Koruma Amaçlı İmar Planı Nedir? Nasıl Hazırlanır ve Onaylanır?

Koruma Amaçlı İmar Planı Nedir?

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununda yer alan bu plan, 2863 sayılı Kanun uyarınca belirlenen sit alanlarında, alanın etkileşim geçiş sahasını da göz önünde bulundurarak, kültür ve tabiat varlıklarının sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda korunması amacıyla arkeolojik, tarihi, doğal, mimari, demografik, kültürel, sosyo-ekonomik, mülkiyet ve yapılaşma verilerini içeren alan araştırmasına dayalı olarak halihazır haritalar üzerine, koruma alanı içinde yaşayan hane halkları ve faaliyet gösteren iş yerlerinin sosyal ve ekonomik yapılarını iyileştiren, istihdam ve katma değer yaratan stratejileri, koruma esasları ve kullanma şartları ile yapılaşma sınırlamalarını, sağlıklaştırma, yenileme alan ve projelerini, uygulama etap ve programlarını, açık alan sistemini, yaya dolaşımı ve taşıt ulaşımını, alt yapı tesislerinin tasarım esasları, yoğunluklar ve parsel tasarımlarını, yerel sahiplilik, uygulamanın finansmanı ilkeleri uyarınca katılımcı alan yönetimi modellerini de içerecek şekilde hazırlanan, hedefler, araçlar, stratejiler ile planlama kararları tutumları, plan notları ve açıklama raporu ile bir bütün olan nazım ve uygulama imar planlarının gerektirdiği ölçekteki planları, ifade etmektedir.

Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Hangi Yasada Düzenlenmiştir?

2863 Sayılı Kanun’un 17. Maddesi gereğince sit alanlarında yapılması zorunlu olan koruma amaçlı imar planları; 26.07.2005 tarih ve 25887 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi, Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmelik” doğrultusunda idarelerce hazırlanmaktadır.

2863 sayılı Kanunun 17. maddesinde; “Bir alanın koruma bölge kurulunca sit olarak ilanı, bu alanda her ölçekteki plan uygulamasını durdurur. Sit alanının etkileşim çevresine ilişkin varsa 1/25.000 ölçekli plan kararları ve notları alanın sit statüsü dikkate alınarak yeniden gözden geçirilerek ilgili idarelerce onaylanır.

Koruma amaçlı imar planı yapılıncaya kadar, koruma bölge kurulu tarafından üç ay içinde geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları belirlenir. Belediyeler, valilikler ve ilgili kurumlar söz konusu alanda ilgili meslek odaları, sivil toplum kuruluşları ve plandan etkilenen hemşerilerin katılımı ile toplantılar düzenleyerek koruma amaçlı imar planını hazırlatıp, incelenmek ve sonuçlandırılmak üzere koruma bölge kuruluna vermek zorundadır. İki yıl içinde koruma amaçlı imar planı yapılmadığı takdirde, geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartlarının uygulanması, koruma amaçlı imar planı yapılıncaya kadar durdurulur.

Bu iki yıllık süre içinde zorunlu nedenlerle plan yapılamadığı takdirde koruma bölge kurulunca bu süre bir yıl daha uzatılabilir.

⇒ Ülkemizde diğer mekansal planlar ve imar planları konusunda bilgi almak için şu yazımıza bakınız: İmar Planı Nedir? Plan Türleri Nelerdir? İmar Planları Hangi Bölümlerden Oluşur?

Koruma bölge kurulunda görüşülen ve uygun görülen koruma planları onaylanmak üzere ilgili idarelere gönderilir.

İlgili idareler, koruma amaçlı imar planını en geç iki ay içinde görüşür ve varsa değişmesini istediği hususları koruma bölge kuruluna bildirir. Koruma bölge kurulunda bu hususlar da değerlendirilir ve kurul tarafından uygun görülen haliyle planlar ilgili idarelere onaylanmak üzere gönderilir. Altmış gün içerisinde onaylanmayan planlar kesinleşerek yürürlüğe girer. Koruma amaçlı imar planının yürürlüğe girmesiyle geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları ayrıca karar almaya gerek kalmadan ortadan kalkar.

Ören yerlerinde çevre düzenleme projesi yapımı ve değişiklikleri, ilgili koruma bölge kurulunun uygun görüşü doğrultusunda Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve onaylanır.

