İmar Para Cezaları Rehberi – 2024

İmar para cezalarıyla ilgili uygulayıcılara (belediye personeli, hakimler, avukatlar vb.) faydalı olacağını düşünerek geniş bir rehber hazırlamak istedim. Bu rehberde “Hangi yapılara ve fiillere imar para cezası uygulanır? İmar para cezaları kime uygulanır? İmar para cezaları nasıl hesaplanır? İmar para cezası uygulama yetkisi hangi kurumda?  İmar para cezasını kim verir? İmar para cezaları hangi sürede ödenir? Zamanaşımı var mı? İmar para cezalarına nasıl itiraz edilir? İmar para cezasına nasıl dava açılır?” konularında bilgiler yer almaktadır.

İlgilendiğiniz ve bilgi almak istediniz konuda bilgi almak için aşağıdaki “İçindekiler Tablosunu” kullanabilirsiniz. İçindekiler Tablosunu açmak için “Göster” butonuna tıklamanız yeterlidir.

İmar Kanunu 42. Madde Uygulamaları: İmar Para Cezaları

3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesinin ilk fıkrasında ceza verilebilecek bazı fiiller sayılmış, aynı maddenin ikinci fıkrasında ise İmar Kanununun bazı maddelerine göndermede bulunarak bu maddelerde belirtilen fiillerin işlenmesi halinde belediye veya il özel idaresi tarafından para cezası uygulanması öngörülmüştür. Bu maddede belirtilen ve imar mevzuatına aykırılık teşkil eden fiil ve hallerin tespit edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde ilgili idare encümenince sorumlular hakkında, üstlenilen her bir sorumluluk için ayrı ayrı olarak bu maddede belirtilen idari müeyyideler uygulanır.

İmar Kanunu’nun 42. maddesinde imar para cezaları 4 ayrı fıkrada düzenlenmiştir. 42. maddesinin 2. fıkrasında ruhsat alınmaksızın yapı yapmak ve ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere ve imar mevzuatına aykırı olarak yapı yapmak; 3. fıkrasında İmar Kanunu’nun 18, 28, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 40 ve 41 inci maddelerde belirtilen mükellefiyetleri yerine getirmemek veya bu maddelere aykırı davranmak; 4. fıkrasında, mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ettiği veya edeceği tespit olunan yapılara, ilgili idarenin yazılı ikazına rağmen idarece tanınan süre içinde takviyede bulunmamak veya bu yapıları yıkmamak,

5. fıkrasında, Kanun’un 27nci maddesine göre belirlenmiş köy yerleşik alanı ve civarı sınırları içinde köyün nüfusuna kayıtlı olan ve köyde sürekli oturanlar tarafından, valilik onayı alınmadan ve muhtarlığa bildirim yapılmadan konut ve zatî maksatlı tarım ve hayvancılık yapısı inşa edilmesi,

Fiillerine uygulanacak imar para cezaları belirlenmiştir. Bu madde kapsamında yapılacak imar para cezası uygulamalarıyla ilgili bir rehber hazırlamak istedim. Tüm yazıları tek metinde toplamak mümkün olmadığı için yazıları kısımlara bölüp bunlara link vermek istedim. Her bir konu hakkında ilgili linke tıklamanız yeterli olacaktır.

Hangi Yapılara ve Fiillere İmar Para Cezası Uygulanır?

Öncelikle belirtmek gerekir ki yalnızca 42. maddede belirtilen fiillerin gerçekleşmesi haline imar para cezası verilebilir. 42. maddede hangi fiillerin işlenmesi halinde para cezası uygulanacağı madde numaraları belirtilerek ifade edildiği için 42. maddede sayılmayan maddelerde işlenen fiiller için imar para cezası uygulanması mümkün değildir. Bu konuda şu yazımıza bakabilirsiniz: Hangi Yapılara ve Fiillere İmar Para Cezası Uygulanır?

İmar Para Cezaları Kime Uygulanır?

3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesinde para cezası uygulanacak kişiler açıkça belirtilmiştir. Örneğin “ruhsat alınmaksızın veya ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere veya imar mevzuatına aykırı olarak yapı yapmak” fiilinden dolayı “yapının sahibi, yapı müteahhidi veya aykırılığı altı iş günü içinde idareye bildirmeyen ilgili fenni mesuller” imar para cezasına çarptırılabilir. 

a) İmar Para Cezası Kime Kesilir? 

İmar para cezaları temel olarak yapı sahibi adına düzenlenir. Ancak 3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesinde imar para cezası uygulanacak kişiler açıkça belirtilmiştir. Bu kişiler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

b) Yapı Sahibine İmar Para Cezası Verilebilir mi?

İmar para cezaları temel olarak yapı sahibi adına düzenlenir. Yapı sahibi ile taşınmaz sahibi farklı kişiler ise cezanın taşınmaz sahibi adına değil, yapı sahibi adına düzenlenmesi gerekir. Örneğin Hazineye ait taşınmaz üzerinde Hazinenin bilgisi dışında yapı yapan kişiye karşı ceza düzenlenebilir. Danıştay 6. Dairesi, 24.12.1992, E:1991/2852, K:1992/5184: Yıkmaya konu yapının bulunduğu yerin tapusunun başka bir kişiye ait olmasının yapının da o kişiye ait olduğunu göstermeyeceği, kaldı ki ruhsatsız yapı konusunda davacı adına düzenlenen yapı tatil tutanağına karşı davacının itirazda bulunmadığı işlemlerin ruhsatsız yapıyı yapan kişi adına düzenlenmesinde isabetsizlik görülmediği.

