamesi ile belirlenmektedir.

10. Başvuruların Değerlendirilmesi

Yatırımcı ve girişimcilerin bu Kültür ve Turizm Bakanlığına yapacakları başvurular, başvuru tarihinden itibaren üç ay içinde bu Bakanlık bünyesinde oluşturulan İnceleme Komisyonu tarafından değerlendirilir. Gerektiğinde bu süre Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından üç ay daha uzatılabilir.

İnceleme Komisyonu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarının başkanlığında, ilgili müsteşar yardımcısı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürü ile bu genel müdürlüklerin ilgili genel müdür yardımcıları ve daire başkanlarından oluşur. Müsteşarın bulunmadığı zamanlarda müsteşar yardımcısı Komisyona başkanlık eder. Komisyon gerekli gördüğü hallerde uzman çağırabilir.

Komisyonun kültür merkezleri ile ilgili sekretarya hizmetlerini Bakanlık Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, diğer tesis ve projelerle ilgili sekretarya hizmetlerini Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü yürütür.

Bu Komisyon; yatırımcı veya girişimcilere ön izin verilmesine, ön iznin kesin kullanıma dönüştürülmesine, bu izinlerin uzatılmasına, dondurulmasına, iptaline, yatırımcı veya girişimcinin kusuru olmaksızın mücbir veya kamudan kaynaklanan sebeplerle iptal edilen kullanım kararlarının ihyasına ilişkin kararları alır.

Komisyon, başkanın çağrısı üzerine toplanır. Kararlar, üye tam sayısının salt çoğunluğuyla alınır. Karşı oylar ayrıntılı gerekçelerle yazılır. Komisyon kararları Bakanlık onayı ile kesinleşir.

11. Maliye Bakanlığının Uygun Görüşü

İnceleme Komisyonu tarafından alınan kararlar Kültür ve Turizm Bakanlığı görüşü ile birlikte Maliye Bakanlığına gönderilir. Bu Bakanlıktan uygun görüş alınması durumunda taşınmaz kullandırma aşamasına (bir başka ifadeyle ön izin aşamasına) geçilir.

12 Ön İzin

Kültür Yatırım ve Girişimlerine Taşınmaz Kullandırılması Hakkında Yönetmelik‘in 11. maddesine göre kullandırmaya konu taşınmazla ilgili harita, plan, tescil, ifraz, tevhit, terkin ve benzeri işlemlerin yapılması veya yaptırılması, kültür yatırımı veya girişimi için proje hazırlanması, bunların tasdik işlemlerinin yapılması, yatırım veya girişimin Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belgelendirilmesi veya münhasıran 5225 sayılı Kanun’un amacına uygun tüzel kişilik kurulması amacıyla, Komisyonca yatırımcı ve girişimcilere ön izin verilir.

a) Ön İzin Bedeli

Kültür Yatırım ve Girişimlerine Taşınmaz Kullandırılması Hakkında Yönetmelik‘in 11. maddesinde ön izin bedelinin “taşınmazın değerinin binde biri” olduğu ifade edilmiştir. Tanımlar kısmında ise taşınmaz değeri, 492 sayılı Harçlar Kanununda yer alan harca esas değer olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla ön izin bedeli harca esas değerin binde biridir.

Ancak, ön izin bedeli, 2863 sayılı Kanun kapsamındaki tescilli taşınmaz kültür varlıkları ile 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 2. maddesi kapsamında olan illerde yapılacak yatırımlar için yüzde elli indirimli olarak uygulanır. Ön izin süresi, gerekli görülen hallerde bedeli karşılığında Komisyonca uzatılabilir.

b) Ön İzin Süresi

Ön izin süresi altı aydır. Ön izin süresi, gerekli görülen hallerde bedeli karşılığında, altışar aylık dönemler halinde ve en fazla dört defa İnceleme Komisyonu tarafından uzatılabilir.

