Milli Emlak Kavramı Nedir?
Milli emlak, temelde devlet malları anlamına gelir. Devletin sahip olduğu tüm mallar (taşınırlar, taşınmazlar ve diğer mallar) milli emlaki oluşturur. Bununla birlikte Milli Emlak Genel Müdürlüğünün evveliyatını oluşturan ve 1909 yılında kurulan Emlak-i Emiriye Müdüriyeti, daha ziyada miri arazilerin (emlak-i miriye veya emiriye) yönetimiyle ilgilenmiştir.
Fakat daha sonraları milli emlak, sadece taşınmazların değil, taşınırlarla birlikte diğer hakların yönetiminde sorumlu hale gelmiştir. Bugün için milli emlak, dar anlamda devlet tüzel kişiliğinin (genel bütçe) her türlü taşınır ve taşınmazı ile birlikte haklarının da idaresi ile görevli bir genel müdürlük durumundadır.
Milli Emlak Neye Bakar?
Mevzuatımıza göre devlet, tek bir tüzel kişilikten oluşmamaktadır. Mevzuatımız devletin, birbirinden bağımsız tüzel kişilikler şeklinde örgütlenmesini öngörmüştür. Bu şekilde bir tasnif, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu Kanun, devleti oluşturan kamu tüzel kişilerini şu şekilde sınıflandırmıştır.
Bu Kanun’a göre Devlet; “merkezi yönetim”, “sosyal güvenlik kurumları” ve “mahalli idareler” olmak üzere 3 kısma ayrılmaktadır. Merkezi yönetim ise “genel bütçeye dahil idareler”, “özel bütçeli idareler” ve “düzenleyici ve denetleyici kurumlar” olmak üzere 3 kısma ayrılır.
Bunlardan konumuzu ilgilendiren genel bütçeye dahil idarelerdir. 5018 sayılı Kanun, genel bütçeye dahil idarelerin (bunların büyük bir kısmı bakanlıklardır) diğer tüzel kişiliklerden ayrı tek bir tüzel kişiliği olmasını uygun görmüştür. Bu açıdan bakıldığında 5018 sayılı Kanun’un dar anlamda devlet tüzel kişiliği (genel bütçeli kuruluşlar) ile diğer kamu tüzel kişileri arasında fark gözettiğini söylemek mümkündür.
İdare hukukunda, dar anlamda devlet kelimesi ile kastedilen de budur. İşte, genel bütçeli idarelerin oluşturduğu bu tüzel kişiliğe, “dar anlamda devlet” veya “Hazine” (tapu sicili açısından Maliye Hazinesi) tüzel kişiliği denir.
İşte tapu sicilinde Hazine adına tescilli olan veya devletin hüküm ve tasarrufu altında olan parselleri (tecil harici alanlarla ilgili bilgi almak için şu yazımıza bakınız: Tescil Harici Alan Nedir? Tescil Harici Alanların Satışı ve Kiraya Verilmesi Nasıl Yapılır?) yönetmek milli emlakin görevidir.
Milli Emlak Genel Müdürlüğünün Görevleri
1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 101. maddesine göre Milli Emlak Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır:
a) Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar ve DHTA yerlerin yönetimine ilişkin hizmetleri, gerektiğinde diğer kamu idareleri ile işbirliği yaparak yürütmek,
b) Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazların satışı, kiralanması, trampası ve üzerinde sınırlı aynî hak tesisi, DHTA yerlerin kiralanması ve bu yerler için gerekli görülen hallerde kullanma izni verilmesi işlemlerini yapmak,
c) Devlete intikali gereken taşınır ve taşınmazlarla hakların Hazineye mal edilmesi işlemlerini yürütmek, taşınmazların tescilini, taşınır malların tasfiyesini sağlamak,
ç) Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar ve DHTA yerlerden kamu hizmeti için kullanılması gerekli olanları; kamu idarelerine tahsis etmek ve tahsis amacının ortadan kalkması veya amaç dışı kullanılması halinde tahsisi kaldırmak; tahsisi kaldırılan taşınmazlar üzerinde Hazine dışındaki kamu idarelerine ait yapı ve tesisleri tasfiye etmek, tasfiyeye ilişkin usulleri belirlemek,
d) Devlete ait konutları yönetmek ve kamu idarelerine ait konutların yönetimi konusundaki politikaların belirlenmesi amacıyla çalışmalar yapmak, her yıl yurt içi ve yurtdışındaki kamu konutlarının kira ve yakıt bedelleri ile işletme, bakım ve onarım esaslarını tespit etmek,
e) Hazineye ait taşınmazların envanter kayıtlarını tutmak ve diğer kamu idarelerinin taşınmazlarının envanter kayıtlarının tutulmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek,
f) Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin kamulaştırdığı yerlerin Hazine adına tescilini sağlamak,
g) Kanunlar ve antlaşmalar gereğince muayyen zümrelere izafetle el konulması gereken para, mal ve hakların işlemlerini yapmak ve tasfiyelerini sonuçlandırmak,
ğ) Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin hizmet dışı kalan taşınırlarının satışını yapmak,
h) Kamu idarelerine ait taşınmazların yönetim esaslarını belirlemek,
ı) Kamu idarelerinin taşınmaz edinme ve yönetimine ilişkin olarak hazırlayacakları mevzuat taslakları hakkında görüş bildirmek,
i) Kamu mallarına ilişkin politikaları tespit etmeye yönelik çalışmalar yapmak,
j) Görev alanına giren konularda ilgili mevzuatla Bakanlığa verilen görevleri yürütmek,
k) Görev alanına giren konulardaki alacakların süresinde ve mevzuata uygun olarak takip edilerek tahsil aşamasına getirilmesi için gerekli tedbirleri almak,
l) Teşkilat ve görev alanına giren konularda uzmanları aracılığıyla teftiş, denetim, inceleme ve soruşturma yapmak ve bu işlerin yürütülmesi amacıyla uygun görülen büyük il merkezlerinde denetim grupları kurmak,
m) Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar ve DHTA yerleri geliştirmek, değerlendirmek, kişilerin mülkiyetinde bulunan taşınmazları satın almak, trampa etmek, kamulaştırma ve toplulaştırma yapmak.
n) Bakan tarafından verilen diğer görevleri yapmak.