Ruhsatsız olarak yapılan yapıların sonradan yapıyı yapan kişinin mülkiyetinden çıkması durumunda, para cezasının yapının sonraki maliki adına değil, ruhsatsız yapıyı yapan kişi adına düzenlenmesi gerekir. Yapıyı sonradan satın alan kişinin, satın aldığı yapıda satın alma tarihinden önceki mevzuata aykırılıktan dolayı bu tarihten sonra yapılan tespitten hareketle ruhsat ve eklerine aykırı olarak yapılan yapıdan dolayı cezalandırılması mümkün değildir. Bir başka anlatımla, ruhsatsız inşaatın yapan kişinin mülkiyetinden çıkmış olması, ruhsatsız yapıyı yapan davacıya para cezası verilmesine engel teşkil etmemektedir. Bu tür yapılarda para cezasının yapıyı satmış olsa dahi mevzuata aykırılığı gerçekleştiren kişiye verilmesi gerekir. Çünkü 42. maddenin temel amacı ruhsatsız veya ruhsata aykırı yapıyı yapana para cezası verilmesidir. Danıştay Altıncı Dairesi, 11.05.2005, E:2003/5504, K:2005/2714: Mülkiyet hakkı davacıya geçen yapıda bu tarihten sonraki tespitle ruhsat ve eklerine aykırı olarak yapılan imalatlardan davacının sorumlu tutularak para cezası verilmesine ilişkin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı.

c) Müteahhiti Uyaran Malike İmar Para Cezası Verilebilir mi?

Yapı maliki, yapıyı inşa eden müteahhit ile, imar mevzuatına ve projelere aykırı yapı konusunda sözleşme imzalamamış ise ve aykırılıktan haberdar değil ise yapı maliki adına para cezası düzenlenmemesi gerekir. Örneğin malik yapım işleri için bir yapı müteahhidi ile anlaşmış, sözleşmenin bir örneğini idareye vermiş, yapı ruhsatında yapı müteahhidi bölümü ilgili kişi tarafından imzalanmış, sözleşmede aykırılık yapılmasına yönelik özel bir hüküm yok ise ve yapı maliki malik olma sıfatı dışında hiçbir şekilde aykırılığa müdahil değil ise bunu da bir şekilde belgelemiş ise para cezasına konu bir sorumluluğundan söz edilmemesi gerekir. Böyle bir durumda para cezasının sadece yapı müteahhidi adına düzenlenmesi gerekir.

Ayrıca ruhsat ve eklerine aykırı yapı yapan müteahhidi yazılı şekilde uyaran yapı malikine de para cezası verilmemesi gerekir. Kendi taşınmazı üzerinde inşaat yaptırmak amacıyla bir müteahhit ile kat karşılığı inşaat sözleşmesi yapan, ancak müteahhidin ruhsat almadan inşaata başlaması üzerine, mevzuata aykırılığın idarece tespit tarihinden önce kabul edilebilir hukuki yollarla ruhsatsız yapı yapmaması için yapı müteahhidini uyaran ve bu durumu idareye bildiren yapının ruhsatsız yapılmasında sorumluluğunun bulunmadığı anlaşılan yapı sahibi hakkında, para cezasının uygulanmaması gerekir.

ç) Kat Mülkiyetine Tabi Binalarda Para Cezası Kime Verilir?

Bir binada diğer maliklerin izni olmaksızın yapılan ruhsatsız veya mevzuata aykırı uygulamalar için bütün maliklerin değil, aykırılığı gerçekleştirenlerin idari para cezasına konu edilmesi gerekmektedir. Herhangi bir apartman yönetim kurulu kararı alınmamışsa veya apartman yönetim planında binanın ortak kullanım alanında yapılan izinsiz tadilatlardan izinsiz olarak yapılmasına ilişkin kararı onaylayanlar dışında tüm kat maliklerinin sorumlu tutulması mümkün değildir. Mevzuata aykırı bir yapıda para cezasının bu yapıyı inşa edene verilmesi gerekir. Bu nedenle para cezası verilecek ilgililer saptanırken ruhsat eki projeye aykırı olarak yapılan tadilatların yapılmasına neden olan kişilerin doğru bir şekilde belirlenmesi gerekir.

Danıştay 6. Dairesi, 22.12.2003, E:2002/3435, K:2003/7049: Dava konusu olayda davacılar, binanın ortak kullanım alanında yapılan tadilatlardan tüm kat maliklerinin sorumlu tutulamayacağını, kendilerinin bu durumdan mağdur olduklarını, binanın müteahhidinin ve arsa sahibinin haksız şekilde söz konusu alanı işgal etmeleri nedeniyle kendilerinin kusuru olmadığını belirterek, cezaların şahsiliği ilkesi gereği kusurlu kimse ona para cezasının verilmesi gerektiğini, ruhsata aykırı tadilatların kendileri tarafından belediyeye bildirildiğini ileri sürmektedirler. İdare mahkemesince, yıktırılmasına karar verilen projeye aykırı olarak yapılan tadilatları yapan kişilerin belirlenmesi suretiyle, ayrıca cezaların şahsiliği ilkesi de göz önüne alınarak para cezasına ilişkin dava konusu işlem hakkında karar verilmesi gerekmektedir.

d) Mirasçılar İmar Para Cezası Verilebilir mi?