Mücbir veya kamudan kaynaklanan sebeplerle, yatırımcı veya girişimcinin verilen veya uzatılan ön izin süresi içinde yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda ve talep edilmesi halinde, ön izin süresi komisyonca karar tarihinden itibaren sebep ortadan kalkıncaya kadar dondurulur. Dondurulan süre için ön izin bedeli alınmaz; ancak mücbir veya kamudan kaynaklı sebebin iki yıldan uzun süreli devamı halinde, ön izin süresinin dondurulmasına devam edilmesine veya ön iznin iptaline Komisyon yetkilidir.

c) Ön İznin Yürürlüğe Girmesi İçin Yapılması Gerekenler

Ön izin kararının uygulanabilmesi için kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde; a) Kullandırmaya konu taşınmazın değerinin yüzde biri ile yüzde beşi arasında şartnamede belirtilen oranda kesin ve süresiz teminat mektubunun ilgili saymanlığa teslim edildiğine ilişkin alındı belgesinin, b) Noterce tasdik edilmiş ön izin taahhütnamesinin, c) Bakanlıkça istenilen ve şartnamede belirtilen diğer bilgi ve belgelerin, Bakanlığa teslim edilmesi şarttır.

ç) Ön İzin Yükümlülükleri

Yatırımcı ön izin süresi içerisinde; a) Ön izne konu taşınmazla ilgili harita, plan, tescil, ifraz, tevhit, terkin ve benzeri işlemlerin yapılması veya yaptırılması, b) Kültür yatırımı veya girişimi için proje hazırlanması, bunların tasdik işlemlerinin yapılması, c) Yatırım veya girişimin Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belgelendirilmesi, d) Münhasıran 5225 sayılı Kanun’un amacına uygun tüzel kişilik kurulması, ile yükümlüdür. Bu yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmemesi açısından üç durum söz konusudur.

Bunlardan bir tanesi, Mücbir veya kamudan kaynaklanan sebeplerle, yatırımcı veya girişimcinin verilen veya uzatılan ön izin süresi içinde yükümlülüklerini yerine getirememesidir. Böyle bir durumda ön izin süresi dondurulabilir (dondurma zorunlu değildir); ancak mücbir veya kamudan kaynaklı sebebin iki yıldan uzun süreli devamı halinde, ön izin süresinin dondurulmasına devam edilmesine veya ön iznin iptaline Komisyon yetkilidir. Böyle bir durumda yatırımcı veya girişimciden alınan teminat iade edilir.

İkinci durum, mücbir veya kamudan kaynaklanan sebepler dışında yatırımcı veya girişimcinin, ön izin süresi içinde yükümlülüklerini yerine getirmemesidir. Bu durumda ön izni iptal edilir ve başvuru aşamasında alınan geçici teminatı Hazineye irat kaydedilir.

Üçüncü durum ise yatırımcının yükümlülüklerini yerine getirmesidir ki böyle bir durumda kullandırma aşamasına geçilir. Üstelik böyle bir durumda (yani ön izin süresi içinde yapılması gereken işlemlerin verilen veya uzatılan ön izin süresinden önce gerçekleştirilmesi halinde), ön izin süresinin kalan kısmına ilişkin bedel ilk yıl kullandırma bedelinden mahsup edilir.

13. Kullandırma ve Tahsis

Yatırımcının ön izin süresi içinde yükümlülüklerini yerine getirmesi durumunda, Komisyonca kullandırma kararı verilir. Bu durumda ön izin sırasında alınan teminat kesin teminat olarak kabul edilir ve iade edilmez.

Kullandırma, kiralama veya irtifak hakkı tesisi veya kullanma izni şeklinde gerçekleştirilebilir. Kiralama veya irtifak hakkı tesisi ya da kullanma izni işlemleri, Komisyonun belirleyeceği kişiler adına bedeli üzerinden, bu işlemler kamu kurumu ya da kuruluşları adına yapılacak ise, bedelsiz olarak Maliye Bakanlığınca gerçekleştirilir. Kullandırma sözleşmelerine Komisyonca belirlenen özel şartlar ilave edilir.

a) Kullandırma Süresi

Kullanım süresi, kullandırma kararının yatırımcı veya girişimciye tebliğ tarihinde başlar.