Koruma amaçlı imar planları ve çevre düzenleme projelerinde yapılacak değişiklikler yukarıdaki usullere tabidir. Koruma amaçlı imar planları; müellifi şehir plancısı olmak üzere, alanın konumu, sit statüsü ve özellikleri göz önünde bulundurularak mimar, restoratör mimar, sanat tarihçisi, arkeolog, sosyolog, mühendis, peyzaj mimarı gibi meslek gruplarından Bakanlıkça belirlenecek uzmanlar tarafından hazırlanır.

Koruma amaçlı imar planları ve çevre düzenleme projelerinin hazırlanması, gösterimi, uygulaması, denetimi ve plan müelliflerinin yeterliliği ile görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esaslar, Bakanlık ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.

Koruma amaçlı imar planlarının yapımı için belediyelere aktarılmak üzere İller Bankası Genel Müdürlüğü bütçesine yeteri kadar ödenek konur. İl özel idareleri ise bütçelerinde koruma amaçlı imar planlarının yapımı için ödenek ayırırlar.” Hükmü yer almaktadır.

Koruma Amaçlı İmar Planı Yapım Yönetmeliği

Ülkemizde koruma amaçlı imar planları; 26.07.2005 tarih ve 25887 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi, Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmelik” doğrultusunda idarelerce hazırlanmaktadır. Bu nedenle “koruma amaçlı imar planı yapım yönetmeliği” veya “koruma amaçlı imar planı yönetmeliği” ifadesi ile kastedilen aslında bu yönetmeliktir.

Revizyon Koruma Amaçlı İmar Planı Nedir?

2863 sayılı Kanunun planlamaya ilişkin hükümlerinin uygulanmasını göstermek amacı ile Kanunun 17. maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak çıkarılan Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi, Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmelikte koruma amaçlı imar planının yanı sıra “revizyon koruma amaçlı imar planı” ile “ilave koruma amaçlı imar planı” şeklinde iki plan türü daha öngörülmüşse de aslında bunlar birer imar planı türü değildir.

Bu planlar, mevcut koruma amaçlı imar planında değişiklik yapan ya da mevcut plana ilaveler yapan planlardır.

Revizyon koruma amaçlı imar planı; mevcut koruma amaçlı imar planının uygulanmasının mümkün olmadığı veya yeni ihtiyaç ve sorunların teknik ve bilimsel gerekçelere dayalı araştırmalar sonucu hazırlanan raporlarla ortaya konulduğu durumlar ile üst ölçekli plan kararlarına uygunluğunun sağlanması amacıyla koruma amaçlı imar planı yapım ilkelerine bağlı olarak, planın tamamının veya plan ana kararlarını etkileyecek büyük bir kısmının yenilenmesi sonucu elde edilen plandır.

İlave koruma amaçlı imar planı ise; yapılacak etütler sonrasında koruma amaçlı imar planının kapsadığı sit alanı sınırının genişlemesi, sit alanına yakın yeni sit alanları belirlenmesi veya başka zorunlu durumlarda, mevcut plana bitişik ve mevcut planın genel arazi kullanım kararları ile süreklilik, bütünlük ve uyum sağlayacak biçimde koruma amaçlı imar planı yapım ilkelerine ve bu Yönetmelik uyarınca plan hazırlama esaslarına bağlı olarak hazırlanan plandır.

Mevcut Uygulamanın Durması

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 17. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarına göre; bir alanın koruma bölge kurulunca sit olarak ilanı, bu alanda her ölçekteki plan uygulamasını durdurur. Bu alanda koruma amaçlı imar planı yapılıncaya kadar, koruma bölge kurulu tarafından üç ay içinde geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları belirlenir.

Buradaki “her ölçekteki plan uygulamasının durması” ibaresinin, her ölçekteki planın kültür-sit mevzuatına aykırı hükümlerinin ve plan notlarının hükümsüz hale gelmesi olarak algılanması gerekir. Bu nedenle, durma ifadesi aslında iptal olma anlamını taşımaktadır. Danıştay kararları da bu yöndedir. (D.6.D. 14.04.1994, E:1993/2945, K:1994/1389)

Koruma Amaçlı İmar Planını Kim Yapar?