Bir yapıda, yapı sahibinin vefatı halinde yapının mirasçılar tarafından yapıldığı konusunda bir tespit yapılmamışsa, cezaların şahsiliği prensibi uyarınca miras hukuku nedeniyle yapı sahibi olan mirasçılarından, idari para cezasının tahsil edilmesi de mümkün değildir.

e) Özel Parselasyonla Hisse Karşılığı Belirli Bir Yer Satan veya Alan Kişi

42. maddede özel parselasyon ile hisse karşılığı belirli bir yer satmak veya almak para cezası uygulama sebebi sayılmıştır. Bu nedenle bu şekilde belirli bir yeri alan ve satan kişiye ayrı ayrı para cezası uygulanması gerekir.

f) Kiracıya İmar Para Cezası Verilebilir mi?

Taşınmaz maliki tarafından kira kontratında tadilatların niteliğini de belirterek açık olarak kiracıya tadilat yapılması yönünde muvafakat verilmemişse, tadilatlar kira kontratından sonraki bir dönemde yapılmış ve idarece tespit edilmişse, mülk sahibinin açık muvafakati olmaksızın kiracı tarafından yapılan bu tadilatlar nedeniyle taşınmaz maliki adına imar para cezası verilmesi, cezaların şahsiliği ilkesi de göz önünde bulundurulduğunda mevzuata uygun olmayacaktır. Danıştay 6. Dairesi, 18.10.2004, E:2003/1196, K:2004/4987: Yapının mülk sahibi tarafından yapılmayan ruhsatsız tadilatlar için noter kanalıyla mülk sahibince kiracılara ihtarname çekildiği ve kira sözleşmesinde kiralayanın muvafakati olmadan tadilat yapılamayacağı, yapılacak tadilatlarında mevzuata uygulanarak yapılmasının esas olduğunun belirtildiği dikkate alındığında, cezaların şahsiliği ilkesi gereği, kiracının yaptığı ruhsatsız tadilatlar nedeniyle 3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesi uyarınca yapının mülk sahibine para cezası verilemeyeceği.

Buna karşılık taşınmaz sahibinin açık izni veya kira sözleşmesi sonucu kiracı tarafından yapılan yapılarda para cezası taşınmaz malikine kesilmelidir. Danıştay 14. Dairesi, 14.10.2014, E:2013/3172, K:2014/8280: Taşınmaz sahibinin açık izni veya kira sözleşmesi sonucu kiracı tarafından yapılan yapılarda para cezasının taşınmaz malikine kesilmesi gerektiği. (…) ruhsat alma mükellefiyetinin taşınmaz malikinde olduğu ve kiracının taşınmaz malikinin muvafakati olmadan ruhsat alamayacağı göz önüne alındığında; taşınmaz malikinin kendi taşınmazında ruhsatsız yapı yapması ile rıza ve muvafakati ile başkası tarafından yapılmasına izin vermesi arasında bir fark gözetilmesi olanaklı değildir. Bu durumda, ruhsatsız baz istasyonu yapılmasına rıza gösteren davacıya para cezası verilmesine ilişkin işlemde “Cezaların şahsiliği” ilkesi açısından hukuka aykırılık bulunmadığından, işlemin diğer unsurları yönünden bir inceleme ve değerlendirme yapılması gerekmekte iken, anılan gerekçeyle para cezasının iptali yolunda verilen temyize konu Mahkeme kararının bu kısmında hukuki isabet görülmemiştir.

g) Fenni Mesule İmar Para Cezası Verilebilir mi?

3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesine göre, inşaattaki aykırılığı altı iş günü içinde idareye bildirmeyen ilgili fenni mesuller hakkında para cezası uygulanması mümkündür. Ancak bunun için yapı denetim işinin üstlenildiği (yapı denetim hizmet sözleşmesinin imzalandığı) tarihten sonra; ruhsat alınmaksızın veya ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere veya imar mevzuatına aykırı olarak yapı yapıldığının altı iş günü içerisinde idareye bildirilmediğine yönelik olarak bir tespitin yapılması gerekmektedir.

h) Müteahhite İmar Para Cezası Verilebilir mi?

Ruhsat alınmaksızın veya ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere veya imar mevzuatına aykırı olarak yapı yapan müteahhit hakkında para cezası uygulanabilir. Bu aykırılıkların yapı sahibi ile müteahhit arasındaki bir sözleşme ile öngörülmüş olması, müteahhiti sorumluluktan kurtarmaz.

İmar Para Cezası İçin yapı Tatil Tutanağı Zorunluluğu

İmar para cezası uygulanabilmesi için yapı tatil tutanağı düzenlenmesi gerekir. Ruhsat ve eklerine aykırı inşaat yapma nedeniyle imar para cezası düzenlenebilmesi için yapının durumuyla ilgili bir tutanağının düzenlenmesi gerekmektedir. Ruhsat ve eklerine aykırı olarak yapılan yapılar nedeniyle para cezası verilmesine karar verilebilmesi için, idarece yapı hangi aşamada olursa olsun yapı tatil tutanağının düzenlenmesi gerekmekte olup, verilecek para cezasının ruhsata aykırılıkların durumuna, niteliğine ve sınıfına, yerleşmeye ve çevreye etkisine, can ve mal emniyetini tehdit edip etmediğine ve aykırılığın büyüklüğüne göre mevzuata aykırılığın her bir metrekaresi için hesaplanacağı dikkate alındığında söz konusu tutanakta ruhsatsız ya da ruhsata aykırı yapının durumunun, niteliğinin, yerleşmeye ve çevreye etkisinin, can ve mal emniyetini tehdit edip etmediğinin ve metrekaresinin somut ve ayrıntılı olarak belirtilmesi gerekmektedir. Yapı tatil tutanağı hakkında bilgi almak için şu yazımıza bakınız: Yapı Tatil Zaptı Nedir? Nasıl Düzenlenir? Ne İşe Yarar?