Kullanım süresinin ne kadar olduğu ise kullandırma şekline göre değişmektedir. Kiraya vermelerde, kira süresi on yıla kadardır. Bu süre, tesis veya projenin türü, sınıfı, kapasitesi veya mahalli özellikleri de göz önünde bulundurularak Komisyonca tespit edilir. Gerek görülen hallerde kira sözleşmesi Komisyonca en fazla on yıllık dönemler halinde yenilenebilir. Bunun yanı sıra 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli kültür varlıklarında kiralama süresi 49 yıla kadardır.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli kültür varlıklarında irtifak hakkı ya da kullanma izni süresi kırk dokuz yıla kadar belirlenebilir.

b) Kullandırma Kararının Yürürlüğe Girmesi ve Sözleşme Yapılması

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından verilen kullandırma kararının yürürlüğe girebilmesi için, kullandırma kararının tebliğinden itibaren bir ay içerisinde kullandırma koşullarının kabul ve taahhüt edildiğine ilişkin tüzel kişilik yönetim kurulu kararının noter tasdikli örneğinin Kültür ve Turizm Bakanlığına teslim edilmesi gerekir.

Bu belgenin adı geçen Bakanlığa teslim edilmesinden sonra bağımsız ve sürekli üst hakkı dahil olmak üzere irtifak hakkı tesis edilmesi veya kiralama yapılması ya da kullanma izni verilmesi bu Bakanlık tarafından Maliye Bakanlığından istenilir.

Bu aşamadan sonra yatırımcının Maliye Bakanlığı ile sözleşme yapması gerekmektedir. Kullandırma kararının tebliğinden itibaren en geç bir yıl içinde; kiralama yapılması veya kullanma izni verilmesi halinde, kira veya kullanma izni sözleşmesinin yapılarak notere tasdik ettirilmesi, irtifak hakkı tesis edilmesi halinde ise, irtifak hakkı sözleşmesinin tapuda resmi senet şeklinde düzenlenerek tapuya tescil edilmesi ve bunların bir örneğinin Kültür ve Turizm Bakanlığına teslim edilmesi şarttır.

Bu süre içerisinde sözleşme yapılıp yapılmaması açısından da iki durum söz konusudur. İlk olarak, mücbir veya kamudan kaynaklanan sebepler dışında, bu süre içerisinde sözleşme yapılamaması söz konusu olabilir. Mücbir veya kamudan kaynaklanan sebepler dışında bu süre içerisinde sözleşmeyi yapmayanların kullandırma kararları iptal edilir ve teminatları Hazineye irat kaydedilir.

Sözleşme yapılıp yapılmaması açısından ikinci durum, mücbir veya kamudan kaynaklanan sebeplerle sözleşmenin yapılamamasıdır. Böyle bir durumda sözleşmenin yapılması için verilen süre dondurulur.

13) Yatırıma Başlanması ve Yatırımın Gerçekleştirilmesi

Yatırımcının, şartnamede belirtilen süre içerisinde yatırıma başlaması ve yine şartnamede belirtilen süre içerisinde yatırımı tamamlayarak işletmeye geçmesi gerekir.

Mücbir veya kamudan kaynaklanan sebepler veya Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kabul edilebilir idari ve hukuki uyuşmazlıklar dışında, bu süreler içerisinde yatırıma başlanmaması veya yatırımının tamamlanarak işletmeye geçilmemesi durumunda, sözleşmenin feshedilmesi gerekir.

Mücbir veya kamudan kaynaklanan sebepler veya Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kabul edilebilir idari ve hukuki uyuşmazlıklar nedeniyle yatırım veya girişime başlanılamaması ya da yatırımın veya girişimin gerçekleştirilememesi durumunda kullanım süresi dondurulur. Dondurulan bu süre için kullandırma bedeli ödenmez. Kullanım süresinin dondurulmasına ilişkin Komisyon karar tarihi ile dondurulan sürenin başlatılmasına ilişkin Komisyon karar tarihi arasında geçen süre kullanım süresine eklenir.