Koruma amaçlı imar planları; kültür ve turizm koruma ve gelişme bölgelerinde kültür ve turizm bakanlığı, Atatürk orman çiftliğinde Ankara büyükşehir belediyesi, büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, belediye sınırları içinde belediyeler, belediye sınırları dışında il özel idareleri tarafından hazırlanacak, koruma bölge kurullarının onayı alındıktan sonra onaylanacaktır.

Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Yapma Yöntemleri

Yönetmeliğin 5. maddesine göre idareler koruma amaçlı imar planlarını üç yöntemle yapabilir/yaptırabilirler: a) İdarece doğrudan hazırlanabilir, b) İhale mevzuatında belirtilen usul ve esaslara göre ihale suretiyle yaptırılabilir, c) İller Bankası Genel Müdürlüğüne yetki verilerek hazırlatılabilir.

Koruma Amaçlı İmar Planını Kim Hazırlar?

Koruma amaçlı imar planları, Yönetmeliğin 19.  maddesinde belirlenen koruma amaçlı imar planı yapımı ekibi bulunması koşuluyla idarece doğrudan hazırlanabilir. Planın idarece yapılması durumunda, plan yapımı ekibinde plan müellifi ve yeterince uzman bulunması gerekir. Koruma amaçlı imar planlarının müellifi, şehir plancısı veya şehir ve bölge plancısı veya kent plancısıdır.

Plan müellifi yanında ekipte mimar, restorasyon konusunda yüksek lisans yapmış mimar, sanat tarihçisi, arkeolog, sosyolog, mühendis, peyzaj mimarı gibi mesleklerden yeterince uzman bulunması gerekir.

Ayrıca, ekipte yer alacak mimar, restorasyon konusunda yüksek lisans yapmış mimar, mühendis ve şehir plancısı veya şehir ve bölge plancısı veya kent plancısının 3458 sayılı Kanunun 1. maddesinde belirlenen niteliklere sahip olması ve 6235 sayılı Kanunun 33. maddesi uyarınca ilgili meslek odasına kayıtlı olması gereklidir.

Müellifler, iş tanımına göre ekiplerinde belli sürelerle ya da sürekli olarak görev yapacak uzmanların isimlerini, özgeçmişlerini ve noterlikçe onaylı muvafakatnamelerini sözleşme aşamasında idareye vermek zorundadırlar.

Planlama ekibinde yer alacak uzmanların sayısı ile alanının niteliğine göre ihtiyaç duyulabilecek diğer meslek uzmanları idarece belirlenir. Aynı alanda birden fazla türde sit olması halinde planlama ekibi her sit türü için tanımlanan planlama ekibindeki meslek gruplarını içerecek şekilde oluşturulur.

Koruma amaçlı imar planlarının ihale yolu ile yapılması halinde, plan müellifleri yukarıda açıklanan niteliklerin yanı sıra TMMOB Şehir Plancıları Odasından alınmış büro tescil belgesine sahip olmak zorundadırlar.

Sit Alanlarında Koruma Amaçlı İmar Planlama Yetkisi

Koruma amaçlı imar planları, koruma kurullarının onayından geçmek şartı ile ilgisine göre belediye veya il özel idaresi tarafından yapılabileceği gibi, Kültür ve Turizm Bakanlığınca da yapılabilir.

1) Koruma Amaçlı Plan Yapma Yetkisi

Koruma amaçlı imar planı yapma yetkisi konusunda 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Kanunu ile Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi, Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmelikte farklı hükümler bulunmaktadır.

Kanunun 17. maddesinin ikinci fıkrası, sit alanı ilan edilen bölgelerde koruma amaçlı imar planı yapma yetkisini belediyeler ve valiliklere vermişken, Yönetmelik bu konuda açık bir hüküm içermemektedir.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 17. maddesine göre belediyeler, il özel idareleri(Her ne kadar madde metninde “valilikler” ibaresi yer almakta ise de 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun yürürlüğünden itibaren bu ibareyi “il özel idaresi” olarak anlamak daha doğru olacaktır. Zaten Yönetmelik de idareleri sayarken valilik yerine il özel idaresini saymıştır) ve ilgili kurumlar söz konusu alanda ilgili meslek odaları, sivil toplum kuruluşları ve plandan etkilenen hemşerilerin katılımı ile toplantılar düzenleyerek koruma amaçlı imar planını hazırlatıp, incelenmek ve sonuçlandırılmak üzere koruma bölge kuruluna vermek zorundadır.