3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesinin 2. fıkrasındaki düzenlemeye göre, ruhsat ve eklerine aykırı olarak yapılan yapılar nedeniyle para cezası verilmesine karar verilebilmesi için, idarece yapı hangi aşamada olursa olsun yapı tatil tutanağının düzenlenmesi gerekmekte olup, verilecek para cezasının ruhsata aykırılıkların durumuna, niteliğine ve sınıfına, yerleşmeye ve çevreye etkisine, can ve mal emniyetini tehdit edip etmediğine ve aykırılığın büyüklüğüne göre mevzuata aykırılığın her bir metrekaresi için hesaplanacağı dikkate alındığında söz konusu tutanakta ruhsatsız ya da ruhsata aykırı yapının durumunun, niteliğinin, yerleşmeye ve çevreye etkisinin, can ve mal emniyetini tehdit edip etmediğinin ve metrekaresinin somut ve ayrıntılı olarak belirtilmesi gerekmektedir.

a) Sadece Para Cezası İçin Yapılacak Tespitlerde Yapı Tatil Tutanağı Zorunlu mu?

Bununla birlikte bu konuda bir ayrım da yapmayı gerekli buluyoruz. Danıştay içtihatlarında, yıkım yönünden tutanaklarda aranan şekil şartları ile imar para cezası yönünden dayanak alınan tutanakta aranan şekil şartlarının farklı olduğu belirtilmektedir. Eğer para cezası ile birlikte 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 32. maddesi kapsamında yıkım işlemi de tesis edilecekse, yapı tatil tutanağı veya (bitmiş yapılarda) yapı tespit tutanağı düzenlenmesi ve tutanakların, bu tutanaklar açısından gerekli şekil şartlarına (yapıya asılma, muhtara bırakılma, 30 güne kadar süre verme gibi) uygun olması gerekir. Buna karşılık yıkım işlemi olmadan sadece para cezası için yapılacak tespitlerde yapı tatil tutanağı veya (bitmiş yapılarda) yapı tespit tutanağı düzenlenmesi zorunlu değildir. Bu açıdan, yıkım işlemine esas alınan yapı tatil tutanağı için aranan tüm unsurların idari para cezası açısından aranmaması gerektiği kabul edilmektedir.

b) Para Cezasına Dayanak Teşkil Eden Tutanakların Gerekli Bilgileri İçermesi

3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesine göre bu maddede belirtilen ve imar mevzuatına aykırılık teşkil eden fiil ve hallerin tespit edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde ilgili idare encümenince sorumlular hakkında, üstlenilen her bir sorumluluk için ayrı ayrı olarak bu maddede belirtilen idari müeyyideler uygulanır. İmar para cezalarının uygulanabilmesi imar mevzuatına aykırı yapı hakkında tutanak düzenlenmesi ve para cezası uygulanmasını gerektiren nedenlerin, yapıda imar mevzuatına, ruhsata ve fen ve sağlık koşullarına aykırı olan hususların ve bu hususların İmar Kanununun hangi maddesine aykırılık teşkil ettiğinin tutanaklarda açık olarak belirtilmesi gerekir.

Para cezasına dayanak alınan tutanakta aykırılığın etkileme alanı ile birlikte somut olarak ve görsel verilerle desteklenerek yer alması, ayrıca şayet bazı artırım nedenleri de uygulanmış ise bu nedenlere ilişkin de somut verilerin tutanakta ya da tutanak eki sayılabilecek bilgi ve belgelerde yer alması gerektiği yönünde kararlar verilmektedir. Danıştay 6. Dairesi, 11.04.2006, E:2004/1633, K:2006/1883: 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 27. maddesi kapsamında, valilik görüşü alınmaksızın inşa edilen yapı nedeniyle para cezası verilebilmesi için yapının hangi yönlerden imar mevzuatının veya fen ve sağlık kurullarına aykırı olduğunun tespit edilmesi gerektiği. 

Danıştay içtihatlarında, para cezasına esas alınan yapı tatil tutanağında yapı grubu ve sınıfının yer almamış olmasının tek başına iptal nedeni olarak değerlendirilemeyebileceği, ancak ruhsata aykırılıktan etkilenen alan veya ruhsatsız yapının m²‘sinin tutanakta yer alması gerektiği, burada ölçütün, bazı verilerin ancak yapı yerinde elde edilebilecek bilgiler olduğu bu verilerin mutlaka tutanakta yer alması gerektiği, bazı verilerin ise tutanakta yer almasa bile idare elemanlarınca proje üzerinden encümene sevk edilirken ortaya konulabileceği, (yapının hisseli olup olmadığı gibi) bu halde ve dosyada da davacı tarafından aksinin ortaya konulamaması halinde salt bu nedenle iptal kararı verilemeyeceği ifade edilmiştir. Bu kararlara göre ancak yapı yerinde tespit edilebilecek verilerin tutanakta yer alması zorunludur. Danıştay 14. Dairesi, 05.02.2014, E:2012/3665, K:2014/1593: Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğ hükümleri dikkate alınmak suretiyle, ruhsatsız ya da ruhsata aykırı olarak yapıldığı öne sürülen yapıların sınıf ve guruplarının açık ve kesin bir şekilde tespit edildikten sonra para cezası verilmesi gerektiği hakkında. 

c) Ek Bilgi                     

İmar para cezaları uygulanırken imar mevzuatına aykırılığın tespiti tarihi dikkate alınarak para cezası uygulanmaktadır. Yani para cezası belirlenirken aykırılığın tespiti tarihindeki ceza miktarları esas alınmaktadır. Bu nedenle düzenlenen tutanağın bir nüshasının yapı yerine asılması ve muhtarlığa bırakılması faydalı olacaktır.