14) Taşınmaz Kullandırma Bedeli

Çalışmanın bu kısmında kullandırma bedeli ile ilgili hususlar açıklanacaktır. Yönetmeliğin 14. maddesine göre taşınmaz kullandırma bedeli, bu Yönetmelik hükümlerine göre Komisyonca belirlenir. Kullandırma ve tescil işlemlerine ait giderler yatırımcı veya girişimci tarafından ödenir.

a) Kullanım Bedeli

İlk yıl kullanım bedelleri taşınmaz değerinin en az binde beşidir. Yönetmelik tanımlar kısmında ise taşınmaz değerinin “492 sayılı Harçlar Kanununda yer alan harca esas değer” olarak tanımladığına göre ilk yıl kullanım bedeli, en az, harca esas değerin binde beşidir. Burada harca esas değer ifadesi ile kastedilmek istenen emlak vergi değeridir. Emlak vergi değeri tespit edilmemiş yerlerde kira bedelini belirlemeye Komisyon yetkilidir. Dolayısıyla ilk yıl kullanım bedelini şu şekilde toparlayarak ifade etmek mümkündür: Bu bedel emlak vergi değerinin binde beşinden az olmamak üzere komisyon tarafından belirlenir; ayrıca emlak vergi değeri tespit edilmemiş yerlerde binde beş sınırlaması olmaksızın kira bedelini belirlemeye Komisyon yetkilidir.

Ancak, kullanım bedelleri, 2863 sayılı Kanun kapsamındaki tescilli taşınmaz kültür varlıkları ile 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 2. maddesi kapsamında olan illerde yapılacak yatırımlar için yüzde elli indirimli olarak uygulanır.

Müteakip yıllar kullanım bedelleri Türkiye İstatistik Kurumunca ilan edilen Üretici Fiyatları Endeksinde (ÜFE-Bir önceki yılın aynı ayına göre % değişim oranı) meydana gelen artış oranının bir önceki yıl kullanım bedeli ile çarpımı suretiyle bulunacak miktarın, önceki yıl kullanım bedellerine ilavesi suretiyle bulunur.

b) Ödeme Zamanı

İlk yıl kullanım bedeli sözleşme düzenlendiği tarihte ödenir. Müteakip yıllar kullanım bedelleri ise ilk yıl kullanım bedelinin ödendiği tarihte, yıllık ve peşin olarak ilgili saymanlığa ödenir ve ödemeye ilişkin makbuzun bir örneği Kültür ve Turizm Bakanlığına teslim edilir.

c) Hasılat Payları

Kullandırmaya konu taşınmazın üzerinde gerçekleştirilen tesisin yatırımdan işletmeye geçmesinden itibaren işletilmesinden elde edilecek toplam yıllık işletme hasılatı üzerinden Hazinece yüzde bir oranında pay alınır. Ancak, hasılattan alınacak paylar, 2863 sayılı Kanun kapsamındaki tescilli taşınmaz kültür varlıkları ile 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 2. maddesi kapsamında olan illerde yapılacak yatırımlar için yüzde elli indirimli olarak uygulanır.

Hasılata; tahsis olunan arazi üzerinde kurulan işletmelere ait tahakkuk eden her türlü mal ve hizmet satış bedelleri, faizler ile yapılan kiralamalar dahil edilir.

Yıllık hasılatı gösteren beyanname 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre yetkili kılınan Yeminli Mali Müşavirlere tasdik ettirilerek ilgili defterdarlığa veya malmüdürlüğüne verilir.

Bu taşınmazların üzerinde kurulan tesislerin tamamının veya bir kısmının işletmeciliğinin üçüncü kişi ve kuruluşlara kiraya verilmesi halinde, yatırımcı veya girişimcilerin yapacakları kiraya verme işlemleri de dahil olmak üzere, kiraya verenler kira bedeli üzerinden, son yatırımcı veya girişimci işletici ise işletme hasılatı üzerinden yüzde bir payı ilgili saymanlığa yatırmayı taahhüt eder. Taahhüt, kira sözleşmesinin tanzim edildiği tarihten itibaren bir ay içinde yapılır, yatırımcı veya girişimcilerin taahhütte bulunmamalarından dolayı bunlardan alınamayan hasılat payları kiraya verenlerden alınır ve yatırımcı veya girişimcilerin yıllık hasılatını beyan etmesi ile hasılat payını yatırmasında yatırımcı için öngörülen esaslar uygulanır.

Hasılat payları, tesislerin işletmeye geçmesinden itibaren beş takvim yılı sonra tahsil edilmeye başlanır.