Yönetmeliğin 5. maddesine göre koruma imar planları “idareler” tarafından yapılacak veya yaptırılacaktır. Aynı Yönetmeliğin 4. maddesi ise Yönetmelikte geçen “idare” ibaresini, büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde büyükşehir belediyesi, belediye sınırları içinde belediyeler, dışında il özel idareleri, ayrıca özel kanunlarla belirlenmiş olan alanlarda imar planı yapma, yaptırma ve onama yetkisi bulunan ilgili kamu kurum ve kuruluşları olarak tanımlamıştır.

Yönetmeliğin 5. maddesi, 4. maddesindeki bu tanım ışığında değerlendirildiğinde koruma amaçlı imar planlarının belediye sınırları içinde belediyeler, bu sınırlar dışında ise il özel idareleri, büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde büyükşehir belediyesi tarafından yapılacağı anlaşılmaktadır.

Eğer özel bir kanun gereği bir kamu idaresinin planlama yetkisi var ise, koruma amaçlı imar planı bu idareler tarafından yapılacaktır.

2) Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişme Bölgelerinde Koruma Amaçlı Plan Yapma Yetkisi

2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun 8. maddesine göre kültür ve turizm koruma ve gelişme bölgelerinde her türlü plan yapma yetkisi Kültür ve Turizm Bakanlığına aittir.

Yönetmeliğin 5. maddesine göre koruma amaçlı imar planları ilgili idarelerden yetki alarak Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafında da yaptırılabilir. Bu nedenle bu bölgelerde koruma amaçlı imar planları Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından da yapılabilir.

Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde ve Turizm Merkezlerinde İmar Planlarının Hazırlanması ve Onaylanmasına İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre de, kültür ve turizm koruma ve gelişme bölgelerinde koruma amaçlı imar planı yapma yetkisi Kültür ve Turizm Bakanlığındadır.

3) Atatürk Orman Çiftliğinde Koruma Amaçlı Plan Yapma Yetkisi

5659 sayılı Atatürk Orman Çiftliği Kanununun ek 1. maddesine göre, Ankara Büyükşehir Belediyesi, Çiftlik sınırları içerisinde kalan alanlarda koruma amaçlı imar planı yapma yetkisine sahiptir.

Ek 1. madde hükümlerine göre, 24.03.1950 tarihli ve 5659 sayılı Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü Kuruluş Kanunu hükümleri uyarınca, maddenin yürürlüğe girdiği tarihte Atatürk Orman Çiftliği dahilinde bulunan arazilerle ilgili olarak Tarım ve Köyişleri Bakanlığının uygun görüşü ile Ankara Büyükşehir Belediyesi öncelikle üst ölçekli plan ve koruma amaçlı imar planı ve bunlara uygun her türlü imar planlarını yapmaya ve yaptırmaya yetkilidir.

4) Sit Alanında Kalan Taşınmazlarda Özelleştirme İdaresi Başkanlığının Planlama Yetkisi

3194 sayılı İmar Kanunu’na 5398 sayılı Kanunla eklenen ve 5797 sayılı Kanunla değişikliğe uğrayan Ek 3. madde hükmüne göre, bu madde kapsamında yapılan her ölçekteki plan ve imar planlarında 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 17. maddesinin (a) bendinin ikinci ve sekizinci paragrafındaki sit alanlarında planlama ile ilgili hükümler uygulanmaz. Bu nedenle, bu niteliği haiz alanlarda planlama yetkisi Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ve Özelleştirme Yüksek Kurulundadır.

Koruma Amaçlı İmar Planı Nasıl Hazırlanır? Koruma Amaçlı İmar Planı Aşamaları Nelerdir?

Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planının Hazırlanması

Bir alanın koruma bölge kurulunca sit olarak ilanı, bu alanda her ölçekteki plan uygulamasını durdurur.  Sit alanının etkileşim çevresine ilişkin varsa 1/25.000 ölçekli plan kararları ve notları alanın sit statüsü dikkate alınarak, yeniden gözden geçirilir ve ilgili idarelerce onaylanır.

Koruma amaçlı imar planlarının varsa etkileşim geçiş sahaları da göz önünde bulundurularak ve sit alanının bütününü kapsayacak şekilde içinde bulunduğu yerleşme ile ilişkileri kurularak hazırlanması esastır.