İmar Para Cezaları Nasıl Hesaplanır?

İmar Kanunu’nun 42. maddesinde imar para cezaları 4 ayrı fıkrada düzenlenmiştir. Bunların her birinde de para cezalarının hesaplanmasıyla ilgili ayrıntılı hükümler getirilmiştir. İmar para cezalarının nasıl hesaplanacağı konusunda şu yazımıza bakabilirsiniz: 2022 Yılında Uygulanacak İmar Para Cezaları ve Bunların Hesaplanma Şekli

İmar Para Cezalarında Tekerrür Uygulamaları: İkinci Kez Para Cezası Verilip Verilemeyeceği

3194 sayılı İmar Kanunu’nun, 5940 sayılı Kanun’un 2. maddesiyle değişik 42. maddesinin 3. fıkrasında; yapının inşa edilmesi süreci içinde tekrarı halinde, idari para cezalarının bir kat artırılarak uygulanacağı kurala bağlanmıştır. 

a) Tekerrür Nedir?

Doktrinde kabul edilen tanıma göre tekerrür; bir ceza yaptırımına uğradıktan sonra yeniden suç işlenmesi durumudur. Bu durumdaki kimselere “mükerrir” denilmektedir. Kanunlar, mükerrirlere, ilk işlediği suçtan dolayı verilen cezadan daha fazla ceza verilmesini emrettiklerinden, bu durumda olanların işledikleri suçun cezası arttırılarak verilmektedir. Bu artırımın nedeni, o kimselerin evvelce de suç işlemiş olmalarıdır. Dolayısıyla tekerrür hükmünün uygulanabilmesi için failin daha önce cezalandırılmış olması gerekli ve yeterlidir.

b) 3194 sayılı İmar Kanunu 32 ve 42 Maddeleri Kapsamında İkinci Kez Para Cezası

Normal şartlar altında para cezası uygulandıktan sonra, para cezası uygulanmasını gerektiren nedenlerin ortadan kaldırılması gerekir. Örneğin ruhsatsız olarak yapıldığı tespit edilen yapının (para cezası uygulandıktan sonra) ya ruhsatlı hale getirilmesi veya yıkılması gerekir. Aynı şekilde ruhsat ve eklerine aykırı yapılan yapının da ruhsat ve eklerine uygun hale getirilmesi veya yıkılması gerekir. Bu nedenle kural olarak aynı fiilden dolayı ikinci kez para cezası verilemez.

c) Mükerrer Para Cezası

Ancak yapı mühürlendikten ve para cezası uygulandıktan sonra inşaata devam edilmesi halinde ikinci kez ceza uygulanması mümkündür. Bu gibi durumlarda para cezaları bir kat fazlası ile uygulanır. Zaten 42. maddede de belirtilen fiil ve hallerin, yapının inşa edilmesi süreci içinde tekrarı halinde, idari para cezalarının bir kat artırılarak uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. 3194 sayılı İmar Kanunu‘nun, 5940 sayılı Kanun’un 2. maddesiyle değişik 42. maddesinin 3. fıkrasında; yapının inşa edilmesi süreci içinde tekrarı halinde, idari para cezalarının bir kat artırılarak uygulanacağı kurala bağlanmıştır. Bu nedenle ikinci kez imar para cezası uygulanması mümkündür.

Danıştay 14. Dairesi, 08.01.2014, E:2013/2967, K:2014/620: 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesi uyarınca, verilecek para cezalarında aynı maddenin 6. fıkrası uyarınca tekerrür hükmünün uygulanabilmesi için, ceza verilmesini gerektiren fiilin işlendiği yolundaki ilk tespitin yapılmasından sonra ceza uygulanması gerektiği, ilk fiilden sonra ceza uygulanmadan yapılan ikinci tespit üzerine tekerrür hükmünün uygulanması suretiyle tesis edilen işlemde, hukuka uyarlık bulunmadığı hakkında. 

Uyarı: Tekerrür hükümleri kapsamında bir kat artırımlı para cezası uygulanabilmesi için ilk tespitten sonra bir kez para cezası düzenlenmiş olması, sonrasında ikinci kez aynı fiilin tekrar işlenmiş olduğunun tespit edilmesi gerekir. İlk tespitten sonra artırımsız para cezası uygulanmamış ise ikinci tespitten sonra bir kat artırımlı para cezası uygulanamaz.

ç) Ruhsatsız Olduğu İçin Para Cezası Uygulanan Yapıya Tekrar Para Cezası Uygulanır Mı?

Ruhsatsız olması veya ruhsata aykırılık teşkil etmesi nedeni ile yapı tatil tutanağı düzenlenerek para cezası uygulanan yapı için inşaata devam edildiğinin anlaşılması halinde ikinci kez para cezası uygulanabilir. Bir başka anlatımla, ruhsat ve eki projesine aykırı olarak yapılan inşaatlar nedeniyle ve ayrı tespitlere dayalı olarak ve her seferinde tespit edilen yeni aykırılıklar nedeniyle para cezası uygulanması mümkündür. Bu gibi durumlarda inşaat yapma fiilinin mutlaka beton dökülerek yapı yapılması anlamına gelmediği, ruhsat gerektiren herhangi bir yapı yapılmasının inşaata devam edildiğinin göstergesi olduğu kabul edilmektedir.