14) Denetim

5225 sayılı Kanun hükümlerine dayanılarak kiraya verilen veya irtifak hakkı tesis edilen ya da kullanma izni verilen yerlerin kontrolü Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılır. Yapılan kontroller sonucunda tespit edilen hususlar bir rapor halinde Kültür ve Turizm Bakanlığına sunulur. Bu raporlar Komisyonca değerlendirilerek, yatırımcı ve işletmecilerin kullandırma sözleşmesine aykırılıklarının bulunması halinde, bu aykırılıkların giderilmesi için altı aya kadar süre verilebilir.

Mücbir veya kamudan kaynaklanan sebepler dışında, verilen bu süre içerisinde, bu aykırılıkların giderilmemesi halinde, yatırımcı ve girişimcilerin kültür yatırımı belgesi veya kültür girişimi belgeleri iptal edilerek sözleşmeleri feshedilir ve son yıl kullanım bedeli kadar tazminat alınır. Bu durumda, yatırımcı ve girişimcilerin o ana kadar yatırımları ile ilgili tüm hakları sona erer ve taşınmazlar üzerinde bulunan yapı, tesis ve müştemilatlarla birlikte bedelsiz olarak Hazineye intikal eder ve teminatları Hazineye irad kaydedilir. Bu halde, yatırımcı veya girişimciler bunlar için herhangi bir hak, bedel veya tazminat talebinde bulunamaz. Yatırımcı ve girişimci tarafından, taşınmaza veya üzerinde bulunan yapı ve tesislere zarar verilmiş ise, bunun bedeli de ayrıca alınır.

15) Belgelerin İptali ve Sözleşmenin Feshi

Kültür Yatırım ve Girişimlerine Taşınmaz Kullandırılması Hakkında Yönetmelik‘in 16. maddesine göre mücbir veya kamudan kaynaklanan sebepler dışında, sözleşme hükümlerine uyulmaması halinde, yatırımcı ve girişimcilerin kültür yatırımı belgesi veya kültür girişimi belgeleri iptal edilerek sözleşmeleri feshedilir ve son yıl kullanım bedeli kadar tazminat alınır. Bu durumda, yatırımcı ve girişimcilerin o ana kadar yatırımları ile ilgili tüm hakları sona erer ve taşınmazlar üzerinde bulunan yapı, tesis ve müştemilatlarla birlikte bedelsiz olarak Hazineye intikal eder ve teminatları Hazineye irad kaydedilir. Bu halde, yatırımcı veya girişimciler bunlar için herhangi bir hak, bedel veya tazminat talebinde bulunamaz. Yatırımcı ve girişimci tarafından, taşınmaza veya üzerinde bulunan yapı ve tesislere zarar verilmiş ise, bunun bedeli de ayrıca alınır.

Mücbir veya kamudan kaynaklanan sebeplerle, yatırımcı veya girişimcinin yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda, Bakanlıkça kullandırma sözleşmesinin feshi halinde, yatırımcı veya girişimciden alınan teminatlar Komisyonca iade edilir.

16) Kullandırmanın Sona Ermesi

Kültür Yatırım ve Girişimlerine Taşınmaz Kullandırılması Hakkında Yönetmelik‘in 17. maddesine göre kullandırma süresinin bitiminde yatırımcı ve girişimcilerin tüm hakları sona erer. Bakanlık amaca uygun kullanımın devamı şartıyla kullandırma sözleşmesinin süresini uzatabilir. Aksi halde yapı, tesis ve müştemilat herhangi bir bedel ödenmeden Hazineye intikal eder. Bu durumda yatırımcı veya girişimciler, bunlar için herhangi bir hak, bedel veya tazminat talebinde bulunamaz. Yatırımcı ve girişimci tarafından, taşınmaza veya üzerinde bulunan yapı ve tesislere zarar verilmiş ise, bunun bedeli ayrıca alınır.

Kullandırma süresinin sonra ermesi veya sözleşmenin Bakanlıkça feshi halinde, tapu sicilleri üzerine konulmuş şerh ve tesciller, Bakanlığın görüşü ve Maliye Bakanlığının talebi üzerine, ilgili tapu sicil müdürü tarafından terkin edilir.