Plan hazırlama süreci içerisinde idarelerce plan yapılacak alanda ilgili meslek odaları, sivil toplum kuruluşları, üniversitelerin ilgili bölümleri, koruma alanı içinde yaşayan hane halkları ve faaliyet gösteren işyeri sahipleri ve etkilenen hemşerilerin katılımı ile plan kararlarının oluşturulmasından önce sorunlar, olanaklar, vizyon, hedefler, araçlar, stratejilerin oluşturulması üzerine ve taslak planın oluşturulmasından sonra taslak planın görüşülerek koruma bölge kuruluna sunulacak son şeklini alması için asgari iki toplantı düzenlenir.

Bu toplantıların halka duyurusu idarece köyler ve belde belediyelerinde mahalli anonslar ve ilan panoları ile, büyükşehir olmayan belediyelerde mahalli anonslar, ilan panoları ve yerel yazılı yayın kuruluşları aracılığıyla, büyükşehir belediyelerinde ise koruma alanında mahalli anonslar, ilan panoları, yerel yazılı ve görsel basın-yayın kuruluşları aracılığıyla yapılır.

Ayrıca, bu toplantılar ilgili meslek odalarına, üniversitelerin ilgili bölümlerine ve sivil toplum kuruluşlarına idarece toplantılardan on beş gün önce toplantılara ait dokümanlar ve gündem de yazılı olarak da bildirilir.

Toplantılarda dile getirilen görüşler toplantıya katılan ilgili kurum, kuruluş ve kişilerce ayrıca yazılı olarak idarelere sunulur. Bu görüşlerin belirtildiği tutanaklar koruma bölge kuruluna sunulmak üzere koruma bölge kurulu müdürlüğüne iletilir.

İdareler planları, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanan koruma amaçlı imar planları teknik şartnamesinde belirtilen esaslara uygun olarak hazırlar. İdarelerce planlama alanının özelliğine göre bu şartnameye ek olarak özel teknik şartname düzenlenebilir. İdare, koruma amaçlı imar planı ile varsa etkileşim geçiş alanını birlikte planlayabilir.

Koruma amaçlı imar planları, kadastral durum işlenmiş güncel onaylı halihazır haritalar üzerine çizilir.  Yapılacak koruma amaçlı imar planlarında, Kanun gereğince kesin yapılaşma yasağı uygulanması gereken alanlar belirlenir.

Koruma amaçlı imar planlarında tescilli kültür varlıkları ile sit alanları içindeki faaliyetlerin ve yapı stokunun deprem, sel baskını, heyelan, yangın, kaya düşmesi ve benzeri afetlere karşı daha dayanıklı ve güvenli hale getirileceğine ilişkin hedefler, stratejiler ve uygulama esasları getirilir ve bunlar plan uygulama raporu ve plan notlarına işlenir.

Koruma amaçlı imar planlarının hazırlanması aşamasında; tarihi çevre, kültürel ve doğal miras, sosyal, kültürel ve ekonomik yapı, teknik alt yapı, sosyal donatı, yapı ve sokak dokusu, mülkiyet yapısı, ulaşım, dolaşım sistemi, örgütlenme biçimi ve benzerlerine ilişkin gerekli etütler kent bütünü ile ilişkilendirilerek yapılır.

Tespit edilen sorunların çözümü ve tarihi, kültürel, doğal çevrenin yaşanabilir ve sürdürülebilir biçimde korunabilmesi için alana özgü stratejiler belirlenir.

Koruma amaçlı imar planlarının yapımında, planlama alanının şartları ile gelecekteki gereksinimleri göz önünde tutularak sosyal donatı ve teknik alt yapı için Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmeliğin ekinde (Ek-1) yer alan tabloda belirtilen asgari standartlara uyulur.

Ancak, yerleşik alanları kapsayan koruma amaçlı imar planlarında taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının fiziksel ve mülkiyet dokusu özellikleri, planlanan alanın şartları ile gelecekteki gereksinimleri göz önünde tutularak yeterli büyüklükte ve nitelikte sosyal donatı ve teknik alt yapı alanları plan kararları ile belirlenir.

Koruma amaçlı imar planlarının hazırlanmasında uygulanacak gösterimlerde, Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelikte belirtilen gösterimlere uyulur. Ancak, koruma amaçlı imar planlarının özelliği, verilecek kararların detaylı olması ve her alanın farklı nitelik taşıması nedeniyle, plana özgü gösterim kullanılabilir.