Danıştay 6. Dairesi, 03.06.2008, E:2006/4901, K:2008/3670: Ruhsatsız veya ruhsata aykırı bir yapı yapıldığının tespiti halinde tekerrür hükümlerinin uygulanabileceği. İnşaat yapma fiilinin mutlaka beton dökülerek yapı yapılması anlamına gelmeyeceği, ruhsat gerektiren herhangi bir yapı yapılmasının inşaata devam edildiğinin göstergesi olduğu açıktır. Bu durumda, davacının ruhsata tabi duvar yaptığı ve inşaata devam ettiği anlaşıldığından, bunun üzerine tekerrür hükümleri uygulanarak para cezası verilmesinde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.

d) Ruhsatsız Olarak Yapıya Başlamak İle Yapıyı Ruhsatsız Olarak Tamamlamaktan Ayrı Ayrı Ceza Verilebilir mi?

Ruhsatsız olarak yapıya başlamak ile yapıyı ruhsatsız olarak tamamlamak farklı eylemler olduğu için bu eylemler için ayrı ayrı para cezası düzenlenmesi mümkündür. Danıştay 6. Dairesi, 20.02.2004, E:2002/4783, K:2004/961 sayılı kararına göre; ruhsatsız olarak yapıya başlamak ile yapıyı ruhsatsız olarak tamamlamak farklı eylemler olduğu için bu eylemler için ayrı ayrı para cezası düzenlenebileceği. (…) tutanakla projesiz ve ruhsatsız 3 katlı inşaat yapıldığı ve çatı ile bahçe mesafelerinin kapatıldığı saptanan olayda her iki belediye encümeni kararı ile farklı eylemlerin cezalandırıldığı anlaşıldığından, yukarıda içeriği yazılı 3194 sayılı Yasanın 42.maddesinin ilgili hükümleri uyarınca farklı eylemler nedeniyle para cezası verilmesine yönelik dava konusu işlemde Yasaya aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Bir başka ifadeyle imar mevzuatına aykırı olarak yapılan yapı nedeniyle ayrı tespitlere dayalı olarak ve her seferinde tespit edilen yeni aykırılıklar için birden çok kez imar para cezası verilmesi mümkündür. Danıştay 6. Dairesi, 20.02.2004, E:2002/6535, K:2004/934: İmar mevzuatına aykırı olarak yapılan yapı nedeniyle ayrı tespitlere dayalı olarak ve her seferinde tespit edilen yeni aykırılıklar için birden çok kez imar para cezası verilebileceği hakkında. Dava konusu para cezalan, ruhsat ve eki projesine aykırı olarak yapılan inşaatlar nedeniyle ve ayrı tespitlere dayalı olarak ve her seferinde tespit edilen yeni aykırılıklar nedeniyle verildiğinden ayrıca davacının yapı tatil zabıtlarına rağmen inşaatına devam ettiği anlaşıldığından, yukarıda yer alan 3194 sayılı Yasanın 42. maddesi hükmü uyarınca ruhsata aykırı olarak yapı yapma fiilinin tekrar edildiği, dolayısıyla para cezası verilmesine ilişkin dava konusu işlemlerin yasaya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

e) İmar Kanununun 39 ve 40. Maddelerindeki Fiilleri İşleyenlere Verilecek Cezalarda Tekerrür

Buna karşılık 3194 sayılı İmar Kanununun 39 ve 40. maddelerindeki fiilleri işleyen kimseler hakkında ikinci kez para cezası uygulanamaması gerekir. Çünkü Kanuna göre bu fiilleri işleyen kişilere idareler tarafından tebligat yapılması, tebligata rağmen alınması gerekli tedbirler alınmaz ise işlemin ilgili idare tarafından gerçekleştirilip masrafının ilgilisinden tahsil edilmesi gerekir. Örneğin İmar Kanununun 39. maddesine göre; yıkılacak derecede tehlikeli yapıların belediye tarafından yapılacak bildirim üzerine yapı sahipleri tarafında yıkılması veya yıktırılması gerekmektedir. Aksi takdirde yapı belediye tarafından yıkılır ve yıkım masrafları yapı sahibinden %20 fazlası ile tahsil edilir.

Ayrıca Kanunun 40. maddesinde sayılan durumların ortaya çıkması halinde bu sakıncaların giderilmesi ilgilisine belediye tarafından bildirilmesi, yapılan bildirime rağmen bu sakıncalar ilgilisi tarafından giderilmez ise ilgili idare tarafından giderilmesi ve masrafının %20 fazlası ile tahsil edilmesi gerekir.

Bu nedenle 3194 sayılı İmar Kanununun 39. ve 40 maddelerindeki mahzurların ilgili kişiler tarafından giderilmemesi halinde idare tarafından giderilmesi gerekir ki bu durum ikinci kez imar para cezası alınamayacağı anlamına gelir. Ancak sakıncalar idare tarafından giderildikten sonra aynı fiilin tekrar edilmesi halinde ikinci kez para cezası uygulanabileceği gayet açıktır.

İmar Para Cezası Uygulama Yetkisi Hangi Kurumda? 

3194 sayılı Kanun’un 42. maddesinde ise; ruhsat alınmaksızın veya ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere veya imar mevzuatına aykırı olarak yapılan yapının sahibine, yapı müteahhidine veya aykırılığı altı iş günü içinde idareye bildirmeyen ilgili fenni mesullere yapının mülkiyet durumuna, bulunduğu alanın özelliğine, durumuna, niteliğine ve sınıfına, yerleşmeye ve çevreye etkisine, can ve mal emniyetini tehdit edip etmediğine ve aykırılığın büyüklüğüne göre, beş yüz Türk Lirasından az olmamak üzere idari para cezaları uygulanacağı, Bakanlıkça belirlenen yapı sınıflarına ve gruplarına göre yapının inşaat alanı üzerinden idari para cezası verileceği hükme bağlanmıştır. Ancak bu maddede imar para cezalarının hangi kamu idaresi tarafından verileceğine dair hüküm bulunmamaktadır. 

a. Belediye Sınırları İçinde/Dışında İmar Para Cezası Uygulama Yetkisi Hangi Kurumda?

Belediye sınırları içerisinde para cezası verme yetkisi belediyelere aittir.  3194 sayılı Kanun’da belediye ve mücavir alan sınırları dışında imar ile ilgili konularda valiliklere yetki verildiği görülmektedir. Ancak 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun yürürlüğe girdiği 2005 yılından itibaren belediye sınırları dışında imar ile ilgili yetkiler il özel idarelerine geçmiştir. 

Köylerde para cezası verme yetkisi para cezası uygulanması gereken yapının bulunduğu köyün belediye sınırları içerisinde bulunup bulunmamasına değişmektedir. Belediye sınırları içinde kalan köylerde para cezası uygulama yetkisi belediyelere, bu sınırlar dışında il özel idarelerine aittir. İdarenin imar mevzuatından kaynaklanan yetkisini kullanabilmesi için mutlaka köyün yerleşme planının yapılması ve/veya köy yerleşik alanın ve civarının tespit edilmiş olmasına gerek bulunmamaktadır. Bu nedenle köy yerleşik alanı tespit edilmeden de köylerde para cezası uygulanması mümkündür.

b. Büyükşehir Belediyelerinde İmar Para Cezası Uygulama Yetkisi Hangi Kurumda?

Büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde bulunan yerlerle ilgili olarak para cezası uygulama yetkisi ilk kademe ve ilçe belediyelerine aittir. Büyükşehir belediyelerinin (5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 11. maddesinde yer alan istisna hariç olmak üzere) imar para cezası uygulama yetkisi bulunmamaktadır.

Ancak 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 11. maddesi istisnai bir yetki tanıyarak ilçe ve ilk kademe belediyelerinin imara ilişkin cezalandırma yetkilerini kullanmamaları halinde büyükşehir belediyelerine bu yetkiyi kullanma hakkı vermektedir.

Bu madde hükmüne göre büyükşehir belediyelerinin, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin imar uygulamalarını denetleme yetkisi bulunmaktadır. Aynı maddenin 3. fıkrasında ise “Büyükşehir belediyesi tarafından belirlenen ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı yapılar, gerekli işlem yapılmak üzere ilgili belediyeye bildirilir. Belirlenen imara aykırı uygulama, ilgili belediye tarafından üç ay içinde giderilmediği takdirde, büyükşehir belediyesi 3.5.1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununun 32 ve 42’nci maddelerinde belirtilen yetkilerini kullanma hakkını haizdir. Ancak 3194 sayılı Kanunun 42’nci madde kapsamındaki konulardan dolayı iki kez ceza verilemez.” hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre büyükşehir belediyelerinin yaptıkları denetim sonucunda tespit ettikleri ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı yapıların, gerekli işlem yapılmak üzere ilgili belediyeye intikal ettirilmesi, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin de imar mevzuatındaki yetkilerini kullanarak üç ay içerisinde para cezasıişlemini gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Bu işlem yerine getirilmediği takdirde büyükşehir belediyeleri ruhsatsız veya ruhsata ve eklerine aykırı yapılarla ilgili olarak para cezası uygulamaya yetkilidir.

Ancak aynı konu nedeni ile iki kez para cezası uygulanamaz. Büyükşehir belediyesi tarafından para cezası uygulanmış bir yapıya aynı nedenden dolayı ilçe veya ilk kademe belediyesince para cezası uygulanamaz. Ancak farklı nedenlerden dolayı ceza verilebileceği açıktır.

c. Organize Sanayi Bölgelerinde İmar Para Cezası Uygulama Yetkisi Hangi Kurumda?

Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliğinin 76. maddesine göre ruhsata aykırı veya ruhsatsız yapı hakkındaki cezai işlemler ilgili idarece 33194 sayılı İmar Kanunu’nun 32 ve 42. maddeleri çerçevesinde yürütülür. Dolayısıyla, faaliyete geçmiş bir organize sanayi bölgesinde izinler ve ruhsatların verilmesi ve denetlenmesi dışında imar para cezası verilmesi hususlarında 3194 sayılı Kanunun 5.maddesinde belirtilen “ilgili idareler” yetkilidir. Bu kapsamda belediye sınırları içerisindeki OSB’lerde para cezası belediyeler, bu sınırları dışındaki OSB’lerde ise il özel idareleri tarafından uygulanacaktır.

d. Özel Çevre Koruma Bölgelerinde İmar Para Cezası Uygulama Yetkisi Hangi Kurumda?

383 sayılı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin 19. maddesine göre; özel çevre koruma bölgelerinde mevcut nazım ve uygulama imar planlarına ve mevzuata aykırı her türlü yapı 3194 sayılı İmar Kanunundaki esaslar dahilinde yıktırılır. Buna göre özel çevre koruma bölgelerinde imar mevzuatına aykırı yapıların yıkımı konusunda belediye sınırları içerisinde belediyeler, bu sınırlar dışında il özel idareleri yetkilidir.

e. Kıyılarda İmar Para Cezası Uygulama Yetkisi Hangi Kurumda?

Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 20. maddesine göre; kıyılarda, doldurma ve kurutma yoluyla kazanılan alanlarda ve sahil şeritlerinde Kanun, plan ve bu Yönetmelik hükümlerine uyulmadan, ruhsatsız, ruhsat ve eklerine aykırı yapı yapılması halinde, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 32. maddesi hükümleri uyarınca, aynı Kanunda belirlenen yasal süreler içinde gerekli işlem yapılır. Buna göre Kıyı Kanunu kapsamında kalan yerlerde denetim ve para cezası uygulama yetkisi belediye sınırları içinde belediyeler, bu sınırlar dışında ise il özel idarelerine aittir. Danıştay 14. Dairesi, 05.03.2014, E:2012/6054, K:2014/3063: Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde yer alan kıyıda yapılan ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine veya imar mevzuatına aykırı yapılar hakkında 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesi uyarınca para cezası verilmesinde belediye encümeninin yetkili olduğu hakkında.

f. Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde İmar Para Cezası Uygulama Yetkisi Hangi Kurumda?

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliğinin 22. maddesine göre bu Yönetmelikte yer almayan yapılaşma ve planlama ile ilgili hususlarda 3194 sayılı İmar Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümleri uygulanır. Bu nedenle teknoloji geliştirme bölgelerinde imar para cezası uygulanması yetkisinin 3194 sayılı İmar Kanunu hükümleri gereğince belediye sınırları içinde belediyeler, bu sınırlar dışında ise il özel idarelerine ait olduğu düşünülmektedir.

g. Alışveriş Merkezlerinde Yıkım Yetkisi İmar Para Cezası Uygulama Yetkisi Hangi Kurumda?

6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 5. maddesinin 7. fıkrasına göre büyükşehirlerde, alışveriş merkezlerine yapı ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi ve işyeri açma ve çalışma ruhsatı vermeye büyükşehir belediyeleri yetkilidir. Yetkisi ve şekilde paralellik ilkesi gereğince, büyükşehirlerde bulunan alışveriş merkezlerinde para cezası yetkisi büyükşehir belediyelerindedir.

İmar Para Cezası Encümen Kararı: İmar Para Cezasını Kim Verir?

3194 sayılı Kanun’un 42. maddesinin 1. fıkrasında “Bu maddede belirtilen ve imar mevzuatına aykırılık teşkil eden fiil ve hallerin tespit edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde ilgili idare encümenince sorumlular hakkında, üstlenilen her bir sorumluluk için ayrı ayrı olarak bu maddede belirtilen idari müeyyideler uygulanır.” hükmü yer almaktadır. Bu nedenle para cezalarına, belediyelerde belediye encümeni, il özel idarelerinde il encümeni tarafından karar verilmektedir.

İmar para cezası hesaplandıktan sonra encümen kararıyla imar para cezası uygulanır. Yukarıda verilen mevzuat incelendiğinde; kıyıda yer alan ruhsatsız yapılar ile ruhsat ve eklerine aykırı yapılar hakkında 3194 sayılı İmar Kanunu hükümlerinin uygulanmasının gerektiği, 3621 sayılı Kıyı Kanununun 15. maddesi ise; sahil şeritlerinde duvar, çit, parmaklık, tel örgü, hendek, kazık ve benzeri engeller oluşturulması gibi anılan madde de kapsamı belirlenen hallerde uygulanabileceği, öte yandan; kıyıda dahi yer alsa, belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde yapılan ruhsatsız veya ruhsata aykırı yapılar hakkında 3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesi uyarınca para cezası verilmesinde belediye encümeninin yetkili olduğu anlaşılmaktadır.

Danıştay 14. Dairesi, 10.10.2012, E:2012/4962, K:2012/6897: İmar para cezalarına, belediyelerde belediye encümeni, il özel idarelerinde il encümeni tarafından karar verilmesi gerektiği. Danıştay 14. Dairesi, 05.03.2014, E:2012/6054, K:2014/3063: Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde yer alan kıyıda yapılan ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine veya imar mevzuatına aykırı yapılar hakkında 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesi uyarınca para cezası verilmesinde belediye encümeninin yetkili olduğu hakkında. 

İmar Para Cezaları Hangi Sürede Ödenir? Kaçak Yapılara Para Cezasında Zamanaşımı var mı?

İdarece düzenlenen ve muhatabına tebliğ edilen cezanın ne kadarlık bir sürede ödenmesi gerektiğine ilişkin olarak İmar Kanununda ve Uygulama Yönetmeliklerinde hüküm bulunmamaktadır. Bu konu hakkında bilgi almak için şu yazımıza bakınız:  İmar Para Cezaları Hangi Sürede Ödenir? Kaçak Yapılara Para Cezasında Zamanaşımı var mı?

İmar Para Cezalarına Nasıl İtiraz Edilir? İmar Para Cezalarına Nasıl İtiraz Süresi Ne Kadar?

İmar Kanunu 42.madde idari para cezasına itiraz nasıl yapılır? İmar para cezalarına karşı encümene bir dilekçe verilerek itiraz edilebilir. İmar para cezalarına karşı açılacak davalarla ilgili olarak (nerede, hangi sürede ve nasıl dava açılacağı konularında) bilgi almak için şu yazımıza bakınız: İmar Para Cezalarına Nasıl İtiraz Edilir Nasıl Dava Açılır?