İçindekiler
Nazım İmar Planı Ne Demek? 1/5000 İmar Planı Nedir?
3194 sayılı İmar Kanunu‘nun 5. maddesindeki tanıma göre nazım imar planı; varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak halihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporuyla beraber bütün olan plandır.
Ülkemizde diğer mekansal planlar ve imar planları konusunda bilgi almak için şu yazımıza bakınız: İmar Planı Nedir? Plan Türleri Nelerdir? İmar Planları Hangi Bölümlerden Oluşur?
Nazım İmar Planı Özellikleri Nelerdir?
Nazım imar planları, genel nitelikte planlardır. Bu planlarda, çeşitli arazi kullanım kararları ile yerleşme alanlarını belirleyen sınırlar şematik olarak gösterildiğinden, bu planlar üzerinden plan mikyası ile ölçü alınamaz, yer tespiti ve uygulama yapılamaz.
Uygulamanın (inşaat ruhsatı verilmesi gibi) yapılabilmesi için 1/1.000 ölçekli uygulama imar planının ve bu plana uygun olarak parselasyon işlemlerinin tamamlanması gerekir. Nazım imar planı bulunmayan bölgelerde uygulama imar planının yapılması mümkün değildir.
Bir planın nazım imar planı olarak kabul edilebilmesi için, adının mutlaka nazım imar planı olması gerekmez. Asıl önemli olan planın adı değil niteliğidir. Başka bir anlatımla, bir plan nazım imar planı niteliklerini taşıyor ise ismi nazım imar planı olmasa bile nazım imar planı olarak kabul edilmesi gerekir.(D.6.D. 12.02.1992, E:1991/2825, K:1992/542)
Bu planların, üst ölçekli plan olan çevre düzeni planlarına uygun olması gerekir. Örneğin çevre düzeni planında “doğal karakteri korunacak yer” olarak ayrılmış bulunan bir yer, nazım imar planında konut ya da sanayi alanına ayrılamaz.
Bu planlar belirli bir süredeki muhtemel gelişmeler (nüfus vb.) göz önünde bulundurularak hazırlanır. 3194 sayılı İmar Kanununda ve Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinde bu süreye ilişkin hüküm bulunmamaktadır. Ancak, öğretide bu sürenin yirmi yıl olarak kabul edilmesi görüşü benimsenmektedir.
Nazım İmar Planı Ölçeği: 1/5000 Ölçek Ne Demek?
Bu planlar için belirlenmiş bir ölçek yoktur. Kentin büyüklüğüne göre 1/2000, 1/5.000, 1/10.000, 1/25.000 ölçekli olabilir. Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin 4. maddesine göre nazım imar planlarının, varsa kadastral durumu işlenmiş olarak 1/5.000 ölçekte, büyükşehir belediyelerinde 1/5000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte ölçekli olarak düzenlenmesi gerekir.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7/b maddesinde büyükşehir belediyeleri tarafından hazırlanacak nazım imar planlarının 1/5.000 ila 1/25.000 ölçek arasında olacağı ifade edilmiştir. İller Bankası tarafından hazırlanan Teknik Şartlaşmada ise nazım imar planlarının ölçeği; 1/2000, 1/5.000, 1/10.000, 1/25.000, 1/50.000 olarak belirlenmiştir.
Nazım İmar Planı Yetkisi
Nazım imar planlarını hazırlama ve onaylama yetkisi, planı yapılacak yerin, büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde olup olmamasına göre değişmektedir.
a) Belediye ve Mücavir Alan Sınırları İçinde
3194 sayılı İmar Kanunu’nun 8. maddesinde “Mevcut ise bölge planı ve çevre düzeni plan kararlarına uygunluğu sağlanarak, belediye sınırları içinde kalan yerlerin nazım ve uygulama imar planları ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır.” hükmü yer almaktadır. Bu nedenle (büyükşehirler ve özel planlama yetkisi bulunan alanlar ve özel kanun hükümleri hariç olmak üzere) belediye sınırları içerisinde nazım ve uygulama imar planları belediyeler tarafından yapılmaktadır.
a) Belediye ve Mücavir Alan Sınırları Dışında
Büyükşehir belediyesi olan yerlerde nazım imar planı yapma yetkisi 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu gereğince büyükşehir belediyelerine aittir. 5216 sayılı Kanunun 7/b maddesine göre çevre düzeni planına uygun olmak kaydıyla, büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde 1/5.000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte nazım imar planını yapmak, yaptırmak ve onaylamak büyükşehir belediyelerinin yetkisindedir.
c) Büyükşehirlerde Nazım İmar Planı Yapma Yetkisi
3194 sayılı İmar Kanunu’nun 8. maddesinin 2. fıkrasında “Belediye ve mücavir alan dışında kalan yerlerde yapılacak planlar valilik veya ilgilisince yapılır veya yaptırılır. Valilikçe uygun görüldüğü takdirde onaylanarak yürürlüğe girer.” hükmü yer almaktadır. Ancak 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 6. maddesine göre il özel idareleri belediye sınırları dışındaki imar işlerini yapmakla görevlidir. İl genel meclisinin görevlerini düzenleyen 10. maddenin (c) bendinde ise “Belediye sınırları il sınırı olan büyükşehir belediyeleri hariç il çevre düzeni planı ile belediye sınırları dışındaki alanların imar planlarını görüşmek ve karara bağlamak” görevi il genel meclisinin görevleri arasında sayılmıştır.
Belediye sınırları dışında (mücavir alanlar da dahil olmak üzere) planlama yetkisini il özel idarelerine veren bu hükümlerin 3194 sayılı İmar Kanunu ile çeliştiği açıktır. İl Özel İdaresi Kanununun “Uygulanmayacak hükümler” başlıklı 70. maddesinde ise “Bu Kanunla, il özel idaresinin sorumlu ve yetkili kılındığı görev ve hizmetlerle ilgili olarak, … 3194 sayılı İmar Kanunu, … Kanununda bu Kanun hükümlerine aykırılık bulunması durumunda bu Kanun hükümleri uygulanır.” hükmü yer almaktadır.
5393 sayılı Belediye Kanununun 14. maddesinde belediyenin imarla ilgili hizmetleri yapmak veya yaptırmakla yetkili ve sorumlu olduğu vurgulandıktan sonra belediyenin görev, sorumluluk ve yetki alanının belediye sınırlarını kapsadığı vurgulanmıştır. Aynı Kanunun 84. maddesine göre bu Kanunla, belediyenin sorumlu ve yetkili kılındığı görev ve hizmetlerle sınırlı olarak 3194 sayılı İmar Kanununda 5393 sayılı Kanuna aykırı hükümler bulunması durumunda 5393 sayılı Kanun hükümleri uygulanır.
Bu hükümler dikkate alındığında İl Özel İdaresi Kanununun yürürlüğe girdiği 04.03.2005 tarihinden itibaren, belediye sınırları dışında bulunan alanlarda nazım imar planları konusunda il özel idarelerinin görevli ve yetkili olduğu sonucuna varılmaktadır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 29.02.2008 tarihli ve 2008/02 sayılı Genelgesi: “5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 6-b maddesi uyarınca, imar hizmetleri il özel idaresine geçmiştir. Ancak, bu kanunun yürürlüğe girdiği 04.03.2005 tarihinden sonra da imar hizmetlerinin, bayındırlık ve iskan müdürlüklerince yürütüldüğü ve bu hizmetlerin il özel idaresine devir işleminin yapılmadığı görülmüştür. İl Özel İdaresi Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren imara ilişkin tüm görevlerin il özel idaresinin ilgili organlarınca gerçekleştirilmesi zorunludur.”
İçişleri Bakanlığının (Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü) 2007/68 sayılı Genelgesi: “İstisnai kanunlardaki münhasır uygulamalar dışında, belediye sınırları içinde belediyeler, belediye sınırları dışında ise il özel idareleri imar planlarının yapılıp uygulanması ile görevli ve sorumludur.”
Danıştay’ın kararları da bu doğrultudadır. Danıştay 6. Dairesi, 22.11.2012, E:2012/3976, K:2012/6605: Belediye ve mücavir alan dışında kalan yerlerde yapılacak imar faaliyetlerinin 5302 sayılı kanunun yürürlüğe girmesinden önce il idare kurulunun görev ve yetkileri arasında yer almakta iken anılan kanunun yürürlüğe girmesinden sonra il özel idaresinin görev ve yetkileri arasında yer aldığı. Belediye ve mücavir alan dışında kalan yerlerde yapılacak imar faaliyetlerinin 5302 sayılı kanunun yürürlüğe girmesinden önce il idare kurulunun görev ve yetkileri arasında yer almakta iken anılan kanunun yürürlüğe girmesinden sonra il özel idaresinin görev ve yetkileri arasında yer aldığı, köy yerleşik alanının tespiti yönünde alınacak kararların da yine imar faaliyeti kapsamda il özel idarelerinin görevinde olduğunun kabulü gerektiği açıktır.
Danıştay 6. Dairesi, 18.09.2009, E:2007/7460, K:2009/8664: 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun yürürlüğe girdiği 4.3.2005 tarihinden itibaren anılan Yasa’nın 10. maddesi uyarınca plan yapma yetkisinin il genel meclisine ait olduğu. 3194 sayılı İmar Kanunu‘nun 8. maddesiyle belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde plan yapma yetkisinin valiliğe verilmesi yönündeki düzenlemenin 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 10. maddesindeki düzenlemeye aykırı olduğu, bu nedenle anılan Kanunun 70. maddesinde aykırılık halinde 5302 sayılı Yasa hükümlerinin uygulanacağının öngörülmesi karşısında artık 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun yürürlüğe girdiği 4.3.2005 tarihinden itibaren anılan Yasa’nın 10. maddesi uyarınca plan yapma yetkisinin il genel meclisine ait olduğu sonucuna varılmaktadır.
Ayrıca Danıştay Birinci Dairesi 08.12.2006 tarih ve E:2006/1186; K:2006/1228 sayılı kararında; belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde imar planları yapma konusunun il genel meclisinin görev ve yetkisinde olduğu, bu planlara uygun olarak parselasyon, resen veya müracaat üzerine tevhit, ifraz ve irtifak hakkı tesisi ile bu hakların terkinine ilişkin işlemlerde ise il encümeninin yetkili olduğu şeklinde karar vermiştir.
Nazım İmar Planı Nasıl Hazırlanır?
Nazım imar planları halihazır haritalar üzerine çizilirler. Bu nedenle nazım imar planları hazırlanmadan önce halihazır haritanın yaptırılması, eğer mevcut ise güncellenmesi gerekir. Aksi takdirde, güncel olmayan bir halihazır haritaya dayalı olarak yapılacak imar planları ileride planların uygulanması yönünden sıkıntılar oluşturacaktır.
Nazım imar planı yapılmadan önce, planı yapılacak yer konusunda plan müellifine yardımcı olmak üzere bölgenin sosyal, ekonomik, demografik unsurları, arazi yapısı, gelişme potansiyelleri gibi konularda araştırma yapılır. Yapılan bu araştırmaların sonuçları nazım imar planı raporunda belirtilir.
Nazım imar planının bir parçası olan bu rapor, planın hangi unsurlar dikkate alınarak hazırlanacağını gösteren bir hazırlık belgesi niteliğindedir. Nazım imar planının bu rapor dikkate alınarak hazırlanması gerekir.
Veriler toplandıktan sonra analiz aşamasına geçilir. Veriler ve ulaşılmak istenilen hedefler karşılaştırılarak plan oluşturulur. Nazım imar planları üç kısımdan oluşmaktadır. Bunlardan birincisi, kullanım bölgelerini ve diğer hususları gösteren “plan paftası”dır.
Nazım İmar Planı Gösterimi
Ankara 2023 Nazım İmar Planından alınmış kısmi plan paftası aşağıda gösterilmektedir.
Onay, İlan ve İtiraz
Nazım imar planlarının onayı, ilanı ve bu planlara yapılacak itirazlar uygulama imar planları ile aynıdır. Bu nedenle, bu konuya burada ayrıca değinilmemiştir.