Plan gösterimi ve plan notlarında yer alan yapılaşma düzeni, yoğunluk ve benzeri konularda tasarım esasları ve uygulama ilkeleri, ulaşım, dolaşım ve açık alan sistemi ile ilgili uygulama esasları, koruma, sağlıklaştırma ve koruyucu yenileme program alan ve projelerinin etaplanma esasları, kentsel tasarım, peyzaj, restorasyon, mimari ve mühendislik projelendirme esasları ve prosedürleri ve benzeri hususlar plan raporunda daha detaylı olarak yazılı ve çizili yer alır.

Planlarda, engelliler gibi kamu ortak mekanlarını kullanmakta zorluk çekebilecek kişilerin kentsel kullanımlara, sosyal donatı ve teknik alt yapı alanlarına erişimini ve kullanımını sağlayıcı ve kolaylaştırıcı tedbirlerin alınması amacıyla tasarım ilkeleri geliştirilerek mekansal düzenlemeler yapılır ve her türlü mevzuat ve Türk Standartları Enstitüsü standartları dikkate alınır.

Planlar, yeni bir koruma amaçlı imar planı veya koruma amaçlı imar planı revizyonu hazırlanıp onaylanmadan veya herhangi bir yargı kararı bulunmadan ilgili idarece iptal edilemez.

Koruma Amaçlı İmar Planlarının Koruma Kurullarına Gönderilmesi

Hangi idare tarafından hazırlanırsa hazırlansın, koruma amaçlı imar planlarının koruma bölge kurulu tarafından görüşülmesi gerekir. İdareler tarafından hazırlanan koruma amaçlı imar planları, kültür ve tabiat varlıkları koruma bölge kurullarına gönderilir.

Koruma kurulları kendilerine iletilen planlarda eksiklik var ise tamamlattırılmak üzere ilgili idareye iade ederler. Koruma kurulları tarafından gönderilen planlardaki eksiklikler idarelerce tamamladıktan sonra koruma kurulları en geç altı ay içerisinde koruma amaçlı imar planlarını görüşmek zorundadırlar. Kurullar, planlarda değişiklik ve ilave yapma yetkisine sahiptirler.

Koruma bölge kurulunda görüşülen ve uygun görülen koruma planları onaylanmak üzere ilgili idarelere gönderilir. İlgili idareler, koruma amaçlı imar planını en geç iki ay içinde görüşür ve varsa değişmesini istediği hususları koruma bölge kuruluna bildirir.

Koruma bölge kurulunda bu hususlar da değerlendirilir ve kurul tarafından uygun görülen haliyle planlar ilgili idarelere onaylanmak üzere gönderilir.

Altmış gün içerisinde onaylanmayan planlar kesinleşerek yürürlüğe girer. Koruma amaçlı imar planının yürürlüğe girmesiyle geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları, ayrıca karar almaya gerek kalmadan ortadan kalkar.

Görüldüğü üzere, 2863 sayılı Kanun koruma amaçlı planların hazırlanmasında yetkiyi ilgili idareler ile koruma bölge kurulları arasında paylaştırmıştır. Planlar idareler tarafından hazırlanacak, koruma bölge kurulları tarafından görüşüldükten sonra ilgili idareler tarafından onaylanarak yürürlüğe konulacaktır. Maddede koruma bölge kurullarının planlarda değişiklik yapma yetkisi olup olmadığına ilişkin herhangi bir ifade yer almamaktadır. Ancak madde metninde yer alan “İlgili idareler, koruma amaçlı imar planını en geç iki ay içinde görüşür ve varsa değişmesini istediği hususları koruma bölge kuruluna bildirir.” ibaresinden, koruma bölge kurullarının planlarda değişiklik yapma yetkisine sahip olduğu anlamı çıkmaktadır.

Ayrıca koruma amaçlı planlarda son söz yine koruma kurullarınındır. Çünkü koruma kurulları tarafından uygun görülen planlar, ilgili idareler tarafından en geç altmış gün içerisinde onaylanmak zorundadır. Bu süre içerisinde onaylanmayan planlar kesinleşmiş ve yürürlüğe girmiş sayılır.

Koruma Amaçlı İmar Planlarını Kim Onaylar

Kanunun 17. maddesinin (a) fıkrasının dördüncü bendine göre, koruma kurulları tarafından görüşülen ve aynen ya da değiştirilerek uygun bulunan planlar onaylanmak üzere ilgili idareye gönderilir.

Aslında bent metninde “onaylamak” ibaresi yer alıyor ise de bunu daha ziyade “yürürlüğe koymak” olarak anlamak daha uygun olacaktır. Çünkü Kanunun 61. maddesine göre kamu kurum ve kuruluşları ve belediyeler ile gerçek ve tüzel kişiler, Koruma Yüksek Kurulu ve koruma bölge kurullarının kararlarına uymak zorundadır. Bu durumda, idarelerin yaptığı iş onaylamaktan ziyade yürürlüğe sokmaktır. Zira idarelerin koruma kurulları tarafından uygun bulunan planları değiştirme yetkileri bulunmamaktadır.

Koruma bölge kurulunca plana ilave edilen veya değiştirilen hususlar olması halinde, idareler bu konularla ilgili plan yapım sürecinde alınan görüşler ve ana kararlar dikkate alınarak varsa değişmesini istediği hususları aynı süre içerisinde koruma bölge kuruluna bildirir.

İdarece planda değiştirilmesi istenen hususlar koruma bölge kuruluna bildirildiği takdirde, koruma bölge kurulunca bu hususlar değerlendirilir ve uygun görülen haliyle planlar, idarelere onaylanmak üzere gönderilir.

Gönderme tarihinden itibaren altmış gün içerisinde onaylanmayan planlar onaylanmış sayılır ve yürürlüğe girer.

Koruma kurulu tarafından koruma amaçlı planda herhangi bir değişiklik yapılmaması ya da yapılan değişiklik veya ilavenin planı hazırlayan idare tarafından uygun görülmesi halinde planlar gönderilme tarihinden itibaren iki ay içerisinde idare tarafından görüşülerek karara bağlanır.

Yönetmelik, değişiklik yapılması halinde onay süresini altmış gün olarak belirlemişken, değişiklik yapılmaması ya da yapılan değişiklik veya ilavenin planı hazırlayan idare tarafından uygun görülmesi halinde onay süresini iki ay olarak belirlemiştir.

Her halükarda bu iki aylık süre içerisinde idare tarafından onaylanmayan planlar, onaylanmış sayılır ve kesinleşerek yürürlüğe girer.

Koruma Amaçlı İmar Planlarının İlanı

Planlar, onay tarihinden itibaren idarece herkesin kolayca erişebileceği yerlerde ve görebileceği şekilde ilan yerlerine asılarak otuz gün süre ile ilan edilir. Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi, Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmeliğin 8. maddesine göre planlar onaylandığı tarihten itibaren en geç on beş iş günü içinde otuz gün süreyle herkesin görebileceği şekilde idarelerce tespit edilen ilan yerlerinde asılmak suretiyle ve idarelerin internet adreslerinde eş zamanlı olarak ilan edilir.

Planların nerede görüleceği köyler ve belde belediyelerinde mahalli anonslar ve ilan panoları ile, büyükşehir olmayan belediyelerde yerel yazılı yayın kuruluşu aracılığıyla, büyükşehir belediyelerinde ise en yüksek tirajlı ilk dört ulusal yazılı yayın kuruluşundan biri aracılığıyla duyurulur.

Ayrıca, planların askıya çıkacağı yer ve tarihle ilgili bilgiler plan toplantılarına katılmış kamu kurum ve kuruluşlarına, ilgili meslek odaları ve sivil toplum kuruluşlarına idarece yazılı olarak bildirilir.

İdare, onaylanan koruma amaçlı imar planı ve eklerini, koruma bölge kurulu kararı ile birlikte dağıtımı yapılmak üzere, asgari beş takım olarak ilgili koruma bölge kurulu müdürlüğüne gönderir.

Koruma Amaçlı İmar Planına İtiraz

Otuz günlük askı süresi içinde planı yapan idare nezdinde, koruma amaçlı imar planlarına itiraz edilebilir. Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi, Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmeliğin 9. maddesine göre askı süresi içinde koruma amaçlı imar planlarına itiraz edilebilir. İtirazlar idarelere yapılır.

Ancak koruma amaçlı imar planına yapılan itirazlar uygulamayı ve yürütmeyi durdurmaz.

İdarece itirazlar en geç otuz gün içinde değerlendirilir ve karara bağlanır. Alınan karar, koruma amaçlı imar planında değişiklik yapılmasını gerektirmesi halinde itirazlar koruma bölge kurulunun değerlendirmesine sunulur.Bu takdirde itiraz, koruma bölge kurulu tarafından karara bağlanır.

Koruma Bölge Kurullarınca Alınan Kararlara İtiraz

İdareler ile gerçek ve tüzel kişiler, Koruma Yüksek Kurulu ve koruma bölge kurullarının kararlarına uymak zorundadırlar. Bununla birlikte, Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi, Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmeliğin 9. maddesine göre; koruma amaçlı imar plânları, değişiklikleri ve revizyonlarına ilişkin koruma bölge kurullarınca alınan kararlara 19/4/2012 tarihli ve 28269 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ve Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları Yönetmeliği doğrultusunda itiraz edilebilir.

Bahsi geçen bu Yönetmeliğin 18. maddesine göre koruma bölge kurullarınca alınan kararlara, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerce Koruma bölge kurulu kararının tebliğ veya ilanından itibaren altmış gün içinde Koruma Yüksek Kuruluna itiraz edilebilir. Bu itirazlar Bakanlıkça değerlendirilerek gerekli görüldüğü takdirde Koruma Yüksek Kurulu gündemine alınır.

Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerce Koruma Yüksek Kuruluna yapılan itiraz başvuruları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğünden alınacak başvuru belgesi, hak sahipliğini gösterir belge ve itiraz dilekçesi ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne yapılır.

Taşınmaz üzerindeki ayni hakkını veya kiracılık hakkını belgelemeyen gerçek ve tüzel kişilerin itirazları, Koruma Yüksek Kurulu gündemine alınmaz. Ayrıca hakkında kesinleşmiş yargı kararı bulunan koruma bölge kurulu kararlarına karşı Koruma Yüksek Kuruluna itiraz edilemez.

Bu itirazlar, Koruma Yüksek Kurulunca incelenir ve gündeme alındıktan sonra en geç üç ay içinde karara bağlanır. Koruma Yüksek Kurulunda görüşülen itiraz konuları ayrıca koruma bölge kurulu gündemine alınmaz.

Koruma Yüksek Kuruluna yapılan itirazlar sonuçlanıncaya kadar itiraza konu koruma bölge kurulu kararının uygulanmasına devam edilir. İtiraz sonucu koruma bölge kurulu kararı Koruma Yüksek Kurulu tarafından kaldırılır ise koruma bölge kurulu müdürlüğünce kararın dağıtıldığı yerlere yeniden dağıtımı yapılır.

Bu itiraz yolundan sonuç alınamaması halinde, genel bütçe dışında tüzel kişiliğe sahip kamu tüzel kişileri idari yargıda iptal davası açabilirler. Dava açma süresi bu konuda idare ve koruma bölge kurulu tarafından verilen kararın tebliği tarihinden itibaren altmış gündür.

Aynı tüzel kişilik (Devlet tüzel kişiliği) içerisinde yer almaları nedeni ile genel bütçeli idarelerin (örneğin Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ya da Kültür ve Turizm Bakanlığının) koruma bölge kurulu ya da Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu kararlarına karşı idari yargıda iptal davası açmaları mümkün değildir.

Koruma Amaçlı İmar Planlarına Dava

Gerçek ve tüzel kişiler yaptıkları itiraz üzerine, idare ve koruma bölge kurulu tarafından verilen kararlara karşı idari yargıda iptal davası açabilirler. Dava açma süresi bu konuda idare ve koruma bölge kurulu tarafından verilen kararın tebliği tarihinden itibaren altmış gündür.

İdareler, koruma bölge kurulu kararına karşı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kuruluna itiraz edebilirler. Bu itiraz yolundan sonuç alınamaması halinde, genel bütçe dışında tüzel kişiliğe sahip kamu tüzel kişileri idari yargıda iptal davası açabilirler. Dava açma süresi bu konuda idare ve koruma bölge kurulu tarafından verilen kararın tebliği tarihinden itibaren altmış gündür.

Aynı tüzel kişilik (Devlet tüzel kişiliği) içerisinde yer almaları nedeni ile genel bütçeli idarelerin (örneğin Bayındırlık ve İskan Bakanlığının ya da Kültür ve Turizm Bakanlığının) koruma bölge kurulu ya da Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu kararlarına karşı idari yargıda iptal davası açmaları mümkün değildir